Tímarit iðnaðarmanna - 01.06.1947, Blaðsíða 18

Iðnaðarritið 5.-6. XX. 1947
veitt rétt til að stunda margar iðnaðar eða
iðjugreinar. Hinsvegar nni sami maður ekki
stunda Itæði iðnað og verzlun, nema verzlun-
arráðherra veili til þess sérstakt leyfi. Þessi
ákvörðun er sett til verndar hinum sjálfstæða
iðnaði. í félögum með ótakmarkaðri ábyrgð
verður hyer meðlimur að hafa atvinnuleyfi,
og í iilutafélögum verður a. m. k. helmingur
félagsmanna að uppfylla fyrirmæli laga um
atvinnuleyfi.
Otlendingar mega reka atvinnu í Dan-
mörku, cf milli Danmerkur og föðurlands
viðkomandi manns hefur verið gerður samn-
ingur um gagnkvæm réttindi til handa borg-
urum landanna um atvinnurekstur. Slíkir
samningar hafa verið gerðir við ýms lönd;
sem dæmi má nefna England, Spán, ítalíu,
Bólivíu, Liberíu, Lichtenstein og Síam. Þótl
einkennilegt kunni að virðast höfum við ekki
slikan samning hvorki við Noreg eða Svíþjóð,
en hinsvegar við Finnland. Norðmaður eða
Svíi, sem óskar að reka atvinnu í Danmörku
getur fengið til þess leyfi verzlunarráðlierra
um 5 ára bil í senn. í Danmörku er ekki
krafizt fagkunnáttu nema um sé að ræða
vissar iðngreinar, svo sem rafvirkjun, pípu-
og gaslagnir. Atvinnulöggjöfin hefur iiinsveg-
ar að gcyma ákvæði viðvíkjandi réttindum
til þess að nota „meistara“ nafn. Hafa það
aðeins þeir, sem fengið Iiafa atvinnuleyfi og
hafa auk þess tekið sveinspróf i iðninni eða
hafa gagnvai l verzlunarráðherra eða öðrum
viðurkenndum aðila fært sönnur á hæfni sina
i iðninni.
Af yfirliti þessu sést, að víðtækt atvinnu-
frelsi ríkir i Finnlandi og ]ió sérstaklega í
Sviþjóð, þar sem á hinn bóginn fagkunnátta
er skilyrði til þess að mega reka iðnaðar-
fyrirtæki á íslandi og í Noregi. Mitl á milli
er hin danska atvinnulöggjöf, sem að vísu
krefsl ekki fagkunnáttu, en setur þó nákvæm-
ar reglur um viðtæki og iðkun iðnstarfsem-
innar, og hefur að geyma ákvæði um vernd-
un iðnaðarins, t. d. með takmörkun réttarins
til ])ess að kalla sig „iðnmeistara.“
í Danmörku höfum við, sem kunnugt er,
hafizt handa um að styrkja frekar atvinnu-
réttarlega stöðu iðnaðarins. í þvi skyni hyggj-
umst við að veita „meistara“-nafninu frekari
vernd, þar eð núverandi ákvæði til verndar
])ví ná ekki svo tilgangi sínum, sem vera ber.
Að okkar liyggju er sveinsprófið ekki nægi-
legt til þess að öðlast „meistara“-titil eða
meistarabréf. Til þess er frekari menntun
nauðsynleg, einkum á sviði hagfræði og kaup-
sýslu, sem hverjum sjálfstæðum iðnrekenda
má að gagni koma. Á hinn bóginn erum við í
þessari viðleilni okkar liikandi við að krefj-
ast fagkunnáttu til þess að öðlast atvinnuleyfi,
svo sem gert er í Noregi og á Islandi. Er því
þó ekki að leyna, að við fellum okkur vel
við þá hugmynd. Við liöfum sem sé ol'l heyrt
bæði faglærða, og ófaglærða láta í ljós undr-
un sína yfir því, að menn hafa leyfi lil þess
að hafa iðnrekstur með höndum án tillits til
fagkunnáttu eða réttara sagt til skorts þeirra
á fagkunnáttu. Við höfum þó enn sem komið
er ekki talið rétt að krefjast fagkunnáttunnar,
að nokkru leyti vegna þess, að við teljum
ekki æskilegt að takmarka aðganginn til þess
að reka atvinnu, og þó miklu frekar vegna
þess að viðleitni lil þess að vernda iðnaðinn
má ekki snúast upp í sérdrægni ásamt tak-
mörkun á eðlilegri samkeppni. Svarið við,
hver sé staða hins sjálfstæða iðnaðar i at-
vinnulöggjöfinni er fólgið i því, hver sé bú-
skaparleg, félagsleg og menningarleg slaða
iðnaðarins i þjóðfélaginu. Hinn danski iðn-
meistari Iiefir ávallt tilheyrt millistéttinni i
landi voru — og svo er í öðrum norrænum
löndum. Vaxandi tækni og aukinn félagsleg-
ur jöfnuður hefur á ýmsum sviðum stuðlað
ekki aðeins að því að minnka bilið milli
verkanianna og atvinnurekenda innan iðnað-
arins, heldur má einnig merkja ákveðið mis-
ræmi innan iðnaðarmanna innbyrðis. Það er
okkar skoðun að mjög mikilvægt væri að geta
tiltekið nákvæmlega stöðu hius sjálfstæða,
faglærða iðnaðarmanns sem atvinnurekenda,
framleiðanda og skattgreiðanda. Við álítum
að slíkt sé hægt með starfi, sem um leið mið-
60