Fálkinn - 27.02.1959, Page 7

FÁLKINN
7
Úr nififá(uit)
89.
Jartein Þorláksbiskup helga. 2,
I.ÆKNUÐ HALLDÓRA.
Kona hét Halldóra, ung at aldri ok
gift einum ættstórum manni. Hon tók
meinsemi mikla, svá at Iion gerðist
kararmaður, ok varð henni i rekkju
allt að vinna. Hon mátti ekki ganga
ok trautt sitja ok var nálega afllaus
í öllum liðum, ok varð liana at bera
ávallt fram eða innar ok hvertki, er
hon skyldi fara. Váru löngum miklir
verkir at hcnni. Fell henni nær allt
saman, ok var lienni iöngum skap-
þungt. Váru ok löngum hörðum hug-
um ástmenn hennar, er yfir lienni
sátu. Var heitit fyrir henni mjök
drjúgt ok fekkst ekki á nemá smáróar
einir ok þó mjök skammir. En er hon
hafði i kör legit náliga sex misseri,
þá gerðist mönnum sem tíðast of á-
heit vi ðinn sæla Þorlák byskup, ok
var þat í hvers manns híbýlum dag-
lega at segja frá hans jarteinum ok
heilagleik. Þá tók einhverr maðr til
orða of aftan, er slikt var lijalat, ok
mælti svá: „Þó þætti mér nú mikils
vert of jarteinakraft Þorláks byskups,
ef hann léti Halldóru verða heila, er
sex missiri hefir í kör legit.“ En
margir tóku undir, at hann mundi þat
af guði geta, ef bann vildi. En sjá
atburðr var í Vestmannaeyjum. Þá
bar þat síðan fyrir einhverja hús-
freyju um nátt þar í eyjunum, rétt-
orða, at henni þótti sem maðr kæmi
at sér í svartri kápu, ok þóttist hon
vita, at hinn sæli Þorlákr byskup var.
Hann mælti við hana fyrri: „Þykkir
yðr ekki sýnt, livárt ek mun geta at
guði, at Halldóra verði lieil?“ Hon
svarar: „Öllum þykkir þat sýnt,
herra minn,“ sagði lion. Inn sæli
byskup mælti: „Fás þykkir mér i ieit-
at. Farðu ok seg benni þessa vitrum
ok mæl við hana, at hon fari i Skála-
holt, ef hon vill heilsu geta, en ek
mun fara fyrir lienni ok greiða far-
lengd hennar.“ Síðan vaknaði hon
húsfreyjan ok fór at segja hinni sjúku
vitrun ])essa. En þá er leiði gaf úr
eyjunum, þá fór hon utan, ok var hon
síðan í börum borin i Skálaholt, ok
fylgdi henni móðir hennar ok búandi.
En þegar hon sá kirkjuna í Skála-
holti, þá þótti henni sér þegar huglétt-
ara verða en áður hefði orðið né einu
sinni í hennar meinsemi. Hon kqm
þar í nekkverjum nóttum fyrir kirkju-
dag, ok þótti henni nekkver skái á
hverju dægri verða á sinum mætti allt
til kirkjudagsins. En þar var þá fjöl-
menni mikit, ok hafði Páll byskup i
formæli sínu, at menn skyldu biðja
fyrir henni, at hon árnaði þat í sinni
þongatkvámu, sem henni var mest
fýst að þiggja, en inum sæla byskupi
til dýrðarauka, en allri alþýðu til trú-
bótar. Enn inn næsta dag eftir, þá
gekk hún til altaris ok varði fingur-
gulli ok reið siðan fám nóttum siðar
til alþingis ok var þar sýnd öllum
þingheimi alheil. Ok lýsti þessi
jartein Karl ábóti, ok lofuðu allir guð,
er slíka hluti veitir fyrir þjón sinn,
Þorlák byskup.
—O—
Á alþingi ])essu inu sama lét Páll
byskup raða upp at bæn manna jart-
einir ins sæla Þorláks byskups, þær
er hér eru skrifaðar á þessi bók. En
þar var sá maður við staddur, er svá
var daufur, at hann heyrði ekki, nema
æpt væri al honum. En er jarteinir
voru upp sagðar, þá heyrði liann jafn-
glöggt sem aðrir menn, ok var hann
heill orðinn sins meins.
Framh. af bls. 11
MAÐUMAA, SEM lék fyrir honunga oj keisoro.
41.
1) Þetta er sagan a£ konungi allra harmleikara, Francois Joseph
Talma, sem fæddist í Paris 15. janúar 1782. Löngu síðar reyndi
hann að gleyma fæðingarári sinu með því að segja: „Leikarar og
fagrar konur eiga ekkert fæðingarár!“ Nitján ára gamall fór hann
til London með föður sínum, sem var hirðtannlæknir. Þar lék hann
í harmleikjum Racines, og hið fagra vaxtarlag hans og hljómmikil
röddin töfraði ensku konurnar. Ein hertogafrúin stal leikaranum
og hélt honum í stofufangelsi i tvær vikur og lét hann segja fram
Þætti úr frönskum leikritum.
2) Ensku blöðin birtu fregnir um að þessi dáði leikari væri
eiginlega arabiskur upplestrarmaður. sem hét réttu nafni Amlat, en
Copyright P. I. B. Bcx 6 Copeohagen,
3) Napoleon gleymdi aldrei Talma. Hann jós yfir hann alls konar
vegtyllum og kom jafnan í Theatre Francais þegar Talma kom fram
i nýju leikriti. Eftir sigrana i Prússlandi bauð Napoleon honum til
Erfurt, því að þar hafði hann hirð um sig. Keisarinn vildi sýna
leikaranum sem mesta virðingu. „Ég ætla að láta þig leika fyrir ein-
tóma konunga og keisara!" sagði hann. Það var 20. september 1808,
sem Talma byrjaði þessar sýningar á „Dauði Cæsars." Á íremstu
röð sátu þrír keisarar og þrír konungar.
það er sama og Talma, lesið öfugt. Út af samvistunum við hertoga-
frúna varð einvígi og Talma varð að hafa sig á burt úr Englandi. 1
París kom hann fyrst fram á þjóðleikhúsinu og upp frá þvi var hann
frægasti leikari Frakka. Eitt kvöldið er hann var á heimleið úr leik-
húsinu ásamt konu sinni, hljóp ungur maður í veg fyrir hann og
faðmaði hann. „Hver var þessi ungi maður?" spurði frú Talma.
„Það hefi ég ekki hugmynd um.“ — „En þú kallaðir hann vin þinn?“
— „Já, hann er einn þessara vina minna, sem ég þekki ekki.“ —
Þessi ungi maður var Bonaparte liðsforingi, síðar kunnur undir
nafninu Napoleon.
4) Árið 1818 veitti Lúðvík 13. honum 30.000 franka heiðurslaun
en sex árum síðar hætti Talma að leika. 1 síðustu veikindum sínum
vildi hann ekki taka á móti erkibiskupnum af París af því að kirkj-
an hafði fordæmt leikhúsið. Þann 19. október 1826 bað hann um að
lána sér spegil. Hann opnaði augun og hrópaði: „Ég hefi misst sjón-
ina!“ Sama kvöldið dó hann. Síðustu orð hans voru: „Eins og
Voltaire, alltaf Voltaire.“ 100.000 manns fylgdu honum til grafar.
Jouy starfsbróðir hans hélt þá ef til vill fallegustu ræðuna, sem nokk-
urn tima hefir verið haldin við gröf.