Fálkinn - 07.09.1956, Qupperneq 4

4
FÁLKINN
er friðsamlegt
Ást'æðan er sú, að Spánverjar umRangast fólkið sem jafningja sína. Þeir líta
ekki niður á Araba og Berba.
Lögreglan í Tetuan hefir ekkert að gera nema árdegis á föstudögum. Þá fer
kalífinn lil bænagerðar í musterið, og lögreglan verður að mynda manngarð,
til þess að fólkið verði ekki of nærgöngult við hann.
VERNIG stendur á því, aS Spán-
verjar eiga ekki i sams konár
vandræðum og Frakkar út af hýlend-
um sinum í Afríku? í Tunis, Alsír og
franska Marokko er állt í báli, en i
spanska Marokko liefir verið friður
i mörg ár, og þar hreyfir engiii hönd
eða fót til þess að reka hina erlendu
drottna af höndum sér.
Það er fullyrt 'að allmikill þjóð-
rembingur sé í Franco einræðisherra,
og yfirleitt eru Spánverjar taldir lita
stórt á sig en niður á aðra. Eigi að
síður virðist Franco líta miklu mann-
úðlegar á nýlenduþjóð sina en t. d.
Frakkar og Portúgalar. Svo mikið er
víst, að hinir spönsku embættismenn
í Marokko eru alls ekki hataðir eins
og frönsku embættismennirnir í Af-
riku. Nær dags daglega má lesa i blöð-
unum fregnir af árásum og morðum
i frönsku nýlendunum, en það er
sjaldgæft að blöðin segi frá þess
háttar atburðum úr spánska Marokko.
Nú er það alkunna, að oft liefir farið
í hart milli Spánverja og hinna
márisk-arabisku þjóða í Marokko áð-
ur, og þess vegna bregður kynlega
við, að svo kyrrt skuli vera þar nú.
Eru Serkir í Marokkó dauðir úr ölium
æðum og búnir að missa alla sjálf-
stæðislöngun, síðan þeir voru að berj-
ast við Spánverja fyrir tuttugu árum?
Helsta skýringin á kyrrðinni i
spánska Marokkó er sú, að Spánverj-
ar hafa leitast við að umgangast þjóð-
ina eins og jafningjar og varast að
lita niður á þá, að minnsta kosti á
yfirborðinu. Og annað sögulegt atriði
getur og valdið nokkru. Spánverjar
og Márar eiga gamla sögu saman.
Márar réðu lögum og lofum á Spáni
fyrir mörgum öldum, og enn gætir
máriskra á'hrifa á Spáni. Márar voru
yfirþjóð á Spáni í nær 800 ár, eða
frá árinu 700 og fram að þeim tíma,
sem Columbus komst til Ameríku. Og
þessi yfirráð voru í mörgu tiíliti
Spánverjum til hagsbóta. Að vísu
voru Márar framandi þjóð, Spánverj-
ar töldu trúarbrögð þeirra örgustu
heiðni. Eigi að síður barst Spánverj-
um svo margháttuð ný menning með
þessari aðkomuþjóð, að þeir urðu
tvímælalaust forustuþjóð Evrópu um
skeið og stóðu þeim framar í ýmsum
vísindum, svo sem læknisfræði og ým-
iss konar náttúruvísindum. Og Márar
urðu eins konar yfirstétt í spánska
ljjóðfélaginu. Þeir voru ekki fyrst og
fremst tatdir ertendir kúgarar heldur
andlegir forustumenn og kennarar,
sem þjóðin bar virðingu fyrir, enda
kunnu þeir sér hóf og hættu sér ekki
lengra en góðu hófi gegndi. Þeir
ætluðu til dæmis í fyrstu að snúa
Spánverjum til múhameðstrúar, en
þegar þeir sáu að slíkt varð ekki gert
nema með öfbeldi og harðneskju hættu
þeir við trúboðið og sýndu kaþólsk-
unni á Spáni umburðarlyndi.
Það kann að vera að jjessi gömlu
tengsl valdi nokkru um, að sambúðin
í spánska Marokko er ekki verri 'en
liún er. í Spánverjum eimir enn eftir
af gamalli virðingu er þeir báru
fyrir Márum til forna, og þess vegna
umgangast þeir þá ekki með sama
dranibi „yfirþjóðarinhar" og t. d.
Frakkar gera i nýlendum sinum.
