Fálkinn - 23.11.1956, Qupperneq 9

FÁLKINN
9
gamla skó og stígvél í hrúgu á
gólfinu, hillur með bókaskræðum
og ýmsu rusli. Þetta var auðsjá-
anlega ruslakompa.
— Eigið þér vindling? spurði
röddin í myrkrinu. Það heyrðist
vottur af sáttfýsi í röddinni. Ulla
tók vindlingabréfið upp úr jakka-
vasa sínum.
— Ég hélt að þér ætluðuð að
skjóta mig! Hvað eruð þér að
gera hérna?
Maðurinn hló ruddalega.
— Ég var að leita mér að bók.
Ég er vitlaus í bækur, skal ég
segja yður. Annars er það alveg
rétt, þetta með byssuna ... þér
getið séð það sjálf ...
Hann hélt skammbyssunni upp
að glugganum og tunglsljósið
speglaðist í bláu stálinu. Ulla tók
upp kveikjarann og kveikti og hélt
honum upp að vindlingnum, sem
hún hafði stungið í munnvikið.
Hann blés undir eins á logann og
slökkti og hvæsti eins og villidýr:
— Eruð þér brjáluð? Fáið þér
mér kveikjarann!
— Eruð þér kannske hræddur
um að ég kveiki í, sagði Ulla ró-
lega. Hún vonaði að hann heyrði
ekki hve mikinn hjartslátt hún
hafði. Maðurinn þreif kveikjarann
og vindlingana og gekk innar í
herbergið og sneri sér frá glugg-
anum meðan hann var að kveikja
í. Með því móti gat engin birta
sést út. Ulla sá aðeins hökuna og
kinnarnar á honum rétt í svip.
Hún heyrði að hann andaði
reyknum ofan í sig með mikilli
ánægju. Hve lengi skyldi þessi
maður hafa verið án matar og
drykkjar?
— Óó! Hann teygaði úr vindl-
ingnum og glóðin varð eins og
Ijósormur í myrkrinu.
— Skelfing hafið þér kvefast
illa, sagði hún varlega, — eða er-
uð þér kannske svona þyrstur?
— Nei ... vegna tóþaksins
gleymdi hann að vera var um sig
— ég er ekki þyrstur. Ég skal
segja yður — ég set blikkdós út
á þakið og safna rigningarvatni
í hana.
ALLT í einu rak hann upp rudda-
legan hlátur.
— En þér vitið líklega ekki
hvað það er að vera að missa vit-
ið af hungri.
Ulla dró djúpt andann, slagæð-
in var farin að verða rólegri.
— Hvers vegna gefið þér yður
ekki fram? spurði hún. Tóbakið
hafði gert hann opinskáan, það
var ástæðulaust að vera að
nokkrum leikaraskap. Og sek-
úndurnar voru dýrmætar.
— Það er hlýja og matur á ...
í ... Hún gat ekki komið sér að
því að segja „fangelsinu".
Hann skalf svo að glamraði í
tönnunum.
— Minnist þér ekki á að vera
lokaður inni. — Ég hata það.
— Finnst yður betra að lifa
eins og rotta í þessu umhverfi?
spurði hún.
En hann vildi ekki heyra með
því eyranu.
— Þér skiljið ekki neitt. Þér
hafið aldrei reynt það. En ég ...
— Hvers vegna í þremlinum
komuð þér skríðandi þarna niður
þakið áðan? spurði hann eftir dá-
litla þögn. — Vitið þér ekki . . .
— Ég er ljósmyndari. Eg ætl-
aði að ná í myndir af borginni
í tunglsljósi ... Hún þagnaði.
Hún fann að nú var hún að verða
verulega hrædd. Það fór að reyna
á hana hve hann var rólegur og
kærulaus — hún hafði haldið að
hann væri hálfbrjálaður og svífð-
ist einskis. Hún fann að þessi
dvali, sem hann var í, var miklu
hættulegri. Og nú var hún eins
og mús í gildru.
— Stendur yður á sama þó að
þér skilið aftur vindlingunum mín-
um? spurði hún.
Enginn strauk!
% Hliðin að Sing Sing stóðu opin — en fangarnir hreyfðu sig ekki.
CINN morgun í október 1937,
O þegar John Slieehe, aðstoð-
arforstjóri kom til vinnu i Sing
Sing-fangelsiS, stóS hliSiS opiS
og hópur af föngum fyrir innan
starði út. FangavörSurinn þurrk-
aSi tár af augunum og horfSi
á alla þessa menn, sem fyrir ým-
iss konar hryllileg afbrot höfSu
lent innan fangelsismúranna. Svo
ræskti hann sig og kallaSi: „Ég
skal athuga hvaS ég get gert fyr-
ir ykkur“. Svo labbaSi hann þessa
Ivo kilómetra, sem voru milli
fangelsisins og fangelsisstjóra
bústaSarins í Ossining.
Lewis Lawes fangelsisstjóri,
einn af mestu umbótamönnum í
fangelismálum i sögu Bandaríkj-
anna, horfSi dapur á Sheehe.
„Þú liefir stjórnina næstu þrjá
daga, John, og þú ræður hvaS þú
gerir,“ sagSi hann.
„Þá opna ég hliSin og læt þau
standa opin i allan dag. Hamingj-
an veit hvernig þaS fer, en ég
hugsa aS engan vanti í kvöld,“
svaraSi Sheelie.
Klukkutíma síSar gekk John
Sheehe i fararbroddi fanganna,
sem eltu hann i lest, tveir og
tveir saman. RöSin var afar löng.
Hann var eini umsjónarmaSur-
inn með þessum þjófum, morð-
ingjum og ránsmönnum. Hinir
starfsmennirnir voru hver i sinni
skrifstofu. Og vopnuSu verSirnir
höfSu ekki veriS tilkvaddir.
Lestin hélt heim aS fangelsis-
stjórahúsinu, og inn um aSal-
dyrnar en út bakamegin. í lik-
kistu i einni stofunni lá kona
fangelsisstjórans, Kathryn Lawes,
sem fangarnir höfSu kallaS
„Mömmu". Hún hafSi farist í bil-
slysi kvöldiS áSur.
Mennirnir i fangafötunum
gengu þögulir framhjá blómum
skreyttri kistunni. Lestin hélt
svona áfram allan daginn. Kat-
hryn Lawes var sú manneskja,
sem allir fangarnir mátu mest í
veröldinni. Frá því að hún kom
í Sing Sing áriS 1920 og þangáS
til hún dó, hafSi hún verið þeim
öllum eins og móSir.
Ég þekkti manninn hennar,
Lawcs fangelisstjóra. Þetta var
einmuna hjartagóður maður og
'hafSi í 17 ár stjórnaS þessu
fræga fangelsi New York ríkis.
Ef til vill var hann kunnastur .
fyrir hina eindregnu mótspyrnu ’
sina gegn dauSarefsingunum. Og !
stundum hafSi ég lika tieyrt tal- i
aS um Kathryn Lawes og starf
tiennar fyrir fangana og aSstand- I
endur þeirra.
Þegar fangarnir voru í base- ,
ball eSa höfSu iþróttamót var hún
alltaf áhorfandi, innan um þá, og
titlu dæturnar hennar þrjár léku
sér kringum fangana. Hún út-
vegaSi liljómsveit fanganna ný
liljóSfæri — þeir höfSu bæSi
lúSrasveit og sinfóníusveit og
hvatti hljóSfæraleikarana. Yngsta
Jóttir liennar var „tambúramajór“
sveitarinnar og gekk í farar-
broddi hennar, þegar þeir héldu
hljómleika, fangarnir.
Margsinnis hafSi Kathryn
Lawes komiS því til leiðar, aS
fangar sem áttu nána ættingja
mikiS veika, fengu aS heimsækja
þá gegn drengskaparheiti, til aS
kveSja þá. Og oft var það Kathryn
sem ólc þessum föngum í bilnum
sínum fram og aftur, án þess aS
nokkur varSmaður væri í ferð-
inni.
I hverjum einasta fangaklefa
var mynd af Kathryn Lawes.
