Fálkinn - 21.10.1963, Blaðsíða 8

Um aldamótin 1500 var talsverður kurr í sunnlenzkum
sveitum gagnvart danska umboðsvaldinu á Bessastöðum. Torfi
í Klofa fór að Lénharði fógeta, þegar fógeti tók gistingu
að Hrauni í Ölfusi og drap hann. Biskupinn í Skálholti
lét þetta verk óátalið að mestu. En danska umboðsvaldið var
svo lemstrað lengi á eftir. að það fékk ekki rönd við reist.
Torfi Jónsson sýslumaður í Klofa, var ekki heldur þægur ljár
í þúfu biskupsvaldsins. Hann var sýslumaður í Árness- og
Rangárvallasýslum. Hann var mikill valdsmaður og stóð
Stefáni biskupi Jónssyni í Skálholti nokkur stuggur af veldi
hans. Sennilegt er, að biskup hafi viljað fá jafnoka Torfa
í rangæskum sveitum, og þar kom líka brátt, að biskup setti
prest á ríkasta staðinn í tekjumesta brauðið í Rangárvalla-
sýslu, sem var fullkominn jafnoki Torfa í Klofa. En til þess
kom eigi, að þeir eldu saman grátt silfur. Þar um skiptu
örlög ill. Torfi í Klofa lézt á bezta aldri, um fimmtugt, niðri
í Landeyjum í þingferð sennilega eftir langa brennivíns-
drykkju.
Presturinn, sem Stefán grjótbiskup setti austur í Rangár-
þing, var síra Ögmundur Pálsson. Hann fékk Breiðabóls-
stað í Fljótshlíð, eitt bezta prestakall landsins. Ögmundur
auðgaði Breiðabólsstað mikið meðan hann var þar prestur,
bæði af jörðum og lausu fé, svo að í preststíð hans, varð Breiða-
bólsstaður ríkasta og tekjumesta prestakall landsins og var
það lengi síðan.Síra Ögmundur Pálsson var vel menntaður
maður. Hann nam skólalærdóm hér á landi og sigldi síðan til
Englands og Belgíu til framhaldsnáms. Hann var alinn upp
á Vestfjörðum við sjó og sjómennsku. Hugur hans stefndi
mjög til farmennsku að loknu skólanámi. Stefán biskup fékk
mikið álit á Ögmundi og fékk honum vegleg verkefni til
að leysa í þágu Skálholtsstaðar. Hann gerði hann að skip-
herra á Þorlákssúðinni, kaupskipi Skálholtsstaðar.
Það var vandasamt starf og þurfti mikla karlmennsku til,
að vera góður skipstjórnarmaður á 16. öld. Sjómennska
ekki sízt í norðurhöfum, var enginn leikur. Þar reyndi á hörku
og harðfengi, stjórnsemi og framúrskarandi skipstjórnar
hæfileika. Það var annað en gaman að vera í illabúnu smá-
skipi á Atlantshafi, siglingatækjalaus að heita, og þar að
auki var á þessum árum krökt af sjóvíkingum, ræningjum
og reyfurum á hafinu, sem voru búnir til alls. Sá, sem stjórn-
aði slíkri fleytu, varð að hafa óbilandi kjark og ótakmark-
að vald yfir skipshöfn sinni, og oft á tíðum að beita hörku
og valdi. Vald hans yfir sjómönnum varð að vera án misk-
unnar og hlífðar — þar mátti aldrei beita eftirgjöf né hiki.
— Ögmundur Pálsson var mikið karlmenni, einbeittur og
framúrskarandi viljasterkur. í allri stjórn hans síðar meir,
kemur greinilega fram andi sæfarans, einbeitt skapgerð,
hispurslaust fas og einbeitt stefna. Honum urðu allir að hlýða,
án miskunnar og undanfærslu. Hann var allra manna stór-
orðastur við undirmenn sína, ef eitthvað fór úrhendis og
hirtingasamur. Sjómaðurinn var svo ríkur í honum, að allt
annað var hismið eitt.
Skipstjórnandi Þorlákssúðar annaðist margs konar
viðskipti og kaupskap fyrir Skálholtsbiskup. Hann var send-
ur í garð höfðingja og valdsmanna utan lands til ýmissa
erinda og komst því í nokkuð náin kynni við stórmenni
ríkisins, jafnt í Noregi og Danmörku. Einnig annaðist hann alls
konar verzlun fyrir biskup og staðinn. Varð hann því vel
að sér um alls konar viðskipti. Þetta varð Ögmundi hollur