Vaka - 01.12.1929, Blaðsíða 69

[vaka]
ÚR BYGGÐARSÖGU ÍSLANDS.
328
I.andi og Rángárvöllum, og í Selvogi. Sú eyðing hefir þó
einkanlega gjörzt á tveimur síðustu öldum. Annarsstaðar
á landinu hafa stöku hæir hér og hvar eyðzt af sand-
foki. En þó að allar þessar eyðil)yggðir séu lagðar saman,
þá eru þær ekki nema örlítið brot af allri hyggð lands-
ins, svo lítið, að eyðing þeirra getur eigi hafa skift neinu
verulegu máli um landshaginn í heild sinni.
Eyðing skóganna hefir að sjálfsögðu víða haft upp-
blástur í för með sér. Melarnir hafa stækkað og gróður-
lendið minnkað. Ol' mikið hefir þó verið gjört úr ])ess-
um spjöllum. Enn í dag er fjöldi jarða víðsvegar um
landið, sem engin eða nálega engin spjöll hai'a hlotið af
uppblæstri, jal'nvel heilar sveitir, eins og graslendissveit-
irnar austanfjalls, t. d. Flóinn og Biskupstungurnar.
Þessar jarðir og þessar sveitir eru ekki lakari til bú-
skapar, að neinum mun, nú en þær voru á söguöld.
Munurinn er sá einn, að skógurinn er minni nú, en hann
var fyrst eftir að menn festu þar bú. En viða mun skóg-
inum haí'a verið eytt af jörðunum þegar á söguöld. Sum-
staðar fengu menn lika slægjulönd í staðinn fyrir skóg-
inn, er þeir eyddu honum.
Menn veita hinum eyðandi öflum náttúrunnar venju-
lega glögga athygli. Þau eru oft hávær, aðsúgsmikil og
hraðvirk. Hins gæta menn ekki jafn vel, að þessi öfl hafa
verið að verki, jal'nt og þétt, frá alda öðli. Þau hiifðu
verið að verki hér á landi langar stundir, áður en landið
byggðist. Hraun hafa runnið, aska fallið, jöklar hlaupið,
ár og vötn brotið land og skriður fallið úr fjöllum, jafnt
fyrir landnámstíð sem eftir. Sandfokið á Rangárvöllum
er ekki einungis eyðingu skóganna fyrir mannshönd-
inni að kenna. Sandar voru þar á söguöld. Gizur hvíti
og Geir goði riðu „austr yfir sanda til Hofs“, er þeir
fóru að vígi Gunnars á Hliðarenda*), og jarðmyndunin
sýnir, að upphlástur og gróður hefir skifzt þar á, um
*) Njála, lo 76.