Fangarnir höfðu tekið myndir
af henni sjálfir og dreift þeim
til allra. Ýmsir fangarnir voru
listmálarar og höfðu gert myndir.
Hún hjálpaði öllum þeim, sem
höfðu látið hugfallast og voru
hálfsturlaSir. Blindum fanga
kenndi Iiún að lesa blindraletur
og sjálf lærði hún fingramál til
að geta talað það við heyrnar-
lausan fanga. Lífstíðarfangi, sem
hafði reynt að fremja sjálfsmorð
fékk nýtt lífsþor er hún útvegaði
honum blómafræ og leyfi til þess
að sá í þvi horni í fangelsisgarð-
inum.
En þennan októberdag 1937
stóSu hliSin opin allan daginn.
Allir fangarnir, jafnvel dauða-
dæmdir, fengu að verða í göng-
unni til forstjórans. Og ekkert
var litið eftir hverjir fóru út og
inn. Enginn varðmaður sýndi sig
fyrr en um kvöldið, er John
S'heehe hafði lokað hliðunum. Og
þá vanlaði ekki einn einasta
mann. Þeir dauðadæmdu og lifs-
tíðarfangarnir höfðu allir skilað
sér. *
— Ég ætla að halda vindling-
unum ... Það var þá fyrir slysni
að þér rákuð löppina gegnum rúð-
una þarna?
Ulla gat ekki sagt að hreim-
urinn í röddinn væri spottandi
eða ógnandi. Hún barðist við að
draga tímann á langinn. Hún fann
að hún hafði ekki hugmynd um
hvernig þessum samfundi mundi
Ijúka. Lögreglan vissi að minnsta
kosti ekki neitt um þetta.
— Þér getið ekki haldist við
hérna öllu lengur, Marony, sagði
hún og reyndi að tala eins rólega
og hægt væri. — Annað hvort
deyið þér úr hungri eftir nokkra
daga ... eða þá að ...
— Ég vil ekki láta loka mig
inni aftur, heyrið þér það? Ég
hata fangelsið. Ég vil heldur deyja.
— Enginn veit hvað dauðinn
er, muldraði Ulla. Hún hafði
myndavélina til reiðu. Hún þótt-
ist sannfærð um að Marony hefði
ekki tekið eftir litla hljóðneman-
um, sem hún hafði látið detta of-
an í ruslið úti við gluggann. Það
var Klaus, sem átti hugmyndina
að stuttbylgjusendinum, hann
hafði lesið um eitthvað þess hátt-
ar í amerísku blaði.
Hún gat séð Klaus í huganum,
þar sem hann sæti í herbergi
skammt frá með heyrnartólin fyr-
ir eyrunum og ritvélina fyrir
framan sig, með allan hugann við
það sem hann heyrði. Greinin
mundi verða stórfréttin í blaðinu
á morgun — ásamt myndum frá
henni.
Ef það yrðu þá nokkrar mynd-
ir? I svipinn játaði Ulla með
sjálfri sér að hún hefði reist sér
hurðarás um öxl. Þau höfðu hætt
sér of langt, hún og Klaus. Þó að
hann gæti rennt grun i hættuna,
þar sem hann sat, var hann svo
langt héðan, að engin von var til
að hann gæti hjálpað.
MARONY var farinn að gráta,
hljóðlega og tilgerðarlega. (Hafði
hún ekki heyrt minnst á það ein-
hvern tíma, að hann hefði upphaf-
lega verið leikari?)
— Skiljið þér heitið mitt, ung-
frú? Ég vil heldur deyja en að
vera læstur inni í fangelsi aftur!
Ég hefi ekki meira mótstöðuþrek
eftir ... Upprunalega hafði ég
ætlað mér að verjast með þessari
skammbyssu, en nú verður hún
... úrslitaúrræðið mitt.
Hún heyrði hrygluna í honum
er hann dró andann.
— Viljið þér gera mér þann
greiða að snúa yður að veggnum,
sem snöggvast, hvíslaði hann
biðjandi.
— Yður dettur vonandi ekki í
hug að fyrirfara yður? sagði hún
æst.
— Snúið þér yður bara frá,
Framhald á bls. 14.