Fálkinn - 20.11.1959, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
[|j Cillertm
— Spiiuni íbdurfn n, sena
fómtBÖi scr fyrir örciyana ^
Ely Culbertson, fri'ðarvinur og spilamaður.
Ely Culbertson hefur átt upptök-
in að mörgu pexi. Beztu vinir geta
orðið ósáttir út af því, sem þessi
maður hefur breitt út um heim-
inn. Það hafa jafnvel orðið hjóna-
skilnaðir út af því.
Því að það er Ely Culbertson
sem bjó til Kontrakt-bridge-kerfið,
og sá, sem þetta les, hefur kannske
sjálfur lent í stælu út af því, hvort
þetta eða hitt væri rétt eða ekki,
samkvæmt kenningum Culbertsons.
Hvort átt hefði að segja grand á
þessi spil, og svo framvegis.
Og þó er Ely Culbertson friðar-
ins maður. Já, hann var svo frið-
samur, að hann taldi það mikils-
verðast af öllu í veröldinni, að
mennirnir sýndu hverir öðrum alúð
og vinsemd. Og hann varði mörg-
um árum ævi sinnar til að flytja
þennan boðskap.
Á stríðsárunum kom út bók, sem
vakti mikla athygli. Nafnið á henni
var: „Alger friður. — Af hverju
stafar stríð, og hvernig getum við
haldið friðinn?" Og höfundurinn var
enginn annar en bridge-fræðingur-
inn Ely Culbertson.
Hann hafði varið mörgum árum
til að semja þessa bók, og hann
hafði rist svo djúpt í hugleiðingum
sinum um málið, að bókin vakti
mikla athygli. Vitanlega var það
góð auglýsing fyrir bókinni, að höf-
undurinn var maður, sem allir könn-
uðust við.
Hann leit raunsæisaugum á frið-
armálin, — þar voru engar hugar-
smíðar eða draumórar. Og bókin
vakti nýjar vonir hjá lesandanum.
Nafnið Ely Culbertson hefur flog-
ið um alla veröldina, hann er kunn-
ur í öllum heimsálfum, — en það
er sem bridgemaður og höfundur
kontrakt-bridge. En sjálfur lítur
Culbertson á bridge sem aukaatriði
í tilverunni. Hjá honum var bridge
ekkert markmið í sjálfu sér, en hann
fénaðist svo á því, að hann gat
keppt að öðru marki. Aðaláhuga-
mál hans var að kynna sér múg-
áhrifin, — geta gert sér grein fyrir
hversvegna fólk hagar sér öðruvisi
en það er vant, ef það er statt í
fjölmenni.
Ely Culbertson skrifaði ævisögu
sína. Það er 700 blaðsíða bók, og
segir frá „Mismunandi lífum manns-
ins“. Og Culbertson kann frá ýmsu
ótrúlegu að segja. Dale Carnegie
segir um bókina:
„Þetta er sagan af syni amerísks
milljónamærings, sem gerðist rúss-
neskur byltingamaður. Hann stofn-
aði leynilega byltingarnefnd meðal
námsfélaga sinna, og smyglaði bol-
sévikaritum, sem Lenin gaf út í
Sviss, inn í Rússland.
Þetta er saga ungs manns, sem
yfirgaf auð og allsnægtir á heimili
foreldra sinna til þess að lifa meðal
öreiga — og betla sér fyrir mat
á götunum.
Þetta er saga manns, sem ólst upp
hjá guðhræddum skozkum föður,
sem taldi að spil væru djöfulsins
verk. — Samt varð sonur þessa
guðhrædda manns allra spilamanna
frægastur.
Það er frásaga amerísks borgara,
sem var fæddur í Rússlandi, amer-
ísks manns, sem talar átta tungu-
mál, en kunni ekki nema hundrað'
orð í ensku, þegar hann var 18 ára.
Hann komst ekki inn í Yale-háskól-
ann fyrr en hann hafði lært ensku
lengi. — Hann var í sex háskólum
og í sex ár hafði hann ofan af fyrir
sér sem atvinnu-spilari.
Þetta er sagan af snillingi, sem
mánuðum saman flakkaði og betl-
aði mat hjá fólki, sem nokkrum
árum seinna hefði viljað borga stór-
fé fyrir eiginhandaráritun hans.“
Ævi Ely Culbertsons var eintóm'
ar andstæður. Hann var ekki kom-
inn af barnsaldri, þegar fólk þóttist
sjá, að hann yrði ekki eins og fólk
er flest, en enginn mun hafa búizt
við að hann yrði það, sem hann
varð. Fólk hafði haldið, að hann
yrði ævintýramaður, sem aðeins
mundi hugsa um að gera líf sitt
þægilegt og viðburðaríkt. Þetta líf
varð viðburðaríkt — en alls ekki
þægilegt.
Hann líktist föður sínum. Faðir
hans var Skoti, og hafði yndi af
öllu ævintýralegu og stórfnnglegu.
Hann fór til Rússlands fyrir tilvilj-
un og fann eina af ríkustu olíulind-
unum í Kákasus. Nú var fjárhag
hans borgið og hann græddi millj-
ónir dollara á þessum olíulindum.
Hann kvæntist rússneskri stúlku, —
dóttur kósakka-hershöfðingja — og
þau eignuðust soninn Ely.
Svo að bæði Rússa- og Skotablóð
er í æðum Ely Culbertsons, og kann-
ske eru það andstæður þessara
þjóða, sem gert hafa Ely að þeim
manni, sem hann varð. Faðir hans
sendi hann til Ameríku til þess að
láta hann menntast, eins og siður
var í Austur-Evrópu í þá daga, hjá
þeim, sem höfðu úr nógu að spila.
Og svo fór Ely Culbertson til
Ameríku, til að kynna sér Vestur-
álfumenninguna, en það fór svona:
Hann innritaðist í Yale-háskólann
og lagði aðallega stund á tungumál
fyrst í stað. Ást hans til Rússlands
var kulnuð og hann hafði drukkið
í sig hatur til rússnesku zar-stjórn-
arinnar, enda hafði hann orðið fyr-
ir barðinu á rússneska réttarfarinu
sjálfur. Hann hafði setið í fangelsi
fyrir byltingaruppþot, og heitasta
ósk hans var sú, að geta orðið hin-
um kúgaða almúga í Rússlandi að
liði.
Hann fékk peninga fyrir dvalar-
kostnaði og skólagjaldi að heiman,
en eftir nokkra stund ávísaði hann
bróður sínum námsstyrk sinn, sem
var 125 dollarar á mánuði. Sjálfur
ætlaði hann að flytja sig í öreiga-
hverfið í New York!
„Mig langaði til að kynna mér,
hvernig þeir allra bágstöddustu í
New York fleyttu sér fram,“ sagði
hann. „Og búa við sömu kjör og
þeir.“
Og nú liíði hann næstu þrjú árin
í óumræðilegri eymd og volæði. Orð
geta ekki lýst því, — til þess að
gera sér hugmynd um, hvernig þetta
líf er, þarf maður að lifa því sjálf-
ur. Það skildi Culbertson, og þess
vegna tók hann þennan kost. Hann
ætlaði sér að verða rithöfudur og
hann ætlaði að kynna sér til hlítar
baráttu aumingjanna fyrir lífinu,
þó að það kostaði hann þrjú beztu
æskuár hans. — Hann hafnaði auði
og allsnægtum til þess að lifa í ör-
birgð og eymd. Hafnaði áhygggju-
lausri tilveru, til þess að geta tekið
á sig raunir og áhyggjur annarra.
Hann seldi blóð og skóreimar. Hann
þvoði upp borðbúnað 1 veitingahús
og hann var vinnutímaskrifari hjá
verkamannaflokki. Hann vann fyrir
svo miklu, að hann gat keypt sér
baunadisk og tebolla á dag, og með
húsnæðið gekk upp og niður. —
Hann kynntist glæpalýðnum, um-
gekkst daglega þjófa og hylmara
og eiturlyfjaneytendur, — þeir voru
aumastir allra. Þetta var umhverfi,
sem fáir milljónamæringasynir telja
mögulegt að lifa í. En Ely Culbert-
son taldi það skyldu sína.
Hann skipulagði verkfall hjá
vinnuflokknum, sem hann var tíma-
skrifari fyrir, og kom því til leiðar,
að þeir fengu kauphækkun, — en
sjálfur var hann rekinn. Næst freist-
aði hann gæfunnar sem sölumaður.
Hann reyndi að selja kol, en það
tókst ekki. Og ekki gekk honum
Úr fátœkrahverfinu í New York, þar sem Culbertson hélt sig í þrjú ár
til þess að kynnast cevi öreiganna.