Fálkinn - 05.10.1956, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
1.
Ég var tvífari
Monty’s!
Um það leyti sem innrásin á meginland Evrópu var að hefjast, vorið 1944,
vildu bandamenn villa Þjóðverjum sjónir og- láta þá halda, að Montgomery
hershöfðingi, hœstráðandi breska hersins, væri suður við Miðjarðarhaf, og
mundi hefja sókn þar. Fékk enska herstjórnin því leikarann M. E. Clifton
James, sem er líkur hershöfðingjanum í sjón, til að koma fram í gervi hans.
Frá þessu „herbragði“ hefir James sagt í bók, sem heitir „I was Monty’s
Double", og vakið liefir afar mikla athygli. Nokkrir valdir kaflar úr bókinni
birtast hér á eftir og í næstu blöðum.
DAVID NIVEN HRINGIR.
Þetla byrjaði einn maí-morgun
1944, er ég sat, eins og ég var vanur
við skrifborðið mitt í launaskrifstofu
bersins i Leicester. Síminn liringdi og
ég svaraði: — Jamcs liðsforingi hér!
— Landsími frá London, sagði
skiptiborðsstúlkan. — Þér getið aldrei
getið yður til hver það er.
Ég heyrði smell og svo alúðlega
rödd. — Þetta er David Niven ofursti
i kvikmyndadeild hersins. Við höfum
heyrt uni skemmtikvöldin yðar fyrir
Þetta er Bernhard Law Montgomery,
„viscount of Alamein". Hann er
fæddur 1887, varð hæstráðandi 8.
hersins 1942, sigraði Rommel í Afríku,
stjórnaði breska innrásarliðinu 1944,
varð marskálkur 1945 og aðlaður
1946. Næsthæsti yfirmaður NATO-
hersins síðan hann var stofnaður.
hermennina, þau liafa tekist ágætlega,
er mér sagt. Nú er spurningin hvort
þér viljið taka þátt i nokkrum her-
kvikmyndum? Við höfum verið að
leita að manni í hlutverkið, og ég
liugsa að þér séuð sá rétli.
Ég gapti. Misheyrðist mér? Nei,
þetta var N'iven, ég þekkti röddina.
— Með ánægju, sagði ég. — Ekkert
væri mér kærara.
— Það er gott, sagði hann. — Talið
þér við ofurstann og segið honum að
ég hafi hringt. Biðjið um viku-leyfi
og komið hingað og reynið yður. Ég
skrifa yður bréf og staðfesti samtalið.
Hlakka til að sjá yður.
Ég lagði heyrnartólið liægt á. Var
mig að dreyma, eða hafði herstjórn-
inni skilist, að hún gæti nolað mig
til annars jíarfara en að húka liérna?
Þegar stríðið liófst 1939 gerðist ég
sjálfboðaliði og bauðst til að skemmta
hermönnunum, því að til annars taldi
ég mig ekki hæfan. En í staðinn var
mér holað niður á launaskrifstofunni
—- mér, sem varla kunni að leggja
saman.
Og þar hafði ég dúsað síðan, en i
fristundunum kom ég fram á leiksvið-
inu, þegar skemmtikvöld voru haldin
fyrir hermennina. Ég minnist kvölds
í Nottingham, rétt eftir eyðimerkur-
sigurinn 1942. Þá var mér tekið með
lófaklappi, sem var einna líkast
þrumuveðri, undir eins og ég kom inn
á sviðið. Allur söfnuðurinn liélt nefni-
lega að ég væri Montgomery ‘hers-
höfðingi, sem þarna væri kominn til
að ávarpa hermennina.
Ég gleymdi þessu atviki von bráð-
ar, en nokkru síðar sýndu nokkrir við-
vaningar leikrit, og ég lék hlutverk
með þeim, hið sama sem ég hafði
leikið áður i leikhúsi. Eitt sunnu-
dagskvöld sýndum við í London. og
eftir sýninguna kom ljósmyndari frá
News Chronicle inn i búningsklefann
minn.
