Fálkinn - 17.12.1959, Blaðsíða 13

9
JÖLABLAÐ FÁLKANS 1959
þVí aS honum hafði oft dottið í hug
við lestur smásagna eftir skáldið:
,,Hvers vegna samdi hann ekki þetta
fyrir leiksvið?“ — „Samtölin eru
svo lifandi, persónurnar svo skýr-
ar og atburðirnir svo ákveðnir, að
ekkert virðist vanta á, aðeins form-
ið, leikrit í stað sögu,“
Út frá þessum atburði í leiklist-
arlífinu, sem sýningin á Lénharði
fógeta varð, leggur svo Leiklistar-
vinur og er meginefni greinar hans
áskorun til Reykvíkinga og Leikfé-
lagsins að koma upp húsi fyrir fé-
lagið. Hann segir:
„Öllum er það fullkunnugt, hve
ófullnægjandi það hús er, sem not-
að hefir verið til sjónleika að und-
anförnu (Iðnó), bæði fyrir leikend-
ur og áhorfendur. Og til samsöngva
og hljómleika er það með öllu ónot-
andi.
Ég mun verða spurður, hvaðan
eigi að fá peninga.
Jú, því er auðsvarað. Peningana
á höfuðstaðurinn og landið að leggja
til. Sómi þeirra er í veði, ef fram-
kvæmd leikhússbyggingarinnar
dregst um mörg ár enn.“
„Hverjir eiga að beitast fyrir
framkvæmdinni? — Það á Leikfé-
lag Reykjavíkur að gera.
Hvað? Leikfélagið? Heyrist mér
allir meðlimir þess segja. Enga pen-
inga hefir það, né tök á slíku.
Hið fyrra mun vera rétt, en hið
síðara ekki.
Ég talaði við gjaldkera þess í
haust um leik og fleira, og hann
sagði efnahag félagsins þröngan,
jafnvel að það væri í skuld frá síð-
asta vetri. En það raskar að engu
skoðun minni.“
Greinarhöfundur minnir á fórn-
fúst starf, sem margir félagsmenn
í Leikfélagi Reykjavíkur hafi unnið
við verstu starfsskilyrði, og hann
bendir á, að allt kapp sé á það lagt
að gera skemmtihús sem vistlegust,
m. a. kvikmyndahúsin, sem orðin
eru tvö, og hann telur illa farið, ef
þau yrðu leikmennt bæjarins að
fjörlesti, „og það því fremur sem nú
má vænta, að innlend leikrit bjóð-
ist á hverju ári.“
„í Leikfélaginu, og í sambandi við
það, munu vera margir þeirra
manna, sem ekki aðeins bera bezt
skyn á leikmennt, gildi hennar og
gagn, heldur og eru öðrum færari
til að gera öðrum skiljanlega nauð-
syn hennar, en það er eitt höfuðat-
riðið í þessu máli. Og meðal annars
af þessari ástæðu álít ég forustu
fyrirtækisins bezt borgið hjá Leik-
félaginu.“ — Leikhúsvinur lýkur
grein sinni með því að segja:
„Ég treysti því, að Leikfélag
Reykjavíkur taki málið til alvar-
legrar íhugunar, og að það komist
að þeirri niðurstöðu, að ekki aðeins
þarfir heldur og beinlínis tilveru-
skilyrði þess og leiklistarinnar sé
undir því komið, að málið komist
í framkvæmd áður en langt um
líður.“
Ólafur Björnsson, ritstjóri ísafold-
ar, var ekki myrkari í máli um
þýðingu þess, að leiksviðið hér hefði
nú eignazt tvö sambærileg íslenzk
leikrit. Hann segir í blaði sínu 27.
des. 1913:
„Það var bjart yfir hugum manna
í leikhúsinu í gærkveldi — á báða
bóga, meðal áhorfenda og leikara.
Það var vaxandi samúðarstraumur
milli þessara aðila eftir því sem leið
á kvöldið. Og þakklætishugarþelið
til skáldsins kom bezt í ljós eftir
leikslok, er fólk linnti ekki á lát-
um fyrr en það var búið að votta
skapara kvöldsins með alúðarlófa-
taki og fagnaðarópum, er hann kom
fram á leiksviðinu, hve mikils þótti
vert þetta fyrsta sjónleikaskáldverk
hans.
Lénharður fógeti varð sigur bæði
fyrir skáldið og fyrir Leikfélag
Reykjavíkur. Leiksýningin í gær-
kveldi var tvimælalaus bending um,
að það er íslenzkur leikritaskáld-
skapur, sem leikara vorir eiga að
fást við. Þetta sama kvöld í hitteð-
fyrra sýndi Leikfélagið Fjalla-Ey-
vind. Það var áreiðanlega bezta leik-
sýning félagsins — þangað til í gær-
kveldi.“
Og enn bætir Ólafur Björnsson
við: „Leikfélagið hefur aldrei sýnt
neitt hér á leiksviði með líkt því
eins góðum heildarleik og Lénharð
fógeta. — Sá viðburður gerðist í
leikannálum vorum þetta sinni, að
enginn lék illa.“
Lénharður fógeti er viðburður
í íslenzkum bókmenntum, þar sem
hann er fyrsta spor eins helzta
skálds vors, á leikrita-brautinni —
og það svo vel stigið.
Lénharður fógeti er viðburður í
íslenzkri leiklist, því að hann hefur
gefið leikurum vorum tækifæri til
að sýna hvað þeir geta, og er nýr
vottur um, að íslenzk leiklist getur
verið góður fulltrúi íslenzks leik-
ritaskáldskapar á leiksviðinu.“
Þessar glöðu raddir heyrast aftur,
þegar Galdra-Loftur var sýndur á
jólum 1914. Það er eins og áhorf-
endur vaxi, krefjist meira olnboga-
rúms en þrengslin í Iðnó leyfa, er
þeir sjá Leikfélagið færast í aukana
og vinna hvert þrekvirkið á fætur
öðru.
Ólafur Björnsson ritstjóri segir í
ísafold 9. jan. 1915:
„Vel er það, að Galdra-Loftur
skyldi fyrst leikinn á aðalleiksviði
íslands, og enn betur þó, að svo
verulega góð var meðferðin af hálfu
Lokaatriðið í Lénharði fógeta á jólunum 1913. Lénharður stendur bundinn fremst á leiksviðinu, annar maður
frá vinstri. — Aðrir leikendur eru: Eysteinn úr Mörk (Jens B. Waage), Guðný á Selfossi (Stefanía Guðmunds-
dóttir), Ingólfur á Selfossi (Herbert Sigmundsson), Magnús biskupsson (Ragnar Kvaran), Ólafur í Vatnagarði
(Stefán Runólfsson), Helga og Torfi í Klofa (Þóra Möller og Andrés Björnsson). í aftari röð sjást auk manna
Torfa: Freysteinn á Kotströnd (Jakob Möller), Bjarni á Hellum (Jónas H. Jónsson) og Jón á Leirubakka (Þor-
finnur Kristánsson). — „Enginn lék illa,“ sagði ísafold.
I