Fálkinn - 06.11.1959, Blaðsíða 4

4
FALKINN
☆
MONBEHG:
VIÐ hristum höfuðið yiir
einfeldni liðinna kynslóða
sem trúðu á galdra, huldu-
fólk og nykra. En erum við
nokkru betri sjálfir, þrátt
fyrir alla menningu og skóla-
göngur og auknar framfarir
vísindanna? Vill lesandinn
neita því, að hann hafi ekki
ótrú á sumu, sem minnzt er
á í þessari grein?
Strákurinn glápti á læknirinn,
sem málaði stóran rauðan hring —
krignum vörtuna á hendinni á hon-
um. Það voru að minnsta kosti tólf
vörtur á lúkunum á honum, en
læknirinn virtist ekki sjá nema
þessa einu.
— Þetta er móðurvartan, sagði
læknirinn alvarlegur, — þegar hún
deyr, deyja öll börnin hennar líka.
Og eftir hálfan mánuð voru allar
vörturnar horfnar. Lækningin?
Hver var hún? Læknirinn hló. —
Ég hef reynt ýmiskonar vísindaráð
við þessu, árangurslaust. En töfra-
hringurinn dugir. Vitanlega barði
ég í borðið líka, sagði hann og
brosti.
Það er vandi að segja, hve margs-
konar töfralækningar, þesssari lík-
ar, tíðkast enn í lækningastofum
víðsvegar um heim. Hindúi mundi
ekki einu sinni láta sér detta
í hug að fara til læknis. Hann
mundi bíða þangað til nýtt tungl
kæmi næst, rýna á það, strjúka ryk
undan vinstri ilinni á sér og rjóða
því á vörtuna. Ef þú trúir þessu
ekki, þá spurðu einhvern Hindú-
ann.
Á þeirri upplýsingaöld, sem við
lifum á, er furðu mikill áhugi á
Hjátrú
er
lífseig
ýmsum dulrænum fyrirbærum. Það
er ekkert út á það að setja, þó að
okkur létti í skapi ef við upplif-
um eitthvað, sem við teljum gæfu-
boða. Og ef við hættum við að
framkvæma eitthvað vegna þess að
við teljum að við höfum fengið
slæman fyrirboða, gerum við kann-
ske í rauninni einmitt það, sem
við vildum helzt. Og það borgar
sig að öllum jafnaði.
Flest okkar glötum aldrei þeirri
hjátrú, sem við höfðum í barnæsku
að öllu leyti. Æskan, sem fer út
á lífsbrautina, hefur alizt upp við
ævintýri. Og hún sér að eldra fólk-
ið tekur mark á ýmsum teiknum
og fyrirboðum, og þannig bætist
hlekkur við hlekk í þeirri festi,
sem aldrei slitnar með öllu.
ÞAÐ SPILLIR ENGU.
Hve margir trúa enn á kerlinga-
bækur, á þessari öld tækninnar, sem
kastar myndum óravegu til sjón-
varpstækjanna og skýtur gerfihnött-
um út í himingeiminn? Columbia-
háskólinn í New Yorkríki gerði fyr-
ir skömmu skoðanakönnun á þessu,
og það kom á daginn, að 98 af hverj-
um 100 sem svöruðu, gerðu ýmis-
legt, sem þeir töldu að færði þeim
gæfu eða afstýrði ógæfu. Og flestir
sögðu sem svo: „Það spillir engu
að gera það.“
Þeir vildu ekki játa, að þeir væru
hjátrúarfullir! Nei, svo vitlausir
voru þeir ekki! En það var engum
til miska að fleygja peningi í heilla-
tjörn eða reyna að slökkva á öllum
kertum á afmælisköku í einu . . .
Það gat haft eitthvað gott í för með
sér!
Véfréttir og spákonur eru ekki
í eins miklum metum nú, og forð-
um var. Þó er í flestum borgum
allmikið af kerlingum, sem lifir af
að spá fyrir fólki í kaffikorg eða
spil og lesa í lófa. En heillagripir
hafa aldrei verið meira í tízku en
nú meðal siðmenntra þjóða, enda
eru alltaf uppgangstímar fyrir þá
í styrjaldar og volæðisárum. Þess
eru dæmi, að menn græða of fjár
á því að selja heillagripi. Hrafns-
klær voru fyrrum heillagripir hér
á landi. Héralappir eru heillagripir
um allan heim. Síðustu tólf árin
hefur firma í New York selt úr
landi 40 milljón hérafætur, til svo
að segja allra landa í veröldinni.