— Afsakið, sagði hann. — Mér hefir
verið sagt, að þér séuð nauðalíkur
Montgomery hershöfðingja, og það
sýnist mér líka. Fæ ég að taka mynd
af yður?
Ég fékk léða alpahúfu hjá einhverj-
um, og 'hann tók nokkrar myndir af
mér. Ég var furðu líkur honum, sagði
ljósmyndarinn. En eftir að hann var
farinn fékk ég samviskubit. Hvernig
nmndi fara ef yfirboðarar minir sæu
mig með liúfu, sem ég liafði ekki rétt
til að nota? Hvað niundu þeir segja
um að ég reyndi að stæla hinn fræga
hershöfðingja? Ég átti slæma nótt á
eftir og fékk martröð hvað eftir
annað.
Önnur myndin stóð í blaðinu tveim-
ur dögum síðar og nú varð ég skelk-
aður. Undir myndinni stóð: Yður
skjátlast. Þetta er Clifton James liðs-
foringi.
Ég varð að játa að myndin var furðu
lík hershöfðingjanum, en sem betur
fór tók enginn í Leicester eftir henni.
Og upp á siðkastið hafði ég ótt svo
annríkt að ég hafði gleymt þessu at-
viki líka, en núna þegar ég fékk þessi
kynjegu símaboð frá Niven, rifjuðust
bæði atvikin upp fyrir mér, því að
nú fór mér að detta margt í liug. En
var nokkur leið að fá leyfi? Við vor-
um í fólkshraki á launaskrifstofunni,
svo að það munaði um hvern einn
mann. En ég axlaði mín skinn og fór
inn til ofurstans, sem var mesti fauti
og bókstafsþræll fyrirmæla og reghi-
gerða.
— Ég var að tala í síma við kvik-
myndadeild hersins í London, sagði ég.
— Nú? Hvað vilja þeir?
— Það var Dávid Niven ofursti
sem hringdi.
— David Niven? Er hann ekki ein-
hver kvikmyndagepill?
— Jú, liann er leikstjóri. Hann vill
fá mig til London til að áðstoða við
einhverjar lier-kvikmyndir.
— Jæja? Og hvað eigið þér að
hjálpa honum með?
— Mér er ómögulegt að segja um
það, ofursti. Hann biður mig um að
fá viku leyfi og koma og kvikmynda
tit reynslu.
— Kvikmynda til reynslu? Þetta er
launaskrifstofa en engin kvikmynda-
stöð.
— Ég veit l>að, ofursti. Hann sendir
skriflega staðfestingu á þessu.
— Staðfestingu á hverju? gaus upp
úr ofurstanum. — Fyrr má nú vera
bölvuð vitleysan. Hann hefir ekkert
yfir mér að scgja. En það er samt
réttast að þér sýnið mér bréfið þegar
það kemur.
Morguninn eftir var hringt á ný og
það hækkaði á mér brúnin þegar ég
heyrði rödd Nivens. Hann sagði mér
að Lester ofursti mundi koma við i
Leicester morguninn eftir, og bað mig
um að hitta hann á Grand Hotel og
borða 'hádegisverð með honum. Og
Lester langaði tii að fá nokkrar mynd-
ir af mér, sagði hann.
Daginn eftir fór ég á Grand Hotel
og hitti Lester ofursta, sem var eklci
í herklæðum, og þótti mér það skrítið.
Við borðuðum, töluðum um stríðshorf-
urnar, um leikhús og skemmtistarf
mitt meðal hermannanna. Hann var
einstaklega alúðlegur og viðfelldinn.
Ailt í einu mundi ég eftir myndun-
um og rétti honum þær. Hann leit á
þær sem snöggvast, og stakk þeim
svo i vasann. Hann sagði að ég mundi
frétta nánar frá Niven, og svo leit
hann á klukkuna og stóð upp og
kvaddi.
Það var ekki fyrr en hann var far-
inn, sem það rann upp fyrir mér að
hann hafði ekki minnst einu orði á
kvikmyndir. Skyldi hann halda að ég
dygði ekki í þetta?
