Fálkinn - 31.10.1958, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Ralph Bunche starfar framvegis a5 friðarmálunum, og upp á síðkastið
hefir hann haft mikil afskipti af friðsamlegri nýtingu kjarnorkunnaf.
RALPH BUNCHE
svertíngtnD/ sem fékk n(|tjóðnviðurbenn-
ingu og Nóbelsverðlnunin
Ég er blökkumaður, sonur bláfá-
tæks rakara. Ég er fæddur í Detroit,
Miobigan, þann 7. ágúst 1904, og man
eftir gamla timburkofanum, sem ég
ólst upp í, cins og ég befði veriS þar
i gær. ViS bjuggum öil saman, foreldr-
ar mínir, móSuramma mín og fjögur
uppkomin börn hennar önnur. Fjöl-
skyldan var eitt ættarfélag, sem Nana
amma mín stjórnaSi; bún var fædd i
þrældómi í Texas. Hún varS ekkja
kornung, og vann ein fyrir börnum
sinum og ól þau upp. ViS vorum allt-
af fátæk og settum sjaldan upp sko
aS sumarlagi. ViS urSum aS spara
skóna þangaS lil aS viS færum að
ganga í skólann þegar haustaSi. Samt
átti ég fagra bernsku. ViS krakkarnir
lærSum aS synda meS því að fleygja
okkur út i vatn, sem viS gátum ekki
botnaS í. En fátt varS um frístundir
bjá okkur. Ég hefi þurft aS vinna,
svo lengi sem ég man eftir mér. Þegar
ég var sjö ára var ég orSinn sendi-
sveinn í Detroit, en bækkaSi svo í
tigninni og varS aSstoSarmaSur i
brauSgerð, nakinn niSur aS mitti
vegna bitans, sem var þar. Ég var
ekki orSinn tólf ára þá. ÁriS eftir
missti ég foreldra mína og amma fór
meS okkur öll til Los Angeles, og bar
fór ég í skóla.
LifiS var alls ekki dans á rósum.
Mér fór smámsaman aS skiljast bvað
þaS er aS vera blökkumaSur, og man
vel, enn atvik, sem gerðist þegar ég
var fjórtán ára. Ég tók mér þaS nærri.
Við vorum i skógarferS, starfsfólk
blaSsins, sem ég vann hjá, og viS
drengirnir sem vorum svartir fengum
ekki að synda í sundpollinum meS
bvítu mönnunum.
— Vertu ekki aS setja þaS fyrir
þig! sagSi Nana amma mín, en berstu
fyrir réttinum, sem þú átt sem mann-
eskja!
Á báskólaárum mínum stóS ég jafn-
fætis hinum stúdentunum. Af þeim
urSu 70 af hverjum hundrað að sjá
sjálfum sér borgið, og ég fékk kjall-
araherbergi, sem ég borgaði með á-
líveðnum skylduverkum, sem ég tók
að mér fyrir háskólann. Ég keypti
í félagi viS nokkra aðra stúdenta
gamlan Fordbil fyrir 25 dollara, klúta,
kústa og skjólur, og við fórum um
sveitirnar og gerðum samninga um að
taka að okkur hreingcrningu á versl-
unum og ýmsum fleiri stöðum. Svo
lógðum við upp í hreingerninguna
klukkan sex og vorum komnir aftur
áður en fyrsti fyrirlesturinn byrjaði,
klukkan níu.
Þessi stutta sjálfsævisaga Ralph
Bunches bregður upp skýrri mynd af
bernsku- og æskuárum hans. Hann
lætur þó eklci getið margs, sem undir-
nienn hafa gaman að telja fram, svo
scm þess að hann var frábær íþróttn-
maður, svo efnilegur þótti bann að
vinir í Kaliforníuháskóla útveguðu
honum fé til þess að komast í Kali-
forníuháskólann og stunda nám þar.
Það hefði mátt ætla að svona maður,
sem var jafn áhugasamur um iþróttir
og Bunclie var hefði ekki veriS frá-
bær námsmaður. En Ralph Bunche
lauk námi 1927 með hæstu einkunn
og var tekinn inn í „snillingafélagið“
Phi Beta Kappa. Hann tók lærdóms-
stig í listfræði og varð doktor í heim-
speki við Harvard-háskóla og lagði
síðan stund á mannkynsfræði í Lon-
don og Cape Town. Fyrst og fremsl
beindust athuganir hans að fólkinu
i nýlendunum og doktorsritgerð hans
fjallaði um stjórn Frakka á Togolandi
og Dahomey. Árið 1936 fór hann í
ferðalag til SuSur-Afríku til aS kynna
sér lifskjör svertingja þar. MeSal þess
sem Bunche segir frá úr þvi ferða-
lagi er þetta:
— Ég átti góðan vin i stúdentaliópi,
sem var af Kikuystofninum í Kenya.
