Fálkinn - 10.05.1957, Síða 5

FÁLKINN
5
drauma sina rætast! En fátæktin er daga, en finnur til skyldunnar gagn-
enn hans fylgikona, þó að ekkert mót- vart von Biilo'w. En hún veit að það
læti geti drepið innblásturinn i hon- er hættulegt að koma of nærri
um. Nú fer hann að vinna að „Meist- Wagner.
arasöngvunum". Hann er ekki í nein- „Meistarasöngvarnir" vöktu mik-
um vafa um, að hann sé það verkfæri inn fögnuð. Lúðvík konungur var i
í hendi guðs, sem eigi að bjarga fram- sjöunda himni í leikhúsinu, og Franz
tíð óperunnar og skapa hið „musikal- Liszt, sem situr hjá Cosimu dóttur
ische drama“, skipuleggja gersamlega sinni, hvíslar:
nýjan leiksviðsumbúnað og leggja „Þetta er djöfull — en snillingur
grundvöll að nýrri allsherjar-heim- er hann.“
speki með verkum sínum. Hann hvik- Metnaðargirndin og óskin sú að
ar ekki eitt augnablik frá þessari trú, komast öllum öðrum hærra, altekur
og kraftaverkið skeður: hinn sigrar nú Wagner. Nú hefir hann gleymt
og kemur sinu fram. Það er Lúðvík II. frelsisdraumunum gömlu — um rit-
konungur í Bayern, sem bjargar hon- frelsi og frjálst fólk. Hann hefir
um. Hann er sjálfur mikill tónlistar- gleymt baráttunni við hið illa og' við
vinur og afræður að bjálpa Wagner ranglætið. Nú snýst bugur hans að-
til að koma hinum tröllauknu hug- eins um verkin, sem liann eigi að
myndum sínum í framkvæmd. skapa. Þau eiga að færa heiminum
Lúðvík kallar hann á sinn fund, nýjar hugsjónir. í „Niflungahringn-
veitir honum auð og metorð og lætur um“ sýnir hann livað rangt sé í fari
hann algerlega sjálfráðan um sköp- r.iannanna. Það er ekki hægt að lag-
unarverk listar sinnar. Það fyrsta færa ranglætið — það verður að tor-
sem Wagner gerir er að ráða Hans tima þvi i eldi og brennisteini!
von Búlow sem hljómsveitarstjóra! Nú afneitar snillingurinn öllu, sem
Fallegt einbýlishús er keypt og kallað er háttvisi. Hann þverbrýtur
skinnað upp þannig að það verði sam- aliar þær venjur, sem taldar eru al-
boðið meistaranum Wagner. Og hann mennt velsæmi. Fólk fyrirgaf honum
labbar um stofurnar í flauelsjakka og ævintýrið með Mathilde Wesendonck,
segir fyrir verkum. vegna þess að hann borgaði þar fyrir
„Ég vil hafa gult silkiveggfóður i sig — með „Tristan og Isolde“. Nú
þessari stofu,“ segir hann. „Ég get lifir hann hneykslanlegu lífi og reyn-
ekki unnið ef ég sé rauðan lit.“ Hann ir á þolinmæði vina sinna og vel-
kallar i matsveininn og bannar hon- gerðamanna.
um að gefa hundinum matarleifar Konungurinn lætur liann fá allt,
framvegis. „Það besta er ekki of gott sem honum dettur i hug að biðja um,
handa honum, aðeins það allra besta.“ og nú eru frumdrættirnir að óperu-
Einkaritarinn er í sífelldu vafstri, húsinu fullgerðir. En þá kemur áfall.
með hendurnar fullar af reikningum, Stjórnin liefir -sfett úrslitakosti. Ann-
með lista um gesti, með alls konar að hvort verður að afsegja peninga-
skilaboð, sem þarf að svara. En hitina RicJiard Wagner — eða kon-
Wagner bandar til hans og segir: ungurinn verður að segja af sér!
„Seinna — seinna!“ Wagner er að máta nýjan flauels-
„Eru þetta ilmkertin, sem ég pant- jakka og kollhúfu á la Rembrandt
aði?“ spyr hann þjóninn og fer u])p þegar Cosiina færir honum þessa
i stigann undir ljósakrónunni i loft- frétt. Wagner vill ekki trúa henni
inu. En i þessum svifum koma Hans fyrst i stað, en þegar hann sér feit-
von Búlow og Cosima inn. Þau koma letraðar fyrirsagnirnar í blöðunum
eins og þau væru kölluð. Nú getur verður hann að sannfærast. Ævilangi
Wagner farið að vinna, og Cosima er samningurinn hans við Lúðvík kon-
meira en fús til að sjá um að taka ung er ónýtur bleðill. Og Wagner
til i húsinu. Hún hefir streitt á móti verður að liverfa á burt frá Múnchen.
í lengstu lög, því að hún þóttist vita, Cosima fer með honum. Wagner
að ef Hans von Búlow kæmist undir stelur konunni frá besta vini sinum
lians áhrif, mundi Hans verða ómögu- og aðdáanda. Slíkt smáræði setur
legt að skapa sjálfstæða tónlist. Hún sem bann vill. Það lýsir Wagner sjálf-
er jafn töfruð af Wagner og í gamla hann ekki fyrir sig. Hann tekur það
Alan Badel, sem leikur Richard Wagner, er mjög líkur því, sem hann var
ungur, og gæti vei verið bróðir sonarsona hans, Wielands og Wolgrangs
Wagners, sem hann sést með ó myndinni.
