Fálkinn - 10.08.1956, Page 5

FÁLKINN
5
— Ivonan mín strauk sjö sinnum
frá mér! sagði maðurinn.
— Gleymdu ekki að það var þér að
kenna að luin strauk, svaraði faðirinn,
— því að þú hafðir ekki lag á henni.
Konurnar mínar strjúka aldrei frá
mér, því að ég flcngi þær þegar þörf
er á.
— Ég flengdi mína konu líka.
— Ekki nóg, ekki nóg! Kona sem er
flengd eins og fíkjutrésbörkur, strýk-
ur aldrei. Hún þorir það ekki.
Það er erfitt fyrir dómarann að
dæma í svona málum. I þessu tilfeili
urðu úrslitin þannig: Faðirinn borg-
aði tengdasyninum sjö nærri ])ví nýj-
ar skóflur, en liann féllst á að borga
hehninginn af því, sem hann bjóst
við að geta fengið fyrir elstu dóttur
stroknu konunnar sinnar.
Stundum gengur ekki svona vel.
Ýmsir gera konunum sínum lífið ó-
bærilegt og fara svo til föður hennar
og heimta kaupverðið endurgreitt.
Sumar konur eitra líka fyrir mennina
sina og fara svo heim til föður síns
með aleiguna. Þessi mál lenda flest
hjá galdralækninum og og lýkur með
þvi að einliver saklaus maður er líf-
látinn, sakaður um að hafa kastað
„illu auga“.
í Ruanda-Urundi er fjölkvænið með
öðru móti. 'Þar lifa konurnar ekki
undir sama þaki, en hver þeirra fær
sinn kofa, eða „kraac“ til ibúðar.
Hvítra manna yfirvöld hafa fallist á
þessa tilhögun, og trúboðarnir jafnvei
líka. Þeir hafa kynnt sér hætti og lifs-
skoðanir svertingja og orðið að leyfa
þeim fleira en gott þótti.
En þeir hafa haft áhrif, og eru einu
hvítu mennirnir, sem eru líklegir til
að geta mannað svertingjana. í hinum
svokölluðu menningarmiðstöðvum,
sem aðrir hvítir menn hafa komið
upp í Kongo, hefir árangurinn orðið
minni. Gamla sálin lifir í bantúnegr-
anum þar, þrátt fyrir föt og ofur-
litla kennslu i lestri og skrift. Undir
eins og hann hefir fengið sæmilega
atvinnu og eignast peninga fer liann
á stúfana og nær sér í nýja konu, og
rekur þá gömlu frá sér. Og hún fer
auðvitað og kærir fyrir lögreglunni.
Hún er orðin vön að ganga í kjól
og vera „dama“, og tekur því ekki
í mál að fara aftur heim til föður síns,
og þrælka þar og vera flengd.
Um tiundi hver watussi-maður á
fleira en eina konu. En margir gera
það út úr neyð. Maður deyr frá konu
og börnum og þá neyðist bróðir hans
til að giftast ekkjunni, þó að hann
sé giftur fyrir. Hafi sá dáni verið
ríkur býr ckkjan áfram í kofa hans,
og hróðirinn eignast þannig tvö heim-
ili. En hafi hann vcrið fátækur er
byggður yfir liann kofi við hústað
nýja mannsins.
HJÓNAVÍGSLAN er mjög hátiðleg
athöfn hjá watussi-hamítum og lang-
ur undirbúningur að henni. Stundum
á stúlkan frumkvæðið að giftingunni,
þó ekki viti lnin hvaða mann liún
á að fá. Þegar hún er komin á gift-
ingaraldur fer hún að búa til kring-
um 20 metra langa götu frá kofan-
um sínum, og vandar vel til hans.
Svo sest hún fyrir inni í kofanum
með móður sinni og biður biðilsins.
Fyrstu dagana eru ungir piltar á
vakki þarna í kring, þeir sjá „biðils-
götuna" cn þora ekki að leggja á
hana. Nú njósna þeir um hvernig
stúlkan sé, hvort hún sé dugleg við
matreiðslu, hagsýn og hreinleg, um-
burðarlynd og gæf — og .hvort hún
sé lagleg.
