Fálkinn - 18.09.1959, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
borga Frökkum herlánin og kaupa
hergögn.
Á 19. öld varð bómullin meiri
útflutningsvara en tóbakið, en samt
var tóbakið mikil féþúfa og er enn.
Tóbaksræktin tók miklum umbót-
um, en aldrei hafa framfarirnar
verið jafn miklar og á þessari öld.
Á árunum 1924—28 var meðalupp-
skeran á ekru (0.4 ha.) 345.6 kíló
af tóbaksblöðum, en var orðin
672.3 eða nær tvöföld árið 1955.
Tóbaksútflutningur Norður-Amer-
íku var 9 lestir árið 1617 en var
270.000 lestir 1955.
Tóbakslaufið í Norður- og Suð-
ur-Carolina, Georgia og Virginía er
ljóst á litinn þegar það er orðið
full verkað, og kalla Bandaríkja-
menn það ,,flue-cured“ tóbak. Þrír
fjórðu af þessu tóbaki koma frá
Norður-Carolina. En önnur tóbaks-
tegund hefur náð mikilli útbreiðslu,
síðan fyrst var farið að rækta hana,
1864 í Ohio. Hún drekkur í sig
sykur og ýms ilmefni og er kölluð
„burley“, og er mikið notuð til að
blanda í vindlingatóbak og sömu-
leiðis í munntóbak „sweet plug“.
Þessi tegund er nú einkum ræktuð
í Kentucky og Tennessee. Og að-
ferðin við þurrkun hennar er önn-
ur en á Ijósa tóbakinu, sem er sól-
bakað og þurrkað við hita. Burley-
tóbakið er vindþurrkað í hlöðum
við venjulegan lofthita. Verkun
tóbaksins er annars mjög mismun-
andi, eftir því hvort það er notað
í munntóbak, reyktóbak, vindla eða
vindlinga.
Uppruni vindlinganna, sem i
fyrstu voru kallaðir „tyrkneskir
vindlar“ er frá Tyrklandi. Þegar
enskir og franskir hermenn komu
úr Krímstríðinu höfðu þeir lært að
vefja tóbaki í bréf og reykja það
þannig. Ameríkumenn voru fljót-
ir að nota sér þessa nýjung. Upp-
runalega blönduðu þeir tóbak sitt
með tyrknesku tóbaki, en það var
lengi vel talið bezta vindlingatóbak-
ið, og enn vilja sumir ekki annað
en tyrkneska vindlinga eða þá úr
blendingi af tyrknesku og amerísku
tóbaki. Balkanskagi og norðurströnd
Svartahafsins framleiðir bezta
vindlingatóbakið í Evrópu.
Vindlingareykingar hafa aukist
stórlega einkum í fyrri og síðari
heimsstyrjöldinni, en vera má að
einhver afturkippur sé að koma í
þær, vegna þess að læknar telja sig
hafa sannað, að þær séu hættulegar
og valdi krabbameini í lungum. Sér-
staklega eru þær miklar í Banda-
ríkjunum. Bandaríkjamenn reyktu
í síðari styrjöldinni þrefalt fleiri
vindlinga á ári en árið 1932, eða
303.000.000 stykki á ári. — En árið
1932 tuggðu þeir yfir 30.000 lestir
af tobaki, notuðu 16.000 lestir af
neftóbaki og reyktu 109.000 lestir
af tóbaki auk 5 miljard vindla og
107 miljard vindlinga. Enda eru
Bandaríkjamenn langmestu tóbaks-
menn í heimi og tóbaksnotkun
þeirra 4.3 kg. á mann. Hollendingar
og Danir ganga næstir, með 2.5 kg.
á mann, en þá Englendingar.
— Þó að Bandaríkin séu stórfe
virkust allra landa í tóbaksfram-
leiðslu, koma margir aðrir þar við
sögu. Uppruni tóbaksræktunarinn-
ar er í Vestur-Indíum og enn hefur
Cuba heiðurinn af því að framleiða
bezta vindlatóbak og vindla í heimi.
Engir vindlar jafnast á við ekta
Havannavindla, og í þeim er allt
tóbakið af sömu tegund. Aðrir
vindlar eru gerðir úr ýmiskonar
tóbaki, en vandað til blaðsins, sem
vafið er utan um, til þess að gera
þá útgengilegri.
Það var ekki aðeins til Evrópu-
landa sem tóbakið fluttist. Það var
líka ræktað í nýlendum Hollendinga
eystra, og Hollendingar hafa lengi
haft mikla tóbaksrækt á Java og
Sumatra og selt mikið af tóbaki
þaðan. Þjóðverjar rækta mikið af
tóbaki heima hjá sér, en þó ekki
nóg handa sjálfum sér. Árið 1932
ræktuðu þeir 28.000 lestir af tó-
baki, en urðu að fyltja inn 74.000
lestir, fyrir 130 miljón mörk. En að
visu seldu þeir talsvert úr landi
aftur. Og tóbaksverzlunin gaf úr
ríkinu mikinn arð. Þetta sama ár
fékk ríkið 900 miljón mörk í tolla
og skatta af tóbaki, en um 170 þús-
und manns höfðu atvinnu að tó-
baksgerð og tóbaksverzlun, auk
þeirra sem bjuggu til umbúðirnar
og ráku tóbaksverzlanirnar. Tekjur
ríkisins af tóbakinu voru miklu
meiri en af sykri og bjór saman-
lagt.
Neftóbaksnotkunin var miklu al-
gengari fyrrum en hún er nú. Og
mikið af því neftóbaki sem fram-
leitt er, er ekki tekið í nefið að
þjóðlegum íslenzkum hætti, heldur
dreift milli neðri vararinnar og
tanngarðsins. En upprunalega var
það eingöngu notað sem neftóbak.
Lúðvík XIV. tók í nefið og þess
vegna þótti það fínt. Jafnvel kven-
Framh. á 14. síðu.
KOIMAN, SEM -
1) í frönsku byltingunni varð margt gamalt að víkja. Til
dæmis ætluðu hinir róttæku ættjarðarvinir að taka upp nýja
trú, og skyldi skynsemin tignuð sem gyðja. Ýmsir voru and-
vígir þessum aðferðum, en samt varð það úr að afráðið var að
finna táknræna persónu, sem skyldi sýna hinn nýja guðdóm.
3) Hinn 10. nóv. 1793 var Notre Damekirkjan vígð sem
musteri hins nýja átrúnaðar. Á miðju gólfi hafði verið reistur
pallur og á honum líkan af grísku musteri með áletruninni:
„Til spekinnar“. Þar voru höggmyndir af Voitaire, Russeau,
Franklin og Montesqieu. Það þótti áhrifamikið er Mlle Maillard
kom út úr musterinu til að láta hylla sig.
varð skynsemisgyðja
2) Allir voru sammála um að þetta skyldi vera kvenmaður
Fyrir valinu varð dáðasta söngkona frönsku óperunnar, Marie
Therese Davaux, kölluð Mlle Maillard. Hún var 27 ára þá.
Undurfögur og bráðgáfuð. Engin þótti betur fallin til að vera
tákn skynseminnar.
4) Samskonar athöfn fór samtimis fram í þremur öðrum
kirkjum. Skynsemigyðjurnar í þeim kirkjum urðu þó ekki
frægar á við Mlle Maillard, og ein beirra — Mlle Aubry — datt
skömmu síðar niður af svölum óperunnar og fót- og hand-
leggsbrotnaði. En Maillard varð söguleg persóna, sem hin eina
og sanna skynsemigyðja. Hún hætti að syngja á hátind frægð-
ar sinnar árið 1813 og dó 16. október 1818.