Fálkinn - 20.07.1956, Blaðsíða 4
4
FÁLKINN
Undrnlandið KONQO
Qaldrnmenn og smringnr
■; ílalski blaðamaðurinn Felice Bellotti hefir fyrir nokkru skrifað bók um hið v •;
2. j mikla land Kongo og íbúa þess. Mestur hluli þessa lands er belgisk nýlenda, I \
Gr. en hinir hvítu drottnarar þess hirða lítið um vclferð landsbúa. Kongo er I V/ \:{ j
:• í ríkt land og Belgar græða of fjár á úran-grýti þaðan. }- í
GALDRALÆKNINGAR.
Svertinginn tekur því seni að hönd-
um ber, en hirðir ekki um að kryfja
ástæðurnar fyrir þvi. Hann veit að
rigningartími kemur eftir þurrktima,
en veit ekki hvers vegna. Hann lítur
á náttúrufyrirbærin, sjúkdóma og
annað, líkt og Evrópumaðurinn lítur
á umhverfið þegar hann er staddur
í frumskógi i fyrsta sinn, óvopnaður
um miðja nótt. Skrjáf í blaði eða ýlfur
í dýri getur táknað dauðann — skríð-
andi nöðru eða leóparða, eða villi-
mann sem leggur eiturör á bogann.
Hvíti maðurinn verður óstjórnlega
hræddur — við hið ókunna. Því að
hann þekkir ekki þessi óhljóð og kann
ekki að gera sér grein fyrir hvaðan
þau koma. Hann verður jafn skelk-
aður við gól ibisfuglsins eins og við
hvæs nöðrunnar, af þvi að hann þekk-
ir ekki frumskógalifið.
Eins er það með svertingjann og
lífið. Allt er ráðgáta í meðvitund lág-
stæðra ])jóða, nema það senv þeir
hafa lært af reynslunni og tekið sem
sjálfsögðu. Dauðinn, til dæmis. Svert-
inginn veit, að allir verða að deyja,
ýmist úr elli, sulti eða pest, því að
það hefir hann reynt. En þegar dauð-
inn stafar af öðru, t. d. lungnaveiki,
svefnsýki eða manndrápum — hefir
hann ekki nema eina skýringu: daua.
Það er að segja galdra, eða „illa
lengi rignir og akrarnir verða að
svaði? Hverjum er þetta að kenna?
Ef til vill sést ekki nokkur antílópa
þegar veiðitíminn er genginn í garð.
Hver hefir galdrað skepnurnar? Allir
eru hraustir og heilbrigðir, en allt i
einu ler fólkið að hrynja niður. Negr-
arnir vita ekki að þetta er farsótt,
þeir vita ekki að moskítóflugan ber
með sér gulu sóttina og tse-tseflugan
svefnsýkina. Hver hefir litið „illa
auganum" til þeirra og hvernig eiga
þeir að verjast? Eina ráðið er að fara
til galdralæknisins.
Gamall höfðingi, sem hafði átt
skipti við hvíta menn árum saman,
sagði við mig: — Ég veit eins vel og
þið, að galdralæknarnir eru verstu
þorparar, en hver á að verja okkur
fyrir daua, ef við hengjum þá alla eða
setjum í fangelsi? Og hvers vegna
hættu hvítu mennirnir ekki sjálfir
illvirkjum og morðum, ef þeir vilja
uppræta hjátrúna?
Galdralæknirinn er eins konar at-
hvarf villimannanna, og þeir geta
ekki án hans verið.
Ilraustur maður á besta aldri leggst
veikur og deyr úr ókunnum sjúkdómi.
Ættingjarnir leita lil galdralæknisins,
sem hefir frétt um atburðinn. Þeir
biðja hann um að komast að hver
hafi litið illa auganu, svo að þeir geti
hefnt sín. Galdralæknirinn fer i
skrúða sinn og ráðfærir sig við undra-
gripi sína, steina, mannabein, tréfæt-
ur eða talandi völvu. Svo kveikir
hann á eldspýtu, og meðan hún logar
nefnir hann nöfn á ýmsum grunuðum.
Ef loginn slokknar meðan eitthvert
nafnið er nefnt, er hrappurinn fund-
inn. Hann er dæmdur morðingi og
kvalinn og drepinn.
En eftir nokkra daga deyr nýr mað-
ur úr fjölskyklunni úr sama dular-
fulla sjúkdómi. Hefir galdralækninum
skjátlast? Nei, alls ekki, annars mundi
stofninn líða undir lok.
Fólkið er með öndina í hálsinum
meðan galdralæknirinn fer kofa úr
kofa, þylur særingar og stráir kynja-
dufti kringum sig. Þegar hræðslan
hefir náð hámarki er tíminn kominn.
Galdralæknirinn segist þurfa sannan-
ir til að finna glæpamennina, og allir
þyrpast kringum hann og hrópa:
Sannanir! Við heimtum sannanir! Og
svo hefst atliöfnin.
SÆRINGADANSINN.
Karlmennirnir setjast í hring
kringum galdralækninn. Þeim er boð-
ið sterkt öl, sem bruggað er úr rúgi
og banönum: pombe.
Galdralæknirinn stráir kynjaduft-
inu úr litlum poka. Við hlið hans
sitja tvær konur, ataðar hvítri máln-
ingu á höndum og andliti, og þær eiga
að særa fram sannleikann. Onnur hef-
ir gát á kynjaduftinu en hin á öl-
kagganum. Sannleikurinn felst í ölv-
uninni — eða öl er innri maður.
Þegar fer að dinnna og bálið hefir
verði kveikt byrjar „afhjúpun'ardans-
inn“. Karlmennirnir dansa i hring.
Þeir eru allir með hnífkuta, spjót eða
kylfur. Ölkannan er fyllt á ný, galdra-
læknirinn sáir dufti í hana og svo
býður önnur konan einum hermann-
inutn að drekka. Hann þambar og
skipar sér svo í hringinn aftur. Svona
gengur lengi, en smám saman fara þeir
sem þola minnst, að gerast svínkaðir.
Ef einhver hikar við að drekka bendir
galdralæknirinn á liann og segir, að
þarna sé sá seki, og þá er úti unt
hann. Hinir ráðast að honum með
linifum og kylfum og drepa hann.
En ekki er þar með búið. Þeir eru
svo margir sem kasta illa auganu.
Dansinn heldur áfram og fleiri eru
drepnir . ..
Árangurinn af einum svona dansi
var sá að 17 menn í 150 íbúa þorpi
voru drepnir á einni nóttu. Galdra
læknirinn var dæmdur til dauða af
belgiska dómstólnum og hengdur þar,
sem særingar hans höfðu farið fram.
Ilann Icit fyriflitlega á snöruna og
sagði að þegar hann væri dauður
skyldi hann koma aftur og strá hvítu
dufti við dyr svertingjaböðlanna
tvcggja, sem hann tóku af lífi. Þá
þverneituðu báðir að hengja liann og
hvítir menn urðu að gera það.
HVÍTIR TÖFRAR OG SVARTIR.
í Afríku eru tvenns ko'nar galdra-
læknar: þeir sem tigna illu andana
og þeir sem berjast gegn þeim.
Maður sem vill losna við óþægilegan
keppinaut, hvort heldur er um konu,
eign eða arf, þorir ekki að drepa hann
sjálfur. Þess vegna laumast hann lil
svartagaldursmanns og biður um
augað“.
Svertinginn veit að hann getur dáið
ef hann hefir drukkið eitur eða særst
af eiturör, en hann veil ekki hvers
vegna hann deyr af þvi. Það er ekki
eitrið sem hann hugsar um þá, heldur
aðeins um daua: illa augað. Daua er
grasstrá, sem fávís svertinginn stingur
gegnum hurðina á kofanum símun
meðan gahlralæknirinn þylur særing-
ar á meðan, af hræðslu við dauðann.
Daua er svefnsýkin og gula sóttin.
s Afleiðing þessarar hjátrúar er sú, að
fólk Mið-Afriku er síhrætt tim lif sitt.
Afríkusvertinginn er alls ekki rag-
ur. Pygmæi, sem hefir aðeins spjót að
vopni, er hinn rólegasti þó að liann
mæti fíl, þótt liann viti að fillinn gæti
sent hann inn i eilífðina með því að
dingla rananum. Hermennirnir þerj-
ast ótrauðir við fjandmennina þó að
þeir viti, að svo geti farið að þeir
lendi i matarpottinum þeirra. Þcir
ganga syngjandi með spjót og trumb-
ur til orrustu við Ijón og leóparða,
og vita vel hvaða hættur vofa yfir
þeim. Þeir fara frarn úr hávöðunum
i ánum á eintrjáningnum sinum og
gösla í fenjunum þó að krökkt sé af
krókódílum þar. Þær taka mótlætinu
með þögn og þolinmæði. En þegar
])eir standa andspænis því, sem ]>eir
áttu ekki von á, verða þeir viti sinu
fjær af hræðslu.
Hvernig eiga þeir að vcrjast þegar
það óskiljanlega ber að höndum? Til
dæmis þegar kornforðinn er þrotinn
og rigningarnar ættu að vera byrjað-
ar en koma of seint. Eða þegar of
Að ofan: Galdralæknirinn á heimili sínu. Á veggjunum
eru ýmiss konar töfragripir, sem hann selur dýru verði
þeim, sem geta borgað.
Til hægri: Villimaður skemmtir sér við að horfa á dans
og hristir í sífellu höfuðbúnaðinn, sem gerður er úr hári
af apa-rófum.