Fálkinn - 09.12.1963, Blaðsíða 51

reisnartilraun ungmennanna í
páskavikunni 1916 ekki hlotið
hærri sess í sögu íra en þær
sem á undan voru gengnar og
áhrif hennar fjarað út um leið
og bergmálið af skotdrununum,
ef ekki hefði orðið jafn grimmi-
legur eftirleikur og raun varð
á. Bretar hefndu sín geipilega.
Patrick Pearse var leiddur
fyrir aftökusveitina, aðeins 36
ára að aldri, sömu leið fóru
aðrir sextán. Þessar aftökur
vöktu óskaplega reiði víða um
heim og urðu til þess að augu
fólks opnuðust. Þessi ótýndi
skáldalýður og ævintýramenn
voru allt í einu orðnir píslar-
vottar, sveipaðir dýrðlegum
ljóma. Almenningur á írlandi
fór að líta þá öðrum augum
og mótmæli bárust úr mörgum
löndum, Bretar urðu að láta í
minni pokann og aftökunum
var hætt. í næstu kosningum
vann flokkur de Valeras stóran
sigur og nú urðu þau umskipti
að þjóðin fylkti sér um málstað
frelsis og sjálfstæðis.
í dag er ekki lengur nauð-
synlegt að hafa með sér hríð-
skotabyssu þótt farið sé á
kvöldgöngu um götur Dyflinn-
ar. Það er meira um vert að
taka með sér regnhlíf því allt-
af má búast við dembu af
himnum. Og rjúkandi rústir
er liðin saga. Þvert á móti ein-
kennist Dyflin af nýbygging-
um og ýmis konar fram-
kvæmdasemi. Hvarvetna í út-
hverfunum eru ný hús að rísa
af grunni, gömul sóðahverfi
eru óðum að týna tölunni og
lífskjör fólks hafa batnað stór-
lega.
Það hefur verið sagt um íra
að þá sé að finna alls staðar
í heiminum nema þá helzt á
Irlandi. Landflóttinn hefur ver-
ið óslitinn ailt fram á okkar
daga. í írska lýðveldinu eru
tæplega þrjár milljónir íbúa.
í Bandaríkjum Norðurameríku
er talið að séu um 30 milljónir
manns af írskum uppruna.
Þetta eru ofboðslegar tölur.
Landflóttinn stafar ekki ein-
göngu af kúgun og áþján Eng-
lendinga, hungri og drepsótt-
um heima fyrir. Flökkuþráin
sjálf er rík í brjósti hvers íra,
það var orðin rótgróin hefð að
hleypa heimdraganum og sjá
sig um í heiminum. Heimþráin
virðist aftur á móti ekki hafa
verið meiri en svo að hún gaf
tilefni til ljúfsárra söngva um
eyjuna grænu í fjarska og all-
margra staupa af brenndum
drykkjum.
Þar við bættist að ungt fólk
hefur alltaf átt erfitt með að
olnboga sig áfram í heimaland-
inu. Það eimir enn þá eftir af
hinu forna bændaþjóðfélagi þar
sem gamlingjarnir réðu lögum
og lofum. Það var alsiða að
elzti sonurinn fékk ekki umráð
bændabýlisins fyrr en faðirinn
dó í hárri elli. Og þá voru yngri
synirnir löngu farnir í ókunn
lönd. Það var í frásögur fær-
andi að tveir bræður á sjötugs
aldri voru teknir fastir fyrir
ólæti og ölvun á almannafæri
í kaupstað á írlandi. Það kom
í ljós að gömlu mennirnir voru
að sleppa fram af sér beislinu
í fyrsta sinn, pabbi þeirra var
sem sé nýdáinn og þeir voru
að fagna frelsinu.
írskar heimasætur kvarta
sáran yfir því að karlmennirnir
hugsi meira um hross, hunda
og peningasöfnun en konur.
Því hafa þær orðið að leita til
annarra landa í von um manns-
efni, þær sem ekki treystust
til að bíða til fimmtugs eftir
því að einhver samlandi þeirra
tæki á sig rögg, kannski gegn
vilja móður sinnar og hæfi upp
bónorð.
Nú hefur dregið verulega úr
fólksstraumnum og í fyrsta
sinn í eina öld hefur íbúunum
fjölgað í landinu, — að vísu
aðeins um fáein þúsund en það
er þó breyting í rétta átt.
Það er alkunna að írskir rit-
höfundar, skáld og mennta-
menn hafa flúið land — sjálf-
viljugir að vísu. Þar nægir að
nefna Bernhard Shaw, Oscar
Wilde, James Joyce og Samuel
Beckett. Klerkastéttin ræður
lögum og lofum á írlandi og
hefur ótrúlega mikil ítök í sál-
arlífi fólks og hversdagslegri
hegðun. Einn af svörtustu blett-
unum á hinu unga ríki, sem
öldum saman hefur barist fyrir
frelsi sínu, er ritskoðunin. Með
reglubundnu millibili er gefinn
út listi yfir bannaðar bækur.
Þar er ekki aðeins að finna
flesta fremstu rithöfunda vest-
rænna þjóða á okkar dögum,
heldur jafnvel ágæta kaþólska
höfunda. Það eru örfá ár síðan
hægt var að fá höfuðrit James
Joyce í bókabúðum í Dyflinni,
þar áður voru þau seld á svört-
um markaði og lá þung refsing’
við ef upp komst. Hins vegar
er ekkert gert til að hefta
innflutning á glæpareyfurum,
hasarblöðum og sorpritum.
Þegar Ólafur pá sigldi skipi
sínu til írlands forðum að
heilsa upp á afa sinn, Mýr-
kjartan konung, hafði hann það
meðal annars til sanninda um
uppruna sinn að hann talaði
írsku ekki síður en innfæddur.
Kæmi Ólafur pá til írlands i
dag er hætt við að hann kæm-
ist skammt með málakunnáttu
sína, kannski yrði hann leiddur
á fund einhverra sérvitringa,
sem hefðu stofnað félag með
sér að tala írska tungu. Annars
Framhald á næstu siðu.
1 BÖKHLÖÐUNNI fáið þér allar fáanlegar bækur.
-1 kjallaranum höfum við einnig puzzlespil, jólapappír, kort, spil
og margt fleira.
Áherzla lögð á fljóta og góða afgreiðslu.
Laugavegi 47 — Sími 16031.
FÁLKINN 51