Nýtt kirkjublað - 01.11.1911, Blaðsíða 8

248 _ NÝTT XIRKJUBLAÐ _
skáldsögur gat eg lesið heima hjá mér. En liann hélt mér
við „Heiðarbýlið", og svo mikið mundi eg þó af sögunum,
sem út voru komnar, að eg gat tekið undir.
Hugurinn var allur á því, hvernig „Þorradægur“ mundu
nú skilja við þau Ólaf og Höllu og Þorstein. Urðum við
helst á því að Olafur yrði úti i einhverjum voðabyl á Þorran-
um, og Halla ætti eftir að gera mann úr Þorsteini.
Þó að það væri nú ekki nema dálítið brot af svona eftir-
löngun og tilhlökkun í stólræðuna næstu hjá prestinum, væri
það sannarlega vel, — hugsaði eg með sjálfum mér.
Guðmundur Magnússon söguskáld er að verða höfuðfræð-
ari þessa lands, og skiftir því miklu hvað hann kennir.
Tvær sögurnar berast mér í hendur á hálfsmánaðarfresti,
„Þorradægur“ og „Borgir“.
Sitt les hver út úr sömu bókinni: Þessi seinasti þáttur
„Heiðarbýlisins“ er í minum huga hróp til himins yfir eymd-
arlifinu, líkamlega og sálarlega, í kotbæjunum íslensku, köld-
um og rökum og myrkum. En ekki eru blöðin okkar að
eyða mörgum dálkum í tal um það á ári.
Ekki er síður umvöndun og ádeila í „Borgum". Tek eg
til sýnis ályktunarorðin bjá síra Torfa gamla, sem er höfuð-
maðurinn i sögunni:
„íslenska þjóðin er ein af þeim þjóðum sem hefir tengið frelsið
á undan menningunni, og það hefir orðið henni of auðkeypt. —
Líttu í kringum þig og horfðu á þessa veslings þjóð, hvernig hún
er stödd. Eugin þjóð í heiminum á tiltölulega jafumikið af slæp-
ingum eins og hún; engin þjóð á jafnmarga skrafskúma og skrif-
finna, engin eins marga efnalausa og atvinnnlausa tærdómsraenn,
engin eins marga ritstjóra, engin eins marga sem vilja vera leið-
togar, engin eins fáa, sem geta það. — í höndunum á þessurn
, leiðtoga“-lýð er mikill hluti þjóðarinnar. Alþýðan er lítilsigld og
auðleidd á glapstigu, og þó tortryggin, og trúir helst því sem ilt
er. Ófyrirleitnustu skúmunum, sem bæði kunna að skjalla og
rægja, verður best ágengt. Hvergi í heiminum er þyrlað upp
öðru eins ryki af háleitustu hugmyndum. Alt á það að heita
framfarir. Menn villast og vita ekki sitt rjúkandi ráð, og blöðin
gera þá enn vitlausari".
Þó skemmir Guðmundur ekki sögur sínar með siðapré-
dikunum, og enn síður að altaf sé hann sjálfur boðandi sömu
kenninguna af munni sögupersónanna, Það er einhver svo