Fálkinn - 16.01.1959, Blaðsíða 7

FÁLKINN
7
Dauði Jóns í Keldunesi
— En mig langar ekkert til að tala
við hana. Því ætti ég að tala við liana.
Ég hefi ekkert nafn hérna á listan-
um í dag.
— En, herra Lyon, hún er svo
geðsleg!
— Geðslegar stúlkur verða líka að
sækja um viðtal.
— En hún er nú hérna sjálf. Má
ég ekki hleypa henni inn?
Big Ben var í vanda. Ef það fréttist
að hann tæki á móti fólki sem kæmi
óboðið, mundi hann aldrei fá að vera
í friði. En ef hann íéti liins vegar reka
hana út, var hugsanlegt, að þessi
stúlka, sem var svona „geðsleg“
mundi lenda hjá öðru kvikmyndafé-
lagi. Sem hæfileikasnuðrari gat hann
ekki átt það á hættu. Og svo lét hann
óboðna gestinn fá að koma inn.
— Ég heiti Norma Jean Dougherty,
er 22 ára og á heima í Studioklúblm-
um.
Big Ben starði hugfanginn á gullna
liárið og ferskjukinnarnar og töfrandi
vöxtinn. Hann þakkaði forlögunum,
að hann skyldi ekki hafa látið reka
hana út.
— Mig langar til að fá að filma til
reynslu fyrir yður, herra Lyon.
Og nú sagði Big Ben það, sem hann
hafði aldrei sagt áður, eftir jafn stutt
kynni: — Blessað barnið mitt, ég vil
gjarnan gera sjö ára samning við yð-
Mary Mellon var írsk að uppruna
og afbragðs myndarleg i eldhúsinu.
Hún var þó aldrei lengi á sama stað,
en ekki var það af þvi að húsbænd-
unum likaði ekki vel við hana. Allir
gáfu henni bestn vottorð að skilnaði.
En hún kom oft á vinnumiðlunarstofu
frú Stricers i New York til að spyrja
eftir lausri eldakonustöðu.
Hún kom þar fyrst árið 1900. Með-
mæli hennar voru alltaf svo góð að
henni gekk greitt að fá stöðu. En
sá var gallinn á, að dauðinn virtist
jafnan fylgja henni, hvar sem hún
fór.
Fyrst var hún á sveitabýli. Það var
afar heitt þetta sumar. Ungur sonur,
sem var í herþjónustu kom heim í
sumarleyfinu. Hann var sérlega mat-
lystugur og likaði vel maturinn hjá
Mary. En hálfum mánuði eftir að
hann kom veiktist hann af taugaveiki.
Mary sagðist ekki vilja vera á heim-
ili, þar sem jafn næmur sjúkdómur
gengi; liún sagði upp vistinni og fékk
nýtt pláss inni í borginni. Um jólin
fékk önnur stúlka á því heimili tauga-
veiki og var send á spitala. — Sum-
arið 1902 fékk hún nýtt pláss, lijá
fjölskyldu, sem var að flytja í sveit.
Coleman Drayton liét maðurinn;
liann hafði leigt gott sumarliús í Dark
Harbor í Maine. Frú Drayton var
ánægð með Mary. Þegar hún hafði
jafn duglega slúlku í eldhúsinu gat
hún verið þess meira úti. En gleðin
var skammvinn.
Hálfum mánuði eftir að Mary kom,
leið yfir aðra stúlku í eldhúsinu, og
fáum döguin siðar var allt heimilis-
fólkið orðið veikt, nema Mary og
Drayton. Það var taugaveiki. Drayton
bað Mary að verða áfram og hjálpa
sér að lijúkra sjúklingunum. Þegar
allir voru komnir á fætur fékk hún
50 dollara aukaþóknun.
Næst fékk liún vist í ríkmannlegu
húsi á Long Island. Hjónin voru fjar-
ur strax. Ef reynslufihnan verður
jafn góð og ég lield, skulum við kosta
upp á að kenna yður. Fyrstu 24 vik-
urnar borgum við yður 75 dollara,
næstu 24 vikur 100 dollara ... ja, og
svo smáhækkar það upp í þúsund.
Normu Jean fannst hún sjá eld-
glæringar. Hún hafði gert sér miklar
vonir, en þetta fór langt fram úr því,
sem hún liafði þorað að vona. En
hvað gekk að Big Ben? Það var líkast
og hann væri i djúpum hugleiðingum.