Og einn góðan veðurdag fer einhver
pilturinn i sparifötin sin og leggur
á biðilsgötuna. Á 'höfðinu ber hann
krukku, fulla af pombe, ölinu, sem
svertingjar brugga úr rúgi og ban-
önum.
Gömlu hjónin taka honum vel. Svo
setur hann frá sér krukkuna og býð-
ur tengdamömmu að smakka á ölinu.
Þau tala um daginn og veginn. Eng-
inn minnist á bónorð, það þætti
ókurteisi. Uoks segir biðillinn: „Ég
á ættingja, sem hefir kú til sölu.“
Þetta er fyrsta bendingin um hvert
erindið sé, án þess að minnst sé á
það. Allir vilja eiga kú, og nú er
spurt um hvort þetta sé góð kýr, hve
marga kálfa hún hafi átt og hve mikið
hún mjólki, Og svo lofa hjónin að
líta á kúna og biðillinn fer.
En þetta er aðeins byrjunin, og nú
líður langur tírni. Faðirinn fer að
gerast óþolinmóður, hann vill gjarn-
an eignast kú fyrir dótturina, og því
yngri þvi betra. En faðirinn ræður
ekki öllu hjá watussifólkinu, dóttirin
verður að samþykkja líka. Og watussi-
stúlkurnar eru vandlátar og tortryggn-
ar. Enda strjúka þær oft frá mönn-
unum sínum. og þá verður að skila
kúnni aftur.
DIIAUMAHEIMUR.
Það fer orð af því að svertingjar
séu mjög lygnir, og það er satt. En
þeir ljúga ekki af illgirni heldur fer
hugmyndaflugið með þá i gönur. Þeg-
ar dimmir kveikja þeir bál fyrir utan
kofann, eða inni i lionum i slæmu
veðri. Svo safnast þeir kringum eld-
inn og segja sögur. Aðalpersónurnar
VAIHÖ LINNA-maðurinn
sem shrifaðí „Óhunnur
tiermoður"
AÐ má heita einsdæmi, að bók
sé prentuð í 300 þúsund eintök-
um nokkurs staðar á Norðurlöndum,
eða keypt af nær tiunda hverjum
landsbúa. Þetta hefir þó gerst um
finnska skáldsögu, sem nefnist
„Ókunnur hermaður“, og sá sem sam-
ið hefir söguna er fyrrverandi her-
maður sjálfur, og barðist í Finnlandi
i stríðinu við Rússa 1941—’44. Mað-
urinn heitir VÁINÖ UINNA, og þrátt
fyrir rithöfundargengi sitt vinnur
hann enn í stærstu vefnaðarvöru-
verksníiðjunni í Tammerfors, hjá
Finlaysen & Co. Hann litur eftir vél-
unum þar en skrifar aðeins í frístund-
unum. Vainö Linna er 35 ára, en var
tvitugur þegar hann fór i stríðið. Og
þar byrjaði hann að skrifa.
Frásögn hans er hrífandi og snertir
hjartastrengi Iivers manns. Linna
segir frá styrjöldinni, bregður upp
nærmyndum úr daglega lífinu, fyrst
sókninni austur yfir landið, sem
Finnar höfðu misst í vetrarstyrjöld-
inni og síðan undanhaldinu, er Rúss-
ar hröktu Finna til baka í stríðslok-
in og komust alla leið vestur á Nor-
egsströnd, en Þjóðverjar brenndu allt
á undanhaldinu. Linna upplifði þetta
sjálfur og segir frá því með kald-
hæðni, sem stundum verður að beiskri
alvöru. Frásögnin er að mestu leyti
í samtölum, og hver setning hittir í
mark. Hermennirnir hata stríðið en
berjast til þess að verða ekki drepnir
sjálfir. Þeir hata yfirboðara sína, og
höf. lýsir þeiin sóðalega. Hinar frægu
hjúkrunarkonur Iiersins, lotturnar, fá
líka sinn skerf. Höfundurinn kallar
þær liðsforingjahórurnar. Og yfirleitt
fá flestir sinn skammt vel úti látinn,
að því er snertir mannskemmingar.