Ég velti þessu mikið fyrir mér i
næstu tvo daga. en þá kom bréfið
frá Niven.
Ég fór beint til ofurstans, sem gaf
mér leyfið, með miklum eftirtölum.
Svo fór ég heim til að taka saman
dót mitt og sagði konunni minni að
ég ætlaði til London, og hún afréð
að slást i förina. Við símuðum til
kunningja okkar í London, sem buðust
til að skjóta skjólshúsi yfir okkur.
LEYNDARMÁLIÐ.
Við vorum í besta skapi og þegar
til London kom náði ég i leigubifreið
og ók til kunningja okkar og þar
skildi ég konuna eftir. Ók svo áfram
í Curzon Street og tók David Niven
Skopmynd af Montgomery, með snöru
um hálsinn og dollarainnsigli á.
Myndin kom í rússnesku blaði eftir
að kalda stríðið hófst.
„Yður skjátlast!" Þetta er ekki Mont-
gomery heldur Clifton James liðsfor-
ingi. — Það var þessi mynd, sem benti
leyniþjónustunni á Clifton James.
alúðlega á móti mér þar. Við töluðum
saman nokkrar minútur, og svo fór
hann með mig inn í mannlausa stofu
og bað mig um að bíða um stund.
Þetta var stór stofa, með langborði
á miðju gólfi og stólum allt í kring,
eins og fundarlierbergi. Ég beið fimm
minútur en enginn kom. Þegar mér
fór að leiðast biðin opnuðust dyrnar
og Lester ofursti kom inn. Hann var
ckki herklæddur fremur en síðast, og
hélt á hattinum í hendinni. Hann bauð
mér vindling og við settumst.
— James, sagði hann. — Ég er
liræddur um að yður verði bylt við.
Hér er ekki um neina kvikmyndun
að ræða.
Ég starði á liann og kom ekki upp
nokkru orði.
— Þér skuluð ekki taka yður það
nærri, sagði hann og brosti. — Þetta
fer alit vel. iSvo rétti hann mér prent-
að eyðublað og bað mig um að lesa
það vandlega og skrifa undir það.
Ég reyndi að lesa skrifið, en hug-
urinn var kominn á svo mikinn tæt-
ing að allt hringsnerist fyrir mér. Mér
var ómögulegt að skilja hvers vegna
ég átti að undirskrifa þagnarheit lil
leyniþjónustunnar — Secret Service.
Hvað bjó undir þessu? Til livers ætl-
uðu þeir að nota mig? Þetta var kyn-
leg ráðgáta, en samt skrifaði ég undir
blaðið og beið eftir nýju reiðarslagi.
— Þér vitið hverjum þér eruð lík-
ur, James, sagði Lester.
— Nei, ofursti, sagði ég, því að
heilinn var orðinn óvirkur.
— Þér eruð nauðalíkur Montgomery
hershöfðingja, eða Monty, sem við
köllum.
Þetta varð flóknara og flóknara.
Átti hann við myndarskrattann i
News Chronicle? Átti að refsa mér
fyrir hana?
Hann horfði á mig og brosti. — Ég
ætti kannske að gefa yður skýringu,
sagði liann. — Eg hefi engin afskipti
af herkvikmyndum, ég starfa í M15.
M15 er Secret Service eða frétta-
þjónusta liersins.
— Það hefir verið bent á yður sem
hentugan mann til að leika hlutverk
Montgomerys hershöfðingja áður en
innrásin hefst, liélt hann áfram. Ég
ber ábyrgðina á þessu, og þér eigið
að blekkja óvini okkar og ef til vill
bjargið þér lífi mörg þúsund licr-
manna okkar.
Mér fannst þilin í stofunni fara
að ramba, og rödd hans hljómaði lík-
ast og hún kæmi úr fjarska.
— Fáið þér yður vindling, sagði
hann.
Ég tók mér vindling, eins og i
leiðslu ,og kveikti í. Mig fór að verkja