Fálkinn - 13.06.1966, Blaðsíða 15

uppgötvaði að hann var
sömuleiðis mikill áhugamað-
ur um garðyrkju og það
sem eftir var leiðarinnar
hlustaði ég á mjög skemmti-
lega greinargerð um kjall-
aragróðurhús. Afleiðingin
var sú, að næsta vor rækt-
aði ég mína eigin afleggj-
ara með góðum árangri.
í öðru lagi: Spurningar-
merkið er voldugra en
upphrópunarmerkið. Góður
lilustandi er ekki smeykur
við að viðurkenna vanþekk-
ingu sína með því að spyrja
spurninga.
í kvöldverðarboði fyrir
skömmu kom einn gestanna
með svohljóðandi yfirlýs-
ingu: „Það er til eitt alls-
herjarmeðal við öllu sem
miður fer í sjónvarpinu.
Neyðið þá sjónvarpsmenn,
sem ábyrgir eru fyrir dag-
skránni til að gera það sáma
og Newton Minow gerði —
sitja kyrr í stól og horfa á
vitleysuna í átján klukku-
stundir samfleytt.“
Þetta var ein af þessum
hálfgáfuðu innantómu yfir-
lýsingum, sem venjulega
gera ekkert annað en undir-
búa sviðið fyrir næsta kapp-
hlaup til að fylla í samræðu-
eyðurnar. En í þetta skipti
vildi svo til að hlustandi var
viðstaddur. „Hvað var það
sem Minow sá?“ spurði
hann. Með þessari einföldu
spurningu kom hann af stað
fjörugum og lærdómsríkum
umræðum um álag það, sem
útvarpsiðnaðurinn ætti við
að búa.
AF minni reynslu
sem blaðamaður
hefur mér fundizt
að ef til vill sé
engin ein aðferð
áhrifaríkari til að
blása lífsanda í
samræður en þessi tveggja
orða spurning: „Til dæmis?“
Hún gefur ræðumanni til
kynna að þú hafir áhuga á
því sem hann er að segja og
hvetur hann jafnframt til að
hverfa af grunnsævi yfir-
borðslýsinga út á dýpri mið
ítarlegra skýringa. Þegar
hann er krafinn um smáat-
riði getur opnazt heil flóð-
gátt af áhugaverðum heim-
ildum — sem einatt varpa
ljósi á ógreinilegustu atriði.
Hlustandinn verður, með
öðrum orðum, oft að stjórna
samræðunum. Það stafar af
því, að við getum sjaldnast
haldið okkur við efnið, sem
við erum að tala um. Án
hjálpar frá fólkinu í kring-
um okkur villumst við í okk-
ar eigin orðavaðli.
Þú hefur morgoft orðið
vitni að því sjálfur. Einhver
byrjar með ákveðna og skil-
merkilega yfirlýsingu eins
og þessa: „Ég held að það
sé aðallega þrennt, sem mæl-
ir gegn þessu sjónarmiði.“
Svo bíður þú eftir mótmæl-
unum þremur — en hann
verður svo flæktur í mót-
mælaatriði númer eitt, að
hugur hans sekkur í fen
óskipulegrar mælgi og kemst
aldrei að númer tvö og þrjú.
Góður hlustandi getur
hjálpað okkur yfir þessa tor-
færu. Árum saman hef ég
staðið í þrætum við konu
eina út af kennslumálum í
skólanum okkar. Samræður
okkar kafna undantekning-
arlaust í ómerkilegum smá-
munum varðandi samtök
kennara og foreldra. Svo
var það eitt kvöld nýlega,
að ég heyrði hana þrátta
við einn kennaranna. Sá
maður er hlustandi. í hvert
skipti sem hugur hennar
reikaði í átt að fallgryfj-
um eins og hvernig íþrótta-
þjálfarinn hefði farið með
son hennar í vikunni sem
leið, þá lagði hann fyrir
hana stillilega spurningu,
sem kippti henni aftur upp
á aðalþráðinn. Þar sem ég
hlustaði á hann beita hlust-
unarkunnáttu sinni við
hana, varð mér í fyrsta
skipti ljóst hvað fyrir henni
hafði vakað — og ég upp-
götvaði allt í einu að ég var
henni alveg sammála.
í samræðum gildir þessi
grundvallarstaðreynd: þær
eru samstarf, ekki sam-
keppni. Teflið hinum skil-
merkilegasta og menntað-
asta samræðumanni á móti
öðrum, sem ekki kann að
hlusta og árangurinn verður
sá sami og ef reynt væri að
kasta bolta í dúnkodda. Á
hinn bóginn myndi venjuleg-
ur og hversdagslegur, jafn-
vel tregur talandi, sem yrði
fyrir hæglátri spurnarkönn-
un góðs hlustanda, oft reyn-
ast sönn uppspretta áhuga-
mála og þekkingar, sem eng-
um hefur dottið í hug að
opna.
