Fálkinn - 04.09.1959, Síða 4

4
FÁLKINN
FILIPPSEYJAR
blómaait
nær þrefalt stærra en ísland, eða
um 295.000 ferk. Luzon er stærsta
eyjan, 106 þús. ferk. en Mindanao
er litlu minni, 94.000. Nær helming-
ur íbúanna er á Luzon, en þar er
Hversvegna heita þær Filippseyj-
ar? Ástæðan er sú, að einu sinni
réðu Spánverjar þessum eyjum og
skírðu þær eftir konungi sínum,
Filippusi II. En það var sá frægi
farmaður Maghellan, sem fann eyj-
arnar fyrstur hvítra manna árið
1521 og skírði þær þá Lazaruseyj-
ar. Þegar Spánverjar hófu landnám
þar, kringum 1565 breyttu þeir nafn
inu og hafa þær heitið Filippseyjar
síðan.
Spánverjar urðu þegar á 17. öld
fyrir ásælni annarra austur þar.
Bæði Hollendingar og Englendingar
ágirntust eyjarnar og hinir síðar-
nefndu tóku höfuðborg þeirra, Man-
ila, i 7 áia stríðinu, en urðu þó að
skila Spánverjum ránsfengnum aft-
ur með friðarsamningunum í París
1763. Fóru Spánverjar nú að efla
landrfámið betur en áður og eyja-
búar urðu flestir kaþólskir. En all-
sterk þjóðernishreyfing vaknaði
meðal þeirra á 19. öld og 1896 hófst
uppreisn gegn Spánverjum undir
forustu þjóðhetjunnar Aguinaldo.
Skömmu síðar hófst stríð Banda-
ríkjanna við Spán og Bandaríkin
tóku Manila, en Aguinaldo kom
heim aftur úr útlegðinni og reyndi
að stofna lýðveldi á eyjunum. Úr
þvi varð þó ekki um sinn; Filipps-
eyjar urðu nýlenda, Bandaríkjanna
Qg W. H. Taft, síðar forseti, varð
fyrsti landshöfðingi eyjanna, árið
1901 og komýmsum umbótum fram.
Árið 1907 fengu eyjarnar heima-
stjórn og 1916 var sjálfstæði þeirra
stórum aukið. Filippseyjar fengu
þing og almennan kosningarrétt og
embættismenn og fylkismenn eyj-
anna urðu nær allir innlendir. Loks
fengu Filippseyjar fullt sjálfstæði
4. júlí 1946 (á þjóðhátíðardegi
Bandaríkjanna og er sambúðin hin
bezta miili þessara tveggja þjóða.
Filippseyjar eru frjósamt land,
Landbúnaðarháskólinn í Los Banos, skammt frá Manila hefur það
m.a. til síns ágætis, að þar er eitt fullkomnasta búvísindabókasafn,
sem til er í heiminum. — Myndin er úr þessu bókasafni.
Þar var allt í rústum eftir stríöiö,
en 4. júlí 1946 fengu eyjarnar
sjálfstæði og hafa tekið
meiri framförum en nokkurt
Asíuland síöan.
Kvenfólkið á Filippseyjum tekur mikinn þátt í opinberum störfum
ekki síst í heilbrigðismálum og fræðslumálum. Oft heldur það um-
ræðufundi til þess að auka áhuga almennings fyrir hreinlæti, eða
þá að haldnir eru fyrirlestrar um menningarmál.
framtíð fyrir höndum, undireins og
þjóðin mannast svo, að hún kunni
að hagnýta sér auðlindir þess.
En á stríðsárunum hafði búfén-
aði — nautpeningi, hrossum og
svínum og alifuglum fækkað um
70%, og fiskveiðar lagst niður að
heita mátti. Gróður jarðar, sem fyr-
ir stríðið var undirstaða velmeg-
unarinnar, hafði minnkað um helm-
ing; sérstaklega hafði rísgrjóna- og
sykurræktin orðið hart úti. En und-
ir eins og stríðinu lauk var hafist
handa um endurreisn atvinnuveg-
anna. Þegar Manuel Roxas, fyrsti
forseti Filippseja sór embættiseið
sinn, brýndi hann þjóðina og skor-
aði á hana að starfa að endurreisn
sinni af heilum hug. En á stríðs-
árunum hafði kommúnisminn grip-
ið mikið um sig á Filippseyjum, og
nú stefndu þeir að því að hrifsa
undir sig völdin. Þeir lofuðu bænd-
um öllu fögru og reyndu eftir megni
að spilla öllum umbótaráðstöfunum
stjórnarinnar. Roxas forseti reyndi
í lengstu lög að grípa ekki til vopna
gegn þeim, en hét þeim uppgjöf
saka gegn því að þeir framseldu
vopn sín. Það hreif ekki, og skæru-
liðar kommúnista héldu áfram ó-
spektum sínum og stofnuðu meira
að segja uppreisnarstjórn til þess
að hrifsa völdin af hinni löglegu
stjórn. Roxas forseti dó 1948 og
tók þá við Elpidio Quirino. Gerðust
kommúnistar, eða Hukbalahaps,
sem þeir nefndust, enn ágengari og
gerðu árásir á þorp og bæi skammt
frá Manila og fóru með báli og
brandi, myrtu borgaralegt fólk, þar
á meðal ékkju Manuels Quesons,
sem verið hafði æðsti maður Fil-
ippseyja fyrir stríð. Árið 1950 sögð-
ust Hukabalahaps hafa 10.000
manna her undir vopnum.
í mars það ár skipaði Quirino for-
seti Ramon Magsaysay hermálaráð-
herra. Hann hafði áður stjórnað
skæruliðasveitum í vörninni gegn
japönum. Kom hann skipulagi á
her stjórnarinnar og hóf sókn gegn
kommúnistahernum. — Jafnframt
bauð hann hermönnum kommúnista
land og lífsframfæri, ef þeir vildu
gerast friðsamir borgarar.
Þetta hreif og í árslok 1951 hafði
Magsaysay yfirbugað Hukbalahap-
hreyfinguna. Hafði hann mikinn
Pósthúsið í Manila er eitt fegursta húsið, sem reist hefur verið á
Filippseyjum eftir stríðið.
höfuðborgin, Manila. Mindanao er
fámenn, enda fjöllóttust af eyjun-
um og þar er hæsti tindurinn, sem
heitir Apo og er 3200 metrar. Gróð-
urríki eyjanna er afar fjölskrúð-
ugt, enda er meðal árshitinn í Man-
ila 27 stig. Flestir lifa á búskap og
rækta rísgrjón, banana, ananas, kó-
koshnetur, maís, tóbak, kaffi og
sykurreyr og hamp. Hampurinn er
aðalútflutningsvara Filippseyja, ým
ist unninn eða óunninn, enda geng-
ur kaðall úr Filippseyjahampi und-
ir nafninu ,,manila“ um allan heim.
Ibúarnir eru nú kringum 22 milljón
ir og hefur íbúatalan tvöfaldast á
síðustu þrjátíu árum.
Filippseyjar voru hart leiknar í
síðustu heimsstyrjöld. Japanir tóku
þær í striðsbyrjun og öllu hnignaði
unz þeir urðu að hörfa þaðan, sum-
arið 1945. Áveituskurðunum hafði
ekki verið haldið við, svo að bú-
skapnum hafði hnignað, járnbraut-
irnar voru ekki nothæfar, skipa-
flotinn á bak og burt og námu-
gröftur hafði lagst niður, en á Fil-
ippseyjum er bæði gull, kopar, silf-
ur og járn í jörðu, og einnig olíu-
lindir og saltnámur. Þannig eru
Filippseyjar ríkt land, sem á mikla