Fálkinn - 26.10.1964, Blaðsíða 14

Þessi grein um töp og sóun er
rituð af Ameríkumanni og því
eðlilegt að hann taki Bandaríkin
fyrir fyrst.
f desember 1963 tilkynnti Mac-
Namara að ekki kæmi nein upp-
hæð fyrir Skybold-eldflaugina á
fjárlögum 1964. Margir kúgaðir
Bkattgreiðendur urðu fegnir en í
rauninni þýddi yfirlýsingin að
Varnarmálaráðuneytið gæfist upp
eftir að hafa varpað á glæ 800
milljónum dala.
Skybolt var tólf metra tveggja
þrepa eldflaug sem hægt var að
senda frá sprengjuflugvél með
hálfs megatonns tundurhylki á
skotmark í 1500 km fjarlægð og
rúmlega það.
í rauninni var þetta frá upp-
hafi ónauðsynlegur hlutur af því
að Bandaríkin höfðu ekki not fyr-
ir það. Þær gerðu sama gagn og
Polaris-eldflaugar sem skotið var
frá kafbátum. Það var mun ódýr-
ara að hafa kafbát í sjónum en
heila deild af Skybolt-flugvélum
á lofti alla stund. Og það er miklu
auðveldara fyrir óvininn að leggja
í rúst flugvelli en tortíma kaf-
bátum í sjó.
Allt var þetta vitað fimm árum
éður en smíðin hófst. En fáeinum
flughershöfðingjum var mjög í
mun að viðhalda mönnuðum
sprengjuflugvélum. Skybolt-eld-
flaugin stuðlaði að því að sú ósk
rættist. Þannig fengu mannaðar
sprengjuflflgvélar hlutverk á
geimöld. Þeim tókst einnig að fá
Englendinga til að hætta við eld-
flaugaáætlun sína og umbreyta
Vulkan-sprengjuflugvélum sínum
til að bera Skybolt-flaugar.
Fjórum árum og 800 milljónum
dölum síðar og eftir að 14000
manns höfðu varið öllum tíma
sinum í fyrirtækið viðurkenndi
flugherinn að Skybolt-eldflaugin
væri kák. Af fimm tilraunum mis-
tókust fimm, þrem sinnum sakir
þess að annað þrepið varð óvirkt.
Kannski hafa yfirmenn flug-
hersins orðið glaðir við því enn
biðu mörg verkefni úrlausnar. Til
dæmis: engin sprengjuflugvél í
heimi hafði nóg burðarmagn til að
bera rafeindaheila og siglinga-
tækin sem til þurfti. Og engum
hafði tekizt að gera svo nákvæma
stýristækni sem til þurfti að hitta
í mark meðan sprengjuflugvélin
fór með 1000 km hraða yfir jörðu.
í stuttu máli: Skybolt missti
14 FÁLKINN
MILUARÐAR
í SÚGIN
Mistök og misreikningar hafa orðið til þess
að milljónum er kastað á glæ —
Og oftast er það almenningur,
sem borgar brúsann.
marks. Jafnvel þótt eldflaugin virkaði rétt,
var ómögulegt að stýra henni. Og jafnvel
þótt allt gengi að óskum var engin þörf fyr-
ir hana.
Þar með rann Skybolt sitt skeið án þess
að vinna annað tjón en sóa 800 milljónum
dala. Hún hlaut sömu örlög og hin víðfræga
Navaj sem kostaði svipað og Snark, en til
hennar var varið rúmum milljarði.
Ekki er flugherinn einn um glapræðið.
Landherinn hefur einnig sóað gífurlegum
verðmætum. Við getum nefnt sem dæmi
M-14 riffilinn. Það tók fimm ár að framleiða
gersemi af skotvopni. Auk þess kostaði fram-
leiðslan húndruð milljónir dala en árangur-
inn varð sá að riffillinn var ekki eins góður
og vopnið sem hann átti að leysa af hólmi.
Fjallið tók joðsótt og fæddist lítil mús, sagði
einn hershöfðinginn.
Eftir síðari heimstyrjöldina þótti hernum
tími til þess kominn að fá nýjan riffil sem
yrði léttari en hinn venjulegi M-1 og sjálf-
virkur. Smávægilegar breytingar á M-1 hefðu
/ leyst allan vanda en því^var ekki að heilsa.
Hinir háu herrar kröfðust róttækra breytinga.
Ýmsir uppfinningamenn komu á framfæri
tillögum sínum til úrbóta en herinn hafnaði
þeim öllum á þeim forsendum að venjulegir
borgarar gætu ekki leyst úr vanda sem her-
fræðingar hefðu gefizt upp á. Einkaframleið-
endur buðu AR-15 sem vó þriðjungi minna
en M-1 og hleypti af kúlu sem gerði óhemju
usla. Herinn hafnaði þessu vopni en flug-
herinn keypti nokkur þúsund og notaði með
góðum árangri í Suðaustur-Asíu. _________ ,
Önnur NATO-lönd höfðu boðið fram skot-
vopn til reynslu sem að öllu leyti tóku fram
gömlum vopnum. En herinn beitti öllum
brögðum til þess að koma í veg fyrir að
þau væru reynd. Fáránlegar kröfur voru
bornar fram um breytingar, þannig að þegar
loks var leyft að reyna þessi vopn, reyndust
þau lakari en M-14.
Opinber yfirlýsing hljóðaði á þessa lund:
M-14 er 1) léttari, 2) betur fallinn til fjölda-
framleiðslu, 3) léttari til æfinga.
Síðan hafa breytingar haft í för með sér
að hann er 1) þyngri en NATO-vopnið, 2)
næstum ókleift að framleiða hann í fjölda-
framleiðslu vegna ofurnákvæmni í gaskerf-
inu 3) svo flókinn í notkun að herinn hefur
snúið sér aftur að M-l.
Auk alls þessa hafa margir M-14 sprungið
og þúsundir orðið óvirkir eftir örfá skot. Þá
draga þeir ekki jafn langt og verðið er miklu
hærra.
Aðeins að einu leyti skarar M-14 fram úr
M-l. Riffillinn er sjálfvirkur og hleypir af
um 700 skotum á mínútu.
— En (og hér liggur hundurinn grafinn).
Herinn hefur að lokum viðurkennt að ef
hver, hermaður ætti að freta af rifflinum
sjálfvirkt, þá þyrfti tylft burðarkarla með
skotfæri að fylgja hverjum þeirra. Þeim
hefur einnig orðið ljóst að sjálfvirk skot eru
dýrari en þó ekki eins gagnleg. Nú hefur
níu af hverjum tíu rifflum af gerðinni M-14
verið breytt þannig að aðeins er hægt að
hleypa af einu skoti. Hernum hefði verið
nær að finna upp húfuskyggni sem ekki
slitnaði hvað oft sem heilsað væri.
Flotinn hefur einnig sinn djöful að draga.