Fálkinn - 19.07.1965, Side 13

Þegar ég skrifaði lítillega
um kvikmyndaeftirlit í vor,
var ég svo barnslega fullur
af trúnaðartrausti til okkar
virðulega þings, að ég lét
mér vart detta í hug þann
möguleika, að lögin um
barnavernd á íslandi gæti
dagað uppi.
Það er þó komið á daginn,
að íslenzk börn lentu í rusla-
körfunni enn einu sinni og
væri hæfilegt, að áður en
lýkur yrði þeim manni reist
minnismerki úr ALUMÍNI,
sem stærstan hlut hefur átt
að þeim málalokum. Hafi þar
að unnið einn maður helzt,
en ekki samlit hjörð villu-
ráfandi stóriðjuspekúianta.
Það er reyndar farið með
það eins og mannsmorð,
hvers vegna barnaverndar-
lögin náðu ekki fram að
ganga á þessu þingi, heyrt
hef ég því þó fleygt, að af-
staðan til sjónvarpsins, mis-
vitur og misfögur, hafi riðið
baggamuninn.
„Lítilla sanda, lítilla sæva,
lítil eru geð guma“, var eitt
sinn kveðið. Skyldi ekki
mega kveða það enn.
Smánarblettirnir á ís-
lenzkri menningu eru marg-
ir, en ef til vill er sá dekkst-
nr, sem kenndur er við
Keflavíkurflugvöll og sjón-
varp.
Ræðum annars enn um
kvikmyndaeftirlit, því ein-
hvern tíma rausnast Alþingi
okkar væntanlega til þess að
setja ný og merkileg lög um
barnavernd.
Kvikmyndaeftirlit er
tvenns konar, jákvætt og nei-
kvætt. Hingað til hefur allt
kvikmyndaeftirlit á íslandi
verið neikvætt, þ. e. myndir
hafa verið bannaðar ákveðn-
um aldursflokkum.
Vart þarf um það að
ræða, hverjar hættur fylgja
slíku banni. Ljóst er, að
bann sem þetta hvetur á-
kveðna hópa unglinga mjög
til þess að sniðganga það.
Ljóst er að þetta bann, sem
önnur sama eðlis hvetur í
raun réttri til afbrota. Ljóst
er, að slíkt bann er, eins og
dæmin sanna nokkuð vís
vegur til þess að flýta niður-
rifi á siðgæðisþroska barna
JÁKVÆTT
KVIKMYNDAEFTIRLIT
og fullorðinna. Ljóst er að
börn sem þessi verða um of
orðin tóm og vinna þá gegn
tilgangi sínum.
En það er til annars kon-
ar kvikmyndaeftirlit og það
er sannarlega kominn tími
til þess, að við tökum það í
okkar þjónustu.
Á síðastliðnum vetri gafst
mér kærkomið tækifæri til
þess að vinna dálítið með
kvikmynd í samvinnu við
nokkra nemendur í Kennara-
skóla íslands. Við eyddum
alllöngum tíma til þess að
gera okkur grein fyrir kost-
um og löstum, unnum skipu-
lega að því að skilja kvik-
myndina að og leita sameig-
1. HfLUTI
inlegra niðurstaða af athug-
unum okkar. Vissulega gafst
þarna enginn kostur þess að
gera kvikmyndinni hlutlæg
skil svo verulegu næmi, en
árangur viðræðna okkar var
meiri en ég hafði þorað að
gera mér vonir um. Mikill
meiri hluti nemendanna lét
að loknu verki þá skoðun í
ljós, að kennsla um kvik-
myndir ætti að verða fastur
liður í starfi framhaldsskól-
anna og einnig töluðu þeir
flestir um breytt viðhorf til
íerða í kvikmyndahús og
ljósari grein fyrir uppbygg-
ingu þess, sem þau sæju og
heyrðu þar.
Það er vissulega orðinn
slitinn frasi að ræða fjálg-
lega um hið margbrotna
þjóðfélag, sem við lifum í,
en það eru víst allir sam-
mála um, að allt hefur
breytzt — allt. Og það ef
til vill mest, hvern hlut við
eigum í okkur sjálfum.
Öll höfum við heyrt talað
um fjölmiðlunartækin; blöð,
útvarp, kvikmyndir, sjón-
varp. Öll notum við þessi
tæki að meira eða minna
leyti. Fæst okkar gefa sér þó
tima til að hugleiða, hversu
mjög þessi tæki eru orðin
hluti af okkur sjálfum — og
við hluti af þeim.
Móta þessi tæki skoðanir
okkar? JÁ. Móta þessi tæki
lifnaðarhætti okkar? JÁ. Er-
um við orðin háð þeim? JÁ.
Nokkur mótmæli?
Víkjum þá að kvikmynd-
unum.
Englendingar hafa þjóða
gerzt rannsakað áhrif kvik-
mynda á skoðanir manna og
gildingshugmyndir. Aftur og
aftur hafa þeir sett nefndir
vísra manna á laggirnar til
þess að vinna að vísinda-
legri skýrslugerð um á-
hrínsmátt fjölmiðlunarinnar.
Eir. slík nefnd var Wheare
nefndin, sem starfaði kring
um 1950 og sendi frá sér að
lokum merkilega skýrslu,
sem jafnan síðan er vitnað
til. Þar segir og meðal ann-
ars: „Mjög margar kvik-
myndir halda því ótæpt að
börnum að það sem mestu
máli skipti í lífinu sé ríki-
dæmi, völd, munaður og að-
dáun fjöldans og ekki skipti
mjög miklu máli, hvernig
þessu er náð eða það notað
... Þú getir notið gæfunnar
án þess að hafa mikið fyrir
því eða með því að leggja
hart að þér, eigir þú heilla-
stjörnu til að fylgja, sértu í
áhrifastöðu, eða hafir þú
ytri glæsimennsku, sem þú
sért reiðubúinn að koma í
verð án mikilla samvizku-
þanka.
Þessi heimspeki hægind-
anna og sjálfselskunnar ber
með sér aðrar draumsýnir,
meðal annars afskræmingu
sögu og ævisagna, vilhallar
skoðanir á öðrum þjóðum og
þeirra þjóðhetjum.
Við erum reiðubúin til að
trúa því að þessi gagnrýni
eigi rétt á sér, og við erum\
sannfærð um það, að þessi
stöðuga framsetning falskra
gildishugmynda er áhrifa-
meiri og hættulegri en sýn-
ingar glæpa og ósiðsemi."
Hérna á borðinu fyrir
framan mig hef ég samsafn
skýslna um svipað efni.
Flestum ber þeim saman um
það, að erfitt sé að gera sér
fulla grein fyrir því að hve
miklu leyti og hvernig áhrif
kvikmynda séu á unga aldri.
Um víðtæk áhrif er þó vart
deilt, og heldur ekki um það,
að nauðsyn sé á jákvæðu
kvikmyndaeftirliti — eða
eins og segir í einni nýjustu
skýrslunni: „Það sem hér
hefur verið skrifað gerir það
ljóst, að tvö mikilvægustu
atriðin eru hin áleitnu, lang-
varandi áhrif á skoðanafjöld-
ann og svo hitt, að jákvæð
menntun áhorfendanna,,
gagnstæð tilraunum til nei-
kvæðra hafta, er æskileg sem
hluti af hinu almenna mennt-
unarkerfi.
Leyfist mér að biðja ykk-
ur að bíða nánari skýringa
til næstu viku.
H. E.
13
FALKINN