Og það var hann líka. Hann vildi
ekki taka neina reynslumynd með
svörtu og hvitu. Fallegu litirnir á
stúlkunni urðu að koma fram á mynd-
inni. En um slikar reynslumyndir var
ströng regla: Aldrei liti! Það var of
dýrt, og ef það var eitthvert hnoss,
sem kvikmyndað var, komu kostirnir
alveg eins vel fram á svart-hvitri
mynd. En Big Ben liafði tekið það í
sig, að þessa lili vildi hann ljósmynda.
Ókunna stúlkan liafði haft svo djúp
álirif á hann, að hann vildi leggja
stöðu sína í veð fyrir þessu. Hann
hringdi til vinar sins, leikstjórans
Fritz Lang. Lang var að taka litmynd,
og Big Ben spurði hvort hann þyrði
að reynslukvikmynda óþekkta en unga
og efnilega undúrfagra stúlku i tutt-
ugu mínútur. Jú, Lang lofaði honum
að hann skyldi gera það.
Framhald í næsta blaði.
verandi þegar luin kom, og þar voru
þau heppin. Því að allt vinnufólkið
fékk taugaveiki.
Það var ekki fyrr en 1906 sem farið
var að taka eftir því að Mary væri
grunsamleg. Þann 13. ágúst fékk hún
vist hjá kaupsýslumanni í N’ew York,
sem hét William Warren. Frú
Warren var afar vandfýsin og fannst
Mary ekki nógu hreinleg — en áður
en hún hafði orð á því fékk hún ann-
að að hugsa um: sex úr fjölskyldunni
fengu taugaveiki.
Sjúkdómurinn breiddist út frá
þessu heimili, og þelta ár fengu 3.500
manns í New York taugaveikina. Af
þeim dóu 639. Læknarnir stóðu uppi
ráðalausir og gátu ekki fundið upp-
tök veikinnar.
Enginn af Warrensfólkinu dó. En
Warren uppástóð að eitthvað væri að
vatninu og skolprásinni í húsinu og
smitunin stafaði frá því og kærði
húseigandann. Nú var þetta rannsak-
að. Vatnið reyndist ómengað og allt
var í lagi. Þá loksins fór læknana að
gruna að Mary væri smitberi og var
nú gerð leit að henni. Hún fannst i
einkabústað í Park Avenue. Húsráð-
andinn bað lögreglumanninn sem
kom, að hafa hægt. „Dóttir mín ligg-
ur fyrir dauðanum í taugaveiki.“
Þegar Mary var spurð hvort hún
vildi koma til læknisrannsóknar varð
hún æf, greip búrhnífinn og otaði að
lögreglumanninum. Hún lagði á flótta
en loks var bún tekin með valdi og
sett í sérklefa i sjúkrahúsi. Við rann-
sóknina kom fram, að hún hafði
tnugaveikibakteríur í görnunum og
hafði verið smitberi í mörg ár. Lækn-
arnir sögðu að liægt væri að eyða
smituninni með þvi að taka úr henni
gallblöðruna, en hún neitaði að láta
gera það. Var henni haldið einangr-
aðri í tvö ár, en af því að heimild
brast til þessa í lögum var henni
sleppt aftur. Og nú fór hún að starfa
(Grimstaðaannáll, árið 1700). „...
deyði Jón Árnason í Keldunesi fyrir
norðan og það með undarlegum hætti.
Hann reið i Fnjóskadal að fá mann
til að curera son sinn Gunnar. Riðu
upp á Reykjaheiði um haustið, litlu
fyrir skipssiglingu á Húsavik; riðu
svo þrír saman: Jón, Indriði Péturs-
son, hver son hans skyldi lækna, og
piltur einn með þeim .Fengu svo á
lieiðinni snjó mikinn og mesta óveð-
ur, með hræðilegu norðvestan veðri,
sem ekki hefir i manna minnum ann-
að þvilíkt skeð. En sem þeir komu
vestur á heiðina, þar sem heita Höf-
uðreiðar, villtust þeir af veginum suð-
austur i hraunið. Þá var hriðin svo
sterk að þeir réðu sér ekki; lagðist
þá pilturinn fyrir og gróf Indriði
hann í fönn. Urðu þeir að láta þar
fyrirberast, því snjórinn var svo mik-
ill, að hestarnir komust ekki áfram.