Spönskum skóburstara í Tetuan þykir
engin minnkun að þvi að bursta skó
serknesks alþýðumanns.
Það er ekki nema lítiil biti af
Marokko, sem Spánverjar hafa umráð
yfir. Þetta var fyrrum sjálfstætt riki
og Berbar voru frumbyggjar lands-
ins, sem þá var kallað Mauretania. En
kringum 700 lögðu Arabar landið
undir sig, í hinni miklu sókn sinni
vestur að Atlantshafi og komu þá
nýir siðir með nýjum herrum. Þó
tókst þeim ekki að kúga Berba til
fulls, innfæddir liöfðingjar náðu
völdmn og héldu þeim lengi. Síðasta
ættin sem að kvað i Marokko voru
Sjeriffar svonefndir, sem réðu í
Marokko 1509—1654. Þeir lögðu undir
sig Alzír og öll lönd suðaustur að
Súdan og ráku Portúgala sem náð
höfðu fótfestu í Marokko, úr landi,
Gerðu Marokkomenn þá út sjóræn-
ingja í stórum stíl, einkum í Mið-
jarðarhafi. Það er hliðargrein þess-
ara ættar, sem enn telst stjórna land-
inu í orði kveðnu, og nefnist Alidar.
Á siðustu öld fóru Frakkar og Spán-
verjar að seilast til valda í Marokkó.
Spánverjar náðu Tetuan á sitt vald
eftir blóðugar orrustur og Frakkar
áttu í ófriði við Marokkóbúa, og smá-
færðu sig upp á skaftið, uns þeir lögðu
mest af landinu undir sig í byrjun
þessarar aldar. En nú skárust Þjóð-
verjar í leikinn og reyndu að hefta
yfirgang Frakka á ráðstefnunni í
Algeciras 1906. Nokkrum árum siðar
lá við stórveldastyrjöld út af Marokkó-
málunum, og Þjóðverjar sendu her-
skip til Agadir til að ógna Frökkum.
En Bretar tóku málstað Frakka og
varð sætt við Þjóðverja á þeim grund-
velli að þeir fengju skák úr franska
Kongo gegn því að Frakkar hefðu
frjálsar liendur i Marokkó. Og loks
varð það að samkomulagi milli
Frakka og Marokkósoldánsins Mulei
Ilafid, að Frakkar tækju að sér
„vernd“ landsins. Þetta gerðist 30.
mars 1912. Og 27. nóvember um haust-
ið komust Frakkar að samkomulagi
við Spánverja, sem fengu norðurgeir-
ann af landinu, að undanskildri borg-
inni Tanger og smáskika þar í kring,
Spanska Marokko er á stærð við
hálft ísland, tæplega, og langflestir
íbúarnir lifa í norðurhhita landsins,
næst Miðjarðar- og Atlantshafi. Þar
eru um 1.200.000 manns en í súður-
hlutanum aðeins 100.000. Rif-fjöltin,
nyrsti hryggur Atlasfjallanna liggur
eftir endilöngu landinu frá austri til
vesturs og er allt að 2000 metra hár,
svo að þarna uppi í fjöllunum er svalt
og gott loft allt árið. Yfirleitt er miklu
betra loftslag í Marokko en í eystri
löndunum á norðurströnd Afriku,
vegna þess að Atlantshafið dregur úr
sumarhitunum og vetrarkuldunum og
gefur sæmilega úrkomu. Þess vegna
má Marokko heita frjósamt land.
Gróðurinn er enn fjölbreyttari en í
syðstu löndum Evrópu, og eyðimerk-
ur eru ekki teljandi fyrr en kemur
suður fyrir Atlasfjallgarðána.
Skógar eru miklir í fjallahlíðunum
og eru þeir sígrænir. Og víða er jarð-
vegurinn ágætur til ræktunar. En
bændurnir í Marokko eru engir fram-
faramenn og vilja helst reka búskap-
inn með sama sniði og verið hefir
frá alda öðli, og samgöngurnar — líl'-
taug allrar búskaparmenningar — eru
bágbornar. Þeir rækta hveiti, maís,
Fæstar konurnar eiga barnakerru. Flestar bera krakk-
anna í fetli um öxtina, þangað til þau verða
rólfær.
Konurnar ganga enn með klút bundinn fyrir hluta
andlitsins. En þó hafa sumar þeirra fengið sér
barnakerru.