Verkalýðsblaðið - 10.01.1985, Blaðsíða 6

»
komið er, ekki fullkomin* eining í
samtökum okkar. Ekki er þó um eðl-
ismun í skoðunum að ræða, heldur
stigsmun í afstöðu til tveggja ytri
marka, sem einkenna má á eftirfar-
andi hátt: Annars vegar halda menn
sig skilyrðislaust við þær forsendur
fyrir sósíalísku samfélagi, sem nefnd-
ar voru hér að framan (skilyrði A og
B i grein 4.2). Hins vegar er til sú
afstaða sem lýst er í upphafi þessarar
greinar og byggir á þeirri reynslu að
á tímum heimsvaldastefnunnar hafa
flestar þær byltingar sem gerðar hafa
verið og kenna sig við sósíalisma eða
kommúnisma átt sér stað í „vanþró-
uðum“ samfélögum.
4.5
Stéttabarátta I
sósíalísku
samfélagi
„Stéttabaráttan er barátta um um-
framframleiðsluna“ (L. Trotskí, sbr.
T. Cliff: State Capitalism in Russia,
bls. 280, Pluto Press 1974). Þetta er
mikil einföldun en í staðhæfingunni
felst þó sá sannleikur að barátta um
umframframleiðsluna sé sá frumþáttur
sem búi að baki stéttabaráttu í öllum
hennar myndum og formum. í þeim
skilningi verður háð stéttabarátta í sós-
íalísku samfélagi þótt núverandi þjóð-
félagsstéttir séu horfnar þar eð af-
urðum vinnunnar er dreift ójafnt
eftir þeirri þjóðfélagslegu verka-
skiptingu sem hið nýja stéttlausa
samfélag hefur tekið í arf frá fyrri
samfélagsgerð. Þessi ,,stéttabarátta“
þarf ekki að vera ósættanleg, en get-
ur verið það meðan stéttir og stétta-
leifar eru til. Þannig er á hverju stigi
hætta á að einhver hópur (t.d.
menntamenn, embættismenn, flokks-
menn eða aðrir álíka) noti sér að-
stöðu sína til að tileinka sér umfram-
framleiðsluna og endurskapa arðráns-
afstæður á grundvelli þess.
í borgaralegu þjóðfélagi nútímans
er ríkisvald auðstéttarinnar sérstakur,
aðgreindur hluti stéttarvalds hennar.
Sósíalísk bylting kollvarpar þessu
ríkisvaldi og setur í þess stað ríkis-
vald öreigastéttarinnar. Vegna eðlis
slíkrar byltingar (sbr. grein 4.1 hér
að framan) getur öreigastéttin ekki
beitt þessu ríkisvaldi á annan hátt en
með eigin almannasamtökum (með
fulltrúalýðræði). Ríkisvaldið er kúg-
unarvald gagnvart arðræningjum
(framleiðslutækin verða tekin af
V.I. Lenin.
þeim með góðu eða illu) og það er
jafnframt sjálfstjórn verkalýðsins en
ekki stjórn í nafni öreigastéttarinnar.
4.6
Lýdrædi og
sósíalismi
Sá greinarmunur sem hér er gerður á
sjálfstjórn verkalýðsins og stjórn í
nafni hans er ákaflega mikilvægur.
Þetta tengist því mikilvæga atriði
hvernig lýðræði skuli háttað eftir
valdatöku verkalýðsins og vinn-
andi alþýðu. Nú er ljóst að form
lýðræðis er háð stéttargerð þjóðfé-
lagsins og ekki verður stokkið úr nú-
verandi lýðræðiskerfi yfir í beint og
milliliðalaust lýðræði kommún-
ismans. Vissulega má líta á lýðræðis-
tilraunir í fjöldasamtökum eða verka-
lýðsflokki sem frumgerð að millistig-
inu þarna á milli (öðru nafni verka-
lýðslýðræði eða sósíalískt lýðræði).
Með reynslu í þá átt og vitneskju um
suma þætti sósíalismans staðhæfum
við að sósíalískt lýðræði og stjórnar-
form verður um margt takmarkað;
vegna verkaskiptingar, vegna mis-
skiptingar á þekkingu, vegna efna-
hagslegra andstæðna, vegna and-
stæðna milli karla og kvenna o.fl.
Lýðréttindi verða fyrir hendi, en
hvorki þingræði í borgaralegum skiln-
ingi né alræði kommúnistaflokks á
öllum sviðum. Og réttindum þeirra
sem berjast fyrir afturhvarfi til fyrri
samfélagshátta verða takmörk sett.
Hið útópíska hreina lýðræði framtíð-
arinnar mun taka lýðréttindin upp og
lýðræðisstigið milli þess og hins
borgaralega lýðræðis mun gera það
einnig og þá í samræmi við aðstæður
og hagsmuni fjöldans.
Vangaveltur þessar um lýðræði í
sósíalísku samfélagi eru langt frá þvi
að vera nokkur lokaorð um þetta
efni. Segja má að umræðan sé aðeins
opnuð með ofansögðu.
4.7
Baráttan gegn
rlklsvaldlnu
eftlr valdatöku
Samkvæmt hefðbundinni skoðun
kommúnista mun ríkisvaldið í sósíal-
ísku þjóðfélagi byrja að ,,skrælna“
þegar það hefur lokið hlutverki sínu
sem kúgunarvald (þ.e. allir arðræn-
ingjar orðnir að fyrrverandi arðræn-
ingjum).
...umsjónarstörfin (verðal því einfaldari sem
lengra líöur og þar sem allir munu taka þátt
í þeim til skiptis, verða menn þeim smátt
og smátt svo vanir, að þau að síðustu falla
burt sem sérstörf, er aðeins verða unnin af
ákveðnum hópi manna.
(V. Lenin: Ríki og bylting, bls. 63, Heim-
kringla, Reykjavík 1970).
Veruleikinn verður væntanlega öllu
flóknari en hér er lýst. Þróun sósíal-
isks þjóðfélags verður mótsagnafullt
ferli þar sem skiptast á sigrar og ó-
sigrar, framþróun og hnignun. Þetta
á rætur sínar að rekja til þess að ný
þjóðfélagsskipan sprettur ekki fram
alsköpuð eftir valdatöku, heldur tekur
hún í arf marga galla auðvaldsþjóð-
félagsins, auk kosta þess. Stéttvísi og
upplýsing alþýðufjöldans er mismun-
andi. Sumir hópar eru sér meðvitaðri
um stéttarhlutverk sitt en aðrir, sum-
ir dragast aðeins með. Það mun tor-
velda sjálfstæða starfsemi almanna-
samtaka að sumir hafa meiri þekk-
ingu en aðrir; sumir hafa meiri frí-
tíma en aðrir til að mennta sig og
taka þátt í stjórnun; allt á það rætur
sínar að rekja til þjóðfélagslegrar
verkaskiptingar. Á hverju leiti er sú
hætta fyrir hendi að almannasamtök-
in breytist í áhrifalausar kjaftasam-
kundur meðan öll völd safnast í
hendur embættismanna, skriffinna og
forstjóra.
Ríkisvaldið ,,skrælnar“ í þeim
skilningi að samfélagslegar forsendur
þess hverfa. En vélræn verður sú
þróun ekki. Eitt stærsta pólitíska
verkefni kommúnista á tímabili sósí-
alismans er barátta gegn ríkisvaldinu.
Þannig er flokkur þeirra ekki sjálf-
krafa stjórnarflokkur, heldur verður
hann á hverjum tíma að koma fram í