Hann skrifaði fólki sínu og sagði þvi
frá, að ég ætlaði að gera því heim-
sókn. Aldrei hafði mig dreymt um
aðrar eins móttökur og ég fékk. Ald-
ursforseti kynstofnsins tók á móti
mér þegar ég kom, og ég liélt ofurlít-
inn ræðustúf, sem túlkaður var á mál
fólksins. Ég sagði því af sjálfum mér
og forfeðrum mínum, sem voru fluttir
vestur yfir haf og gerðir að þrælum,
og hvernig þeir hefðu síðan fengið
frelsi. Þegar ég hafði lokið máli mínu
gekk fram gamall maður. Hann hafði
ekki annað fata en lendaklæði. Hann
sagðist geta staðfest það, sem ég liafði
sagt frá. Foreldrar hans hefðu sagt
honum frá þvi þegar hann var barn
— hvernig fólkinu var rænt og það
var flutt í aðra heimsálfu.
Ralph Bunche hjálpaði siðar Gunu-
ari Myrdal við samningu hins ágæta
rits um svertingjana i Ameríku, og
bráðlega fékk hann prófessorsem-
bætti. Vegna þess hve gagnkunnugur
hann var orðinn nýlendumálum varS
liann forstjóri Afríkudeildar nýlendu-
skrifstofu ríkisins árið 1943. Og á
stofnfundi Sameinuðu þjóðanna í San
Franrisco var Ralph Bunche fyrsti
svertinginn i hárri stöðu, sem mætti
þar sem fulltrúi.
Kynþáttamálin, og þá sérstaklega
málefni svertingja, liafa jafnan verið
mesta áhugamál Ralph Bunche. Fyrstu
fjögur árin eftir að Sameinuðu þjóð-
irnar fóru að starfa var liann að stað-
aldri fulltrúi Bandaríkjanna á al-
þjóSafundum viðsvegar um heim og
enginn talaði betur fyrir friðsamlegri
lausn vandamála en hann. Árið 1948
var hann sendur til Palestínu sem að-
stoðarmaður Folke Bernadotte, sem
þá vann að sættum milli Gyðinga og
arabiskra þjóða um landamæri hins
nýja ríkis ísrael. Þeir Bernadottc
voru mjög ólíkir menn, en eigi að síð-
ur urðu þeir miklir vinir og samhentir
i öllu. Var allt að þokast i áttina um
friðsamlegt samkomulag þegar Berna-
dotte greifi var myrtur á götu í
Jerúsalem af liálfbrjáluðum Gyðingi,
skömmu eftir að liann hafði lagt fram
tillögur sinar i Palestínumálinu. Ralph
Bunclie tók við sáttastarfinu eftir
lians dag og hélt því áfram uns sú
málamiðlun komst á, sem ísrael býr
að enn í dag.
Það var vanþakklátt verk sem
Bunche hafði tekið að sér, en hann
gekk að þvi með aðdáunarveröri elju
og gafst aldrei upp, þrátt fyrir mörg
sár vonbrigði. Honum tókst að fá
fulltrúa Araba til að setjast við samn-
ingaborðið og ræða um möguleikana
á friði. Og áður en lauk undirskrif-
uðu þeir samninga um vopnahlé. Þess-
ir samningar fóru fram í aSalstöðvum
Sam. þjóðanna á eyjunni Rliodos. —
Það er sagt að fulltrúar Jordans liafi
neitað að taka í höndina á fulltrúum
Gyðinga er þeir koniu á fyrsta samn-
ingafundinn.
— Hvað er handaband? Ekki ann-
að en tilburðir! sagði Bunche við Gyð-
ingafulltrúana, en svo las hann ó-
þyrmilega yfir Jordansfulltrúanum:
— Sameinuðu þjóðirnar gera ykkur
ábyrga á því, ef þessir samningar
mistakast. Og svo var tekist í hendur!
E1 Ayja var eitt mesta þrætueplið
á þessum fundum, því að báðir vildu
ciga það, Gyðingar og Arabar. Bunche
þóttist sjá fram á aS eina lausnin væri
sú, að gera þennan bæ að lilutlausu
svæði, en hann minntist ekkert á það.
Hann stakk upp á að Sam. þjóðirnar
tæki þennan stað að sér, því að hann
vissi að báðir aðilar mundu verða
eindregnir gegn þeirri málalausn.
Þeir urðu æfir er þeir heyrðu þessa
tillögu, alveg eins og Bunclie hafði
búist við.
— Jæja, sagði Bunche rólega, — þá
sé ég ekki betur en við verSum að gera
E1 Auja vopnlaust og hlutlaust svæði.
Og þetta féllust andstæðingarnir á.
En síðasta samningadaginn blossaði
deilan upp aftur, og nú var hún um
Unglingablaðið „Seventeen“ og styrktarstofnunin UNICEF gengust fyrir því
að unglingar í USA saumuðu brúður handa fátækum börnum úti í heimi.
Tóku 52 þúsund stúlkur þátt í samkeppninni, en á myndinn sést Bunche
vera að sæma þrjár þeirra verðlaunum