Svo ósæmilegt þótti orðbragð bók-
arinnar að stærsta forlag Finna neit-
aði að taka hana. En annað forlag sá
hvar feitt var á stykkinu og gaf hana
út, þrátt fyrir mótmæli þeirra, sem
verst urðu fyrir barðinu á höfund-
inum, og má ráða af likum að það er
ekki ritsnilldin ein, sem veldur þvi-
líkri geypisölu heldur liitt að fólk vill
i þessum sögum eru að jafnaði andar
eða afturgöngur. Maður sem hefir
upplifað eitthvað spennandi, t. d. i
veiði, byrjar. Það þarf ekki annað en
liann hafi heyrt ljónsöskur og svo
verður sagan til:
— Ég fann sporið og rakti það. Eg
gekk létt eins og andi og komst mjög
nærri. Þegar ég var að leggja örina
á bogann stóð ljónið andspænis mér.
Það tók undir sig stökk og þegar það
var yfir mér gaf ég þvi hnefahögg
og spýtti á það. Það veltist út í kjarr-
ið, og það bjargaði lífi þess.
— Mikil undur og skelfing! segja
áheyrendurnir.
— Ég mundi heldur hafa þulið töfra-
þuluna, sem ég lærði í Usuwi, segir
einhver. — Hún er miklu betri en
hráki.
— Hvernig er þulan, sem þú lærðir
i Usuwi ?
— Það skal ég segja þér. Eg fór
til Usuwi fyrir nokkrum árum, þvi
að mér var sagt af fallegri stúlku þar.
gjarnan lesa svivirðingar um náung-
ann, eins og þeir þekkja sem gera sér
fé úr því að gefa út hneykslispésa í
Reykjavík. — En bókin hefir einnig
selst mikið á öðrum tungum, t. d. hafa
100 þúsund eintök komið af henni í
Svíþjóð. Hún minnir að sumu leyti
á „Tíðindalaust af vesturvígstöðvun-
um“ eftir Remarque, en það er meiri
gáski í henni þrátt fyrir alvöruna.
Söguhetjan er Rokka, þúsund ])jala
smiður í friði og striði, snarráður og
ódeigur hvað sem að höndum ber,
og skemmtilegur eigi siður en „Góði
dátinn Swcik“. Sagt er að höfundur
hafi gert þessa persónu eftir fyrir-
mynd, sem hann kynntist i striðinu
og að þessi Rokka, sem nú er orðin
þjóðhetja á boð við Svein dúfu, heiti
réttu nafni Viljam Kylpás. Hann hefir
sjálfur skrifað bók um stríðið og hefir
Linna ritað formála fyrir henni.
Linna byrjaði á „Ókunnur her-
maður“ vorið 1942, er liann iá í Iier-
búðum við Svirfljót í Rússlandi. En
ekki notaði hann handritið sem hann
skrifaði l>á. Árið 1947 gaf hann út
eins konar sjálfsævisögu sem heitir
„Markið“ og segir frá ævi hjáleigu-
drengs fram að því að liann fær at-
Framhald á bls. 14.
Hún var sterkari en kýr og vildi gift-
ast manni af okkar stofni, því að við
erum sterkastir og hraustastir allra
manna á jörð. Höfðingi einni vildi
eiga hana og ætlaði í stríð til að fá
liana. Hann sigraði og bar hana á
burt. Ég kom að þorpinu í rústum,
það logaði enn í kofunum, og galdra-
læknirinn lá særður i sinum kofa.
Hann var niikill læknir, og undir eins
og ég dró spjótið úr brjóstinu á hon-
um þuldi hann særingaþulu. Sárið
grcri strax og hann varð alheill. Og
svo kenndi hann mér þuluna, til að
þakka mér fyrir hjálpina.
— Og hvernig var þulan?
— Það má ég ekki segja þér. Ef ég
segði þér það mundi illa augað lita
á okkur.
Svona var hjalað langt fram á nótt.
En fyrsti negrinn Iiafði aldrei séð
ljónið, og hinn hafði aldrei komið lil
Usuwi. Þetta vissu allir áheyrend-
urnir, en þeir hlýddu samt á með
■athygli.
E n d i r .
Hvað gerir maður ekki fyrir fegurðina. Þessar frúr hafa þolað harm
kvæli mcðan verið var að skreyta á þcim hrygginn.