Uppgafst þá Jón, sem þó var mann-
burðamaður mikill og lagðist fyrir,
en þegar hann vildi á fætur aptur, gat
hann ei upp staðið, en maðurinn gat
ekki rétt hann við. Þvi bragðaði hann
það, að hann leiddi hest Jóns þangað,
svo Jón náði báðum höndum i ilveg
istaðsins, og meinti svo að reisa sig
við, þvi ókaldir voru fætur hans, en
Indriði hélt hinsvegar í, svo ekki
snaraðist af. Ei að heldur gat Jón
uppstaðið, en af ofboði og orku kippti
hann ilvegnum úr ístaðinu. Sá Jón
að þetta átti að gilda hans líf. Lagð-
ist hann þá fyrir loksins undir brekk-
unni og befalaði sig guði, og bað
manninn að gefa ekki sitt lif við,
heldur komast til byggða; kaus sér
legstað í Húsavík hjá sínum forfeðr-
um, en yrði það ekki, þá að Múla.
Bað svo að heilsa bróður sinum Berg-
þóri, en afréði manninum norður af
að riða, livað var ómögulegt, heldur
snúa aptur vestur af heiðinni, þvi ]>að
væri skemmra. Setti Indriði svo upp
til leiðarvísis hans arngeir þar við
einn háan hraunklett. Skildi þá við
Jón, og tók með sér piltinn úr fönn-
á ný og smitaði fjölda fólks. Undir-
eins og einhver veiktist hvarf hún.
Eft;r átta ár var hún gerð ósaknæm,
ekki þó með uppskurði, því að hún
neitaði að ganga undir hann. Var
byggð fyrir hana einbýlisstofa á
Rlverside Hospital og hún fékk vinnu
á rannsóknastofunni þar. Hún kom
sér vel og var þarna til dauðadags,
1932.
Það var talið að hún liefði valdið
taugaveiki á 53 stöðum og að alls
hefði yfir 5000 manns veikst af hennar
völdum. Hún hafði aldrei fengið
taugaveiki sjálf og yfirleitt aldrei orð-
ið misdægurt.
inni, reið svo í hriðinni og náði svo
seli frá Ivlömbru í Hvömmum og
skreið þar inn um stund, þar til dag-
aði. Birti þá hríðin, og komst svo til
byggða með piltinn, illa fær. Safnaði
þá Bergþór mönnum, og riðu þeir
austur á heiðina eftir tilvisun Indriða,
og fundu fyrst arngeirinn. Var þá
snjórinn nær tvær mannhæðir undir
brekkunni ofan að Jóni; var hann þá
látinn, síðar fluttur að Múlakirkju og
þar jarðaður.
í þeim sama byl brotnuðu nær 90
sjóskip í Þingeyjarsýslu. Þá brast og
lifkaðall hinna Dönsku i Ilúsavík, en
skipið skaðaði ekki, því strax þar
eptir féll bylurinn.
DRAUGAGANGUR Á
DVERGASTEINI.
Grimsstaðaannáll segir þessa kynja-
sögu úr Álptafirði vestra, árið 1709:
Áðu r en bólan fór úr landinu lagð-
ist maður nokkur, Jón Tómasson,
veikur i bólunni, búandi á Dverga-
steini í Álptafirði vestur. Sagði konu
sinni áður en hann dó, hvernig sinn
líkama skyldi til moldar búa; hann
vildi, að hann alklæddur væri öllum
sinum hátiðaklæðum og skó á fótum
með ofanbrotna hettu, og snúa því
aptur, sem fram á hettunni ætti að
vera, með svartskeptan linif í hægri
liendi og livíta vettlinga á liöndum,
án allrar líkkistu. Þetta, sem hann
fyrirsagði var ekki allt gert. Þar ept-
ir, strax sem Jón dó, veiktist kona
hans, og héldu margir hann mundi
aptur gengið liafa og sótt að lienni.
Fór lnin svo til sinnar sveitar og var
ætíð aðgætt, en strax sem hún kom
á bæ þann í sinni sveit, livert hann
hafði bannað henni að koma, þá
hengdi hún sig sjálf í fjárhúsinu. En
til Dvergasteins þorði enginn maður
að koma næsta ár, en byggðist þó
aptur. Þar eptir veiktist bróðir þess-
ara konti með sama móti sem hún.
— Bíðið þér augnablik, ég á eftir
að roða á mér neðri vörina.
—O—