Ljósberinn - 01.09.1960, Blaðsíða 16
ÆVINTYRIÐ UIVI ATOIVIIÐ •
MYNDASAGA • 2
Frumrannsóknir Fermis á
kjarnorkunni og möguleikum
á að leysa hana úr læðingi, urðu
til þess að honum voru veitt
Nobelsverðlaunin í eðlisfræði.
Nobelsverðlaunasjóðurinn var
stofnaður af sænska iðjuhöld-
inum Aifred B. Nobel, og verð-
launar í einstökum greinum á
ári hverju þá menn, sem ,,hafa
unnið mannkyni mest gagn.“
og Fermi vissi um hina ógn-
þrungnu mökuleika uppgötvun-
ar sinnar.
Árið 1939 þegar hersveitir
Hitlers steyptu heiminum út i
styrjöld, hvatti Einstein Banda-
ríkjastjórn til að ráðast í að
láta gera tiiraunir með kjarna-
klofnun. Dr. Fermi var falið að
standa fyrir þessari tilraun,
sem fram fór við Kólumbíahá-
— Flótti. Þegar Fermi hafði
tekið við Nóbelsverðlaununum,
fór hann með konu sinni til
Bandaríkjanna, og tók þar við
prófessorsembætti við Kólum-
bia háskólann i New York. Hon-
um fannst lífið á Ítalíu Musso-
linis of þvingað. Hann gat ekki
hugsað sér að starfa við fram-
leiðslu drápstækja fyrir fasist
ana þar. Hann viidi frið, friðar-
höfn. Stuttu eftir að Fermi kom
til Bandarikjanna, fékk hann
fregnir þess efnis að tveir þýzk-
ir vísindamenn hefðu komið af
stað keðjuverkun kjarnans, er
þeir voru að endurtaka fyrri til-
raunir hans. Hann hélt þessum
tilraunum áfram og komst að
raun um, að þeir höfðu rétt fyr-
ir sér — kjarninn klofnaði. Nú
var heimsstyrjöld yfirvofandi
skólann. Hann hófst þegar
handa um að láta gera kjarna-
kljúf. Árið 1941, þegar Banda-
ríkin voru komin í styrjöldina,
flutti dr. Fermi tilraunir sínar
til Chicago. Þar þreytti hann bá
raun, að skilja úraníum 235 frá
úraníum 238. Þeta tvar seinlegt
og næstum vonlaust verk, en ef
ekki fékkst nægilegt U-235
myndi ekki verða hægt að fram-
kalla keðjuverkun. Að lokum
tókst hópi visindamanna undir
forustu dr. Fermis að ljúka
undirbúningi að hinni mikil-
vægu tilraun og fór hún fram
2. desember 1942. Það augna-
blik var þrungið eftirvæntingu
þegar tilraunatækið var sett í
gang. Það var möguleiki, að
þessi kostnaðarsama tilraun
Framh. á bls. 98.