Fálkinn - 24.07.1963, Blaðsíða 15
I fangabúðum nazista sat rússneslcur
stærðfræðingur, Jacow Trachtenberg að
nafni. Hann fann upp nýtt reikniskerfi
og risti það á gólf fangelsisklefa síns.
Þetta kerfi gerir okkur kleift að reikna
eins og fullkomnusíu reiknivélar.
hafði hann ekki áhuga á stjórnmálum.
Hann herskipasmiðurinn, gerði sér
brátt ljóst, að hann fyrirleit ofbeldi.
Hann var sannfærður friðarsinni.
Vopnahléið varð honum léttir, og
þegar bolsévikar lýstu yfir því, að
Obuschof-skipasmiðastöðinni yrði breytt
í dráttarvélaverksmiðju fyrir landbún-
aðinn, hafði hann samúð með þeirri
hugmynd.
NOKKRUM dögum síðar — á ísköldu
febrúarkvöldi — heyrði hann umgang
úti á tröppum hússins, þar sem hann
bjó, ásamt tveimur öðrum forystumönn-
um skipasmíðastöðvarinnar. Hann hafði
ekki viljað trúa hryðjuverkum bolsévik-
anna. Gæti það samt verið satt? Hann
átti íbúð á 1. hæð, en hafði brugðið
sér upp á háaloft, þar sem hann hai'ði
komið fyrir safni tímarita og sérprent-
ana. Hann læddist fram að hurðinni
og lagði við hlustir, nógu snemma til
að heyra, að útidyrunum var sparkað
upp á gátt. Hrjúfar raddir tilkynntu,
þrátt fyrir mótmæli og angistaróp konu
nokkurrar, að þeir skyldu brjótast inn
á 2. hæð hjá nánasta samstarfsmanni
hans.
Hann var hræddur. Hann gat ekki
flúið. Það var aðeins einn breiður stigi.
Hann slökkti ljósið eftir að hafa séð sér
út nokkra stóra stafla af lausum blöð-
um. Hann skreiddist á bak við þá og
ýtti við þeim, svo að þeir hrundu yfir
hann. Það eina, sem hann hafði áhyggj-
ur af, var hvort þeir hyldu hann alveg.
Þá heyrðust hrópin aftur, þungt fóta-
tak margra manna upp stigann á loft-
ið... í sömu andrá kom honum í hug,
að hann hafði gleymt að iæsa dyrunum.
Áköf barsmíð á dyrnar, tekið í hurð-
ina, sem opnaðist strax. Ljósker kast-
aði birtu yfir bókaskápana. „Enginn
hér — hefði verið læst!“ Dyrnar voru
skildar eftir opnar, meðan fótatakið
fjarlægðist niður stigann. Athugunar-
leysi Trachtenbergs hafði borgið lífi
hans. Nú leið yfir hann vegna hræðsl-
unnar, þungans af bókunum og skorts
á lofti. Þegar hann komst til meðvit-
undar, gat hann greint örvæntingaróp
handan úr steypudeild skipasmíðastöðv-
arinnar. Síðan varð allt kyrrt.
Trachtenberg tókst ekki að sleppa
burt fyrr en að kvöldi næsta dags.
Hann naut hjálpar vina og dulbúinn
sem bóndi ferðaðist hann að nætur-
lagi en faldi sig á daginn. unz hann
komst yfir landamæri Þýzkalands
sunnudag einn í júní 1919. Berlín
minnti hann á St. Pétursborg, þessar
glæsilegu breiðgötur og loftslagið —
sumarhiti og nístandi vetrarkuldi skipt-
ust á. Hérna eignaðist hann heimili
— afar lítið herbergi hjá rússneskum
útflytjendum. Hann átti ekki neitt til
að lifa á, og hann varð fyrst að læra
þýzka tungu. Þessu einbeitti hann sér
að; hann nam þýzku að nokkru leyti
eftir aðferðum, sem hann hafði sjálfur
fundið upp. Árangurinn var furðulegur.
Eftir tæpt ár talaði hann þýzku eins
og innfæddur'.
En það, sem furðulegra var: hann
gekk á fund útgefanda eins í Berlín
með handrit að þýzk-rússneskri kennslu-
bók — „hraðvirk aðferð til að læra
rússnesku." Bókin var gefin út, var
vel tekið og varð með árunum upp-
hafið að heilum bókaflokki í „Trachten-
berg-kerfinu“, þar sem aðferðin var
notuð við önnur erlend tungumál. Enn
þann dag í dag eru þær lesnar í skól-
um í Þýzkalandi og Sviss, og kennslu-
bók Trachtenbergs í rússnesku er talin
vera sú bezta, sem skrifuð hefur verið.
Jafnframt kom hin mikla þekking
unga mannsins á rússneskum iðnaðar-
málum að góðum notum. Eftir fáein ár
var hann orðinn einn af þekktustu sér-
fræðingum Evrópu um rússnesk mal-
efni — sem reyndist því nauðsynlegra
sem landamæri Rússlands lokuðust
þéttar og þéttar. Að lokum gafst Jacow
Trachtenberg tími til að sinna sínu
gamla starfi. Hann var ráðinn verk-
fræðingur hjá hinu fræga raftækjafyrir-
tæki Siemens.. Þar fékkst hann við
athuganir á fjölmörgum uppfinningum,
meðal annars var hann önnum kafinn
við eina af sínum eigin reiknivélum.
Loksins fékk hann líka tíma til að gifta
sig.
Hans útvalda var ung söngkona,
Alice Bredow, tilbeðin af helmingi
rússneskra útflyjenda. Faðir hennar var
gyðingur; hafði verið rússneskur hirð-
málari en féll í ónáð hjá keisaranum.
Alice og Jacow Trachtenberg urðu á
margan hátt leiðtogar rússneskra gyð-
inga, sem flúðu frá rauða Rússlandi,
og leituðu ásjár þeirra. Einnig, þegar
nýstofnaður flokkur, sem kallaði sig
Þjóðernisjafnaðarmenn, skaut upp koll-
inum, og foringi hans, atvinnulaus mál-
arasveinn, Adolf Hitler, byrjaði að út-
hrópa gyðinga sem seka um alla ógæfu
heimsins.
Framh. á bls. 36.
FALKINN