Cosima Liszt varð hjálparhella Wagners og stappaði í hann stálinu þegar
mest reið á. Án hefnnar mundi Wagner ekki hafa afrekað það sem hann gerði.
um vel, að bæði maður Cosirnu og
faðir hennar gátu fyrirgefið Wagner
þetta. Þeir héldu vináttu við hann og
greiddu götu hans til dauðadags. Það
hefðu þeir ekki gert ef persónuleiki
Wagners hefði ekki verið alveg ó-
venjulegur.
Nú setjast Wagner og Cosima að i
smábæ, sem heitir Tribschen. Þau eru
ástfangin upp yfir eyru og andagiftir
Wagners er þróttmeiri en hún hefir
nokkurn tima verið. Hann yrkir og
yrkir, eins og óður maður. Hann heyr-
ir músíkina í loftinu og festir liana
á nótnablaðið. Hugmyndaflugið skap-
ar ný og ný snilldarverk. Og Cosima
er vinur hans, einkaritari hans, ást-
mey lians og innblásturslind hans. Allt
i einni persónu. Þau hirða ekkert um
hvernig Cosima er skitin út i blöð-
uniun? Þessi hamingja þeirra er
aldrei af dýru verði keypt.
Franz Liszt kernur eins og engill
liefndarinnar til að segja Wagner, að
þeir hlutir séu til, sem jafnvel snill-
ingar megi ekki leyfa sér að gera.
Wagner reynir að gera honum ljóst,
að það sem gerðist, hafi verið óhjá-
kvæmilegt. „Þú hefir orðið lijóna-
djöfull — þurftirðu að verða það?“
spyr Lizt. „Eigingirni þín á sér eng-
in takmörk."
Nú slær i liart, þvi að Wagner hefir
aldrei látið vaða ofan í sig — hann
hefir alltaf vaðið ofan í aðra. Hann
minnir Idszt á liann hafi sjálfur ekki
verið barnanna bestur, þegar hann
var ungur og hafi eigi siður verið
tignaður i dyngjum kvenna en á
ldjómleikapallinum. Liszt játar æsku-
syndir sinar, en segist liafa afplánað
þær og greitt lífinu skuld sína. Og svo
spottar hann Wagner:
„Það væri óskandi að þú gætir séð
sjálfan þig i fiflagervinu þinu.
Flauelsjakka og með Rembrandtshúfu.
Hefirðu séð skrípamyndirnar, sem
þeir teikna af þér í blöðin? Aldrei
hefði mér dottið i hug, að þú gætir
orðið svona mikill tildurtyrðill. Ég
bjóst við öðru af þér.“
„Ertu búinn?“ spyr Wagner.
„Nei,“ svarar Liszt. „Ég hefi ekki
gleymt soltna, unga baráttumannin-
um, sem ég hitti i París, þegar allar
þinar falshugsjónir um vellystingalíf
voru að byrja að verða til. Ég áfellist
þig ekki fyrir að þú ert sólginn í auð.
En það er ekki hægt að fyrirgefa, að
þú stelir konunni frá manninum, sem
tilbað þig.“
„Ertu kominn hingað alla leið frá
Róm til að halda umvöndunarræður?“
„Ég kom til að afstýra hjónaskiln-
aði dóttur minnar og fá hana með
mér til baka.“
Cosima hefir reynt að stilla tii frið-
ar. En nú getur hún ekki stillt sig
'lcngur.
„Það er of seint,“ segir hún. Og
svo fer hún að verja Wagner — og
sjálfa sig um leið:
„Segjum að Richard sé eins og þú
segir hann vera. Að hann sólundi
meiru en hann aflar, að hann svíki
vini sína, að hann sé drembilátur sin-
girningur. Hvaða máli skiptir það,
eiginlega? Þú ættir að vita það, pabbi
minn, að listamenn eru aðeins verk-
færi í höndum þeirra demóna, sem
stjórna þeim. Ég er ekki að biðja þig
um að fyrirgefa Richard, en ég bið
þig um að skilja hann. Littu á það
sem gerist í heiminum, og hugsaðu
til þess, sem Richard hefir gefið, með
verkum sínum og á eftir að gefa, á
komandi árum. Og svo skaltu spyrja
sjálfan þig: Hvaða máli skiptir það,
þótt fólk áfellist hann fyrir einkalíf
hans? Það sem skiptir máli er verk
hans, tónlistin lians!“
Franz Liszt fer án þess að segja
eitt einasta orð.
Svo fæðist Diegfried Wagner og
Richard giftist Cosimu.
En hann festir ekki yndi i Triebs-
chen. Striðið hefst milli Prússa og
Frakka og nú flytur hann sig til
Bayreuth. Nýtt strit — ný áform. Nú
fer liann að gera áætlanir um að
koma upp Wagnerleikliúsi — liátíðar-
leikhúsi. Cosima skrifar vinum sinum
um viða veröld til að biðja þá um að
styrkja fyrirtækið. Og Wagner fer i
hljómleikaferð um alla Evrópu og
aflar mikils fjár. Og loks kemur sú
stund, að hornsteinninn er lagður að
einu frægasta óperuleikliúsi veraldar.
Og í neyð sinni snýr Wagner sér enn
til Lúðvíks konungs í Bayern, manns-
ins sem hafði fórnað svo miklu fyrir
tónskáldið, — fyrir tvisýnt þakklæti.
Wagner fer á fund hans, og hittir
hann í cins konar stofufangelsi í einni
höllinni, sjúkan og geðveikan. En
Lúðvík er jafn hrifinn af Wagner og
hann hefir alltaf verið, og býðst að
gefa honum síðustu gimsteinana sina,
sem hann hefir ekki fargað. En það
mátti Wagner þó eiga að hann skaram-
ast sín fyrir að níðast svo á velgerða-
Framhald á bls. 14.