Góður hlustandi, maður-
inn sem lítur ekki á f jörlegt
tal einungis sem þjálfun
í sjálfsbeitingu, er hinni
sönnu samræðulist ómetan-
leg stoð — og öllum til auk-
innar ánægju, sem í kring-
um hann eru.
UNDARLEGIR IILUTIR
FURÐULEGAR GÁFUR
FLESTIR þeir sem horfa á sjónvarp, kannast við sýn-
ingar fólks, sem sagt er að hafi svokallaðan „Ijós-
myndaheila“ þ. e. fólk, sem rétt lítur á síður bókar eða
tímarits og lýsir síðan efninu síðu fyrir síðu. Eru þetta
svik, eða staðreyndir?
Hinir furðulegu hæfileikar mannsheilans koma fram
á margan hátt. Hinn velþekkti hæfileiki til að hverfa úr
tíma og rúmi í draumum sínum. Rökhyggja sem nær
svo langt, að hún getur rannsakað sjálfan hugann, hæfi-
leikinn til að skilja á milli vitundar og vitundarleysis,
hinn alþekkti en lítt skiljanlegi hæfileiki til að safna
þekkingu og grípa til hennar og einnig að verka eins
og reiknivél.
Einhvers staðar í öllu þessu flókna myrkviði liggur
skýringin á hinum svokölluðu „ljósmyndaheilum“, sem
svo gjarna sýna sig á sjónvarpsskerminum. Hún er þarna,
en til þessa hefur engum vísindamanni tekizt að koma
auga á hana, nema hvað þeir vita að undirmeðvitundin
gleymir litlu eða engu. Þá er aðeins eftir að skýra
hæfileikann til að kalla alla þekkinguna fram úr undir-
meðvitundinni og framkvæma þannig þessa furðulegu
minnisleikfimi.
Bezta dæmið um þennan furðulega minnishæfileika er
ef til vill Elijah rabbíni frá Vilnu í Litháen. Hann leit
á þetta eins og hvern annan kross, sem hann þurfti að
bera. Um ævina las hann og mundi eftir einn yfirlestur
tvö þúsund bindi af bókum og hann gat vitnað i blað-
síðutöl og hvar á blaðsíðunni hin tilvitnuðu orð stóðu.
Að hans áliti var þessi hæfileiki ekki eftirsóknarverður
vegna þess að hann gat ekki gleymt neinu sem hann
las. Hann sagði að þetta væri eins og að vinna í bóka-
safni og hafa það heim með sér á kvöldin eftir vinnu.
Hinn frægi franski stjórnmálamaður, Leon Gambetta,
var búinn minnishæfileikum á borð við þá sem Elijah
hafði. Gambetta gat þulið orðrétt þúsundir blaðsíðna úr
verkum Victors Hugos, og hann gat haft þau yfir bæði
aftur á bak og áfram, og það var sama hvar hann byrjaði
í verkinu.
Það var annars konar minnishæfileiki. sem gerði Harry
Nelson Pillsbury kleift að vinna titilinn „töframaður
skáklistarinnar". Vegna þess að hann var fær um að
muna nákvæmlega stöðu allra manna á allt að tuttugu
skákborðum í einu og meira en þúsund leiki aftur í
tímann, gat hann teflt allt að tuttugu blindskákir í einu.
Stundum gerði hann sér leik að því að spila blindandi
á spil, meðan hann var að tefla, aðeins til að slaka á
spennu taflmennskunnar.
Mathurin Veyssiere, sem var bókavörður Px-ússakon-
ungs, hafði ótrúlegt minni á hljóð. Eftir að hann hafði
einu sinni heyrt setningu talaða á hvaða tungumáli sem
var, gat hann haft hana eftir með réttum áherzlum og
hárréttum framburði. Til að reyna hann, komu einu
sinni tólf útlendingar í heimsókn og héldu ræðustúf,
hver á sinni tungu. og hann hafði allar ræðurnar eftir
orðrétt á öllum tólf tungumálunum strax á eftir.
Hæfileikinn til að leysa flókin reikningsdæmi í hug-
anum er alþekktur, og eru þeir sem honum eru búnir
kallaðir „mennskar reiknivélar“. Einn slíkur var hlé-
drægur ungur maður í Vermont fylki í Bandaríkjunum,
Zerah Colburn að nafni. Strax, þegar hann var barn að
aldri, vakti hann athygli með hæfileika sínum til að
leysa flókin reikningsdæmi í huganum. Þegar hann var
Framh. á bls. 38.
FALKINN
15