Fálkinn - 17.12.1959, Blaðsíða 14

10
^14. cj'4t ^M^ .$'£. £\u, ^M/^ ^Yi, MfcSJfc ^14. ^M/^ ^M/^ ^M/^ .jM^. •$'£. jM£. ^M^. .$!£. ^M/^ ^M/^ ^M-fc, j,M£. ^M/^ jjlfe. ^M/^ ^M/^ ^M/^ ^M^ jV£. ^M^. ^M/^. .$!£. _$!£.
JOLABLAÐ FÁLKANS 1959
Leikfélags Reykjavíkur. íslenzku
leikritin, sem Leikfélagið hefir sýnt
siðustu árin, Fjalla-Eyvindur, Lén-
harður og nú síðast Galdra-Loftur,
hafa stórum aukið tilverurétt þess
og áunnið því virðingar og þakk-
lætiskröfur hjá öllum þeim, er ís-
ienzkum listum unna. Ef ytri um-
búnaður leiksviðsins og aðbúnaður
á áhorfendasvæði væri nokkurn
veginn eins og gerist í sæmilegum
leikhúsum erlendis, mundi heildar-
svipurinn eigi gefa eftir því, er þyk-
ir talsvert meira en í meðallagi gott
erlendis.“
Og honum verður hugsað til að-
búnaðarins í Iðnó og segir:
„Það er stórsynd, stór menning-
armisbrestur, að eigi skuli enn efni
og ástæður til að reisa hér sæmilegt
leikhús."
Þakklátum huga minnist hann
leikendanna:
„Eftir mörg ár, þegar við, sem
nú erum ungir, erum orðnir gamlir
menn og ungu mennirnir fara að
dást að þeirrar tíðar leikendum, þá
spái ég, að hjá okkur körlunum
kveði við: „Þá hefðuð þið átt að
sjá frú Stefaníu og Jens Waage í
Galdra-Lofti! Þá hefðuð þið séð vel
leikið.“ Svo lengi mun endurminn-
ingin um leik þeirra lifa ljós í hug-
um vorum.“
„Næst mun Leikfélagið ætlað að
sýna annað íslenzkt leikrit, Syndir
annarra, eftir Einar Hjörleifsson.
íslenzkum verkefnum handa því fer
fjölgandi, og því fleiri sem þau
verða, því meiri framsókn má búast
við í íslenzkri leiklist. Það tvennt
mun saman fara. Leikhús og leik-
list mun eigi þrífast í neinu landi,
þar sem eigi er til þjóðlegur leik-
ritaskáldskapur.“
Syndir annarra er síðasta leikrit-
ið í þessari upptalningu, en eftir
þetta komu fram leikrit Guðmund-
ar Kambans og fleiri íslenzk leik-
ritaskáld. Ef til vill er rétt að telja
síðast í þessari röð, Tengdamömmu
eftir Kristínu Sigfúsdóttur, en á
þriðja tug aldarinnar verður snögg
breyting til hins verra hvað snertir
íslenzk leikrit, þeim fer aftur fækk-
andi í hlutfalli við sýningar er-
lendra leikrita og áhugi manna
dofnar fyrir hinu íslenzka leiksviði.
Ef til vill hefur leiklistin hér í
Reykjavík aldrei staðið með þvílík-
um blóma og annan áratug Leikfé-
lagsins. Hér er ekki átt við það,
að útbnúaður leikanna hafi verið
með glæsibrag, þó að þeirrar tíðar
áhorfendur fyndu honum fátt til
foráttu. Það þarf ekki annað en að
líta á mynd frá sýningu á Lénharði
fógeta frá 1914 til þess að átta sig
á því, að það voru ekki búningar
og tjöld, sem sköpuðu hrifningu á-
horfenda, sem hér hefur verið drep-
ið á. Á myndinni sjáum við ýmis-
legt skrítið, hér skal aðeins minnzt
á vopn þeirra Lénharðs-manna. Ing-
ólfur á Selfossi er með byssusting
frá samtíma heimsstyrjöld að vopni,
Ólafur í Vatnagörðum og Torfi í
Klofa eru vopnaðir dönskum ridd-
araliðssverðum frá 1864, og Torfi
er auk þess með broddhjálm frá
Bismarks-tímanum, en Eysteinn ber
konsúlssverð vopna. Skylt er að
geta þess, að leiktjöldin voru smekk-
lega máluð af Einari Jónssyni mál-
ara og trúverðuglega gerð eftir
sunnlenzku landslagi.
Það, sem gerir svo einkennilega
bjart yfir leiklistinni í Reykjavík
áratuginn 1907-—17, var það, að þá
komu íslenzku leikritin fram, og þá
voru hér leikendur, sem kunnu að
leika sitt eigið þjóðlíf, eins og Matt-
hías kvað.
Áratuginn á undan, hinn fyrsta
í sögu félagsins. höfðu íslenzk leik-
rit aðeins 3,3% af samanlögðum
leikkvelda-fjölda, dönsk leikrit voru
þá með 42,5%. íslenzka áratuginn,
1907—17, snýst þetta alveg við. Þá
hafa íslenzk leikrit 49,4%, dönsk
eru þó með 19% og næst-hæst að
leikkvelda-fjölda. Þetta tímabil, sem
er mesta vaxtartímabil Leikfélags
Reykjavíkur, er um leið íslenzkasta
tímabilið. Nú er svo komið, að síð-
asta áratuginn, 1947—57, eru ís-
lenzku leikritin komin ofan í 23,5%
af sýningarfjöldanum, en ensk-am-
erísk leikrit skipa hinn fyrri heið-
urssess íslenzku leikritanna með
43,2% af heildartölu leikkveldanna.
Það er ekkert tilhlökkunarefni,
ef hlutfallstölurnar eiga eftir að
síga enn meir á ógæfuhlið. En hér
er verkefni að vinna, fyrir Leikfé-
lagið í nýjum húsakynnum og fyrir
alla, sem unna leiklistinni, að styðja
að íslenzkum verkum og sýningum
þeirra, því að það er óyggjandi, sem
Ólafur Björnsson ritstjóri sagði:
„Leikhús og leiklist mun eigi
þrífast í neinu landi, þar sem eigi
er til þjóðlegur leikritaskáldskap-
ur.“
Og við skulum bæta við, með
Matthíasi Jochumssyni:
Leikendur — sem kunna að leika
sitt eigið þjóðlíf.
Lárus Sigurbjörnsson.
Stefanía Guðmundsdóttir sem Steinunn í Galdra-Lofti.
Jens B. Waage í sœringaratriðinu í Galdra-Lofti.