Sumsstaðar eru þær notaðar til að
gefa skólabörnum í verðlaun fyrir
góða frammistöðu. Firmað kaupir
þær úr suðvesturfylkjunum í Banda-
ríkjunum, því að þar er mest étið
af hérum, og litar þær með öllum
regnbogans litum til að gera þær
útgengilegri. Það er vinstri aftur-
löpp hérans, sem er happagripur,
en ekki er grunlaust um, að sú
hægri slæðist stundum með hjá
kaupmönnunum!
Það er auðvitað hættulaust, að
gera sér vonir um að heillagyðjan
verði náðug, ef maður tilbiður hana.
En hitt getur verið hættulegt, að
treysta svokölluðum óheillaboðum
um of, eins og greind og vel mennt-
uð kona gerði, ekki alls fyrir löngu.
Hún fyrirfór sér vegna þess, að
henni varð það á að brjóta spegil'
Hún hafði brotið spegil einu sinni
áður, en eftir það lagði ólánið hana
í einelti, árum saman. Og þegar hún
braut síðari spegilinn, treysti hún
sér ekki til að lifa, því að nú mundu
ný og enn verri óhöpp steðja að
henni.
FÁVÍSINNI KENNT UM.
Enginn alvarlega hugsandi vís-
indamaður trúir á þetta. Og sum
trúarbrögð banna svona hjátrú. Ef
konan hefði vitað hvernig hjátrúin
um speglabrot varð til, mundi hún
alls ekki hafa talið neitt samband
milli brotna spegilsins og ófara
sinna.
Frumstæðar þjóðir höfðu þá trú,
að spegilmyndin — og síðar ljós-
myndin — væri hluti af sál þeirra.
Að eyðileggja spegilmyndina var
það sama og vekja illa atburði úr
dái. Þess vegna hata ýmsar þjóðir
enn að láta taka af sér myndir, og
börnin leggja á flótta þegar þau
sjá ljósmyndavél.
En jafnvel þó að vísindin hafi
fært sönnur á, að margt af þvi,
sem fólk trúir, sé rangt, heldur fólk
samt fast við hjátrúna. Þrettán
hundruð manns voru spurð, hvort
menn mundu finna þegar einhver
horfði á bakið á þeim. Af hverjum
hundrað svöruðu 84 konur og 72
karlmenn spurningunni játandi.
Svo gerðar þúsund tilraunir með
þetta. Eftir líkum hefði helmingur-
inn af tilraununum átt að vera já-
kvæður og helmingurinn neikvæð-
ur. Það fór líka nærri. Því að 502
svöruðu rétt um, hvort horft hefði
verið á þá eða ekki.
Hversvegna trúir maður þessu?
Ef maður fer að ókyrrast í sæti
sínu, t. d. þegar maður er á hljóm-
leikum og hlustar á leiðinlega tón-
list, fer maður að líta um öxl og
athuga hvort nokkur horfi á mann.
Og að jafnaði horfir maður þá í
augun á einhverjum, og þá festir
maður það í minni. En ef enginn
horfir þá gleymist það.
Óteljandi tegundir eru til af sak-
lausri hjátrú. Hversu margir eru
ekki eins og Franklin Roosevelt,
sem ekki þoldi að þrír kveiktu í
vindlingi með sömu eldspýtunni?
Florenz Ziegfield safnaði fílamynd-
um úr fílabeini og íbenholti, vegna
þess að hún trúði því að þetta væru
heillagrpir. Ernestine Schumann
Heink notaði þrjá hárkamba úr tré
í þrjátíu ár og George M. Cohan
fékkst ekki til að skrifa nema á
gulan pappír.
í Japan má sá, sem fer í ferða-
lag, ekki klippa neglurnar, því ann-
ars verður hann fyrir slysi í ferð-
inni. Og sá, sem klippir neglur sín-
ar að nóttu til, fær kattarklær í stað-
inn. Afríkunegrar trúa því, að ef
barn á fyrsta ári er látið nota bjór
af nöðru til fata, sé því óhætt fyrir
nöðrubiti.
í eyðimörkum Arabíu er víða sú
trú, að maður geti stytt sandbylji
með því að hrópa „járn!“ móti veðr-
inu. Þjóðverjar telja lukkumerki, að
könguló spinni vef sinn niður að
þeim. Ensk húsmóðir sópar ekki
ruslinu beint út úr dyrunum, því
að þá sópast gæfan burt af heim-
ilinu um leið. Ef rauðbrystingur
villist inn í hús í írlandi að haust-
inu, er það fyrirboði um harðan
vetur.
Franskur fjármálaráðherra tók
eftir að hann var að setjast að há-
Kona jyrirjór sér aj angist, eftir að hún hajði brotið spegil í annað sinn.