Tímarit iðnaðarmanna - 01.06.1959, Blaðsíða 4

4
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA
Grein sú urn steypumót eftir Gústaf E. Pálsson, verkfræöing,
sem hér birtist, er útdráttur úr erindi, sem hann flutti á vegum
Iðnaðarmálastofnunar Islands 23. marz s.l.
Hafa þegar verið haldnir nokkrir fyrirlestrar um ýmis tækni-
leg efni fyrir húsasmiði hfá IMSI, og er ríkjandi mikill áhugi
fyrir þessari fræðslustai'fsemi.
Gústaf E. Pálsson, verkfræðingur.
Um steypumót
Mér liefir í kvöld verið falið að hefja umræður um
steypumót og annað í því sambandi.
Ekki má búast við neinu nýju í slíku erindi, en
það getur verið hollt að rifja upp saman það, sem
við allir vitum, en hugsum ekki um. Það er nokkuð
oft einkennandi fyrir fagmenn að vera ihaldssamir
á vinnuaðferðir, sem þeir hafa lært i æsku og gengið
liefir að erfðum. Þetta veldur því, að oft er erfitt
að byrja á nýjungum, jafnvel þótt góðar séu. Slík
íhaldssemi hefir þó marga góða kosti og forðar því
oft, að hlaupið sé til um nýbreytni, sem er verri en
það, sem fyrir er.
HLUTVERK STEYPUMÓTA
er að gefa því form, sem steypa á. Hér á iandi
hefir lítil rækt vcrið Iögð við að velja gerð steypu-
móta eftir verkefnum. Venjulega er einstökum tré-
smið í sjálfsvald sett, hvernig 'hann smiðar mótin.
Má segja, að þetta sé ekki óeðlilegt, þegar unnið er í
ákvæðisvinnu um heildarverkið. Þó ætti það að vera
algengara, þegar tilboð eru gerð, að gera það að skyldu
að skýra, hvernig verkið á að framkvæmast vegna
öryggis og útlits.
Ef um timavinnu er að ræða, á eigandi eða um-
boðsmaður lians rétt á að sannfæra sig um það, að
framkvæmdin sé sem ódýrust, án j)ess að gæði eða
öryggi sé minnkað.
Þegar gerð móta er valin, er kostnaðurinn oftast af-
gerandi. Önnur atriði eru öryggi, flýtir og að sjálf-
sögðu áferð steypunnar.
Algengustu aðferðirnar eru:
a) Steypuborð negld á uppistöður láréttar eða lóð-
réttar.
b) Flekamót úr borðum, krossviði eða stáli.
c) Margskonar sérmót, sem oft eru Iiáð einkaleyfum.
Skal nú reynt að ræða nokkuð kosti og galla ýmissa
gerða og orsakir þess, að þessi eða hin gerðin er notuð.
a) Venjulega aðferðin er að negla horð á uppistöður,
sleypa i mótin og flytja þau svo áfram og nota
að síðustu til þess að klæða þak byggingar þeirrar,
sem unnið er að.
Segja má, að þetta sé mjög eðlileg aðferð með
þeim byggingarháttum, sem tiðkast hér á landi.
Flest öll hús eru byggð af einstaklingum, sem að-
eins byggja eitt hús í einu og oft aðeins eitt hús
á ári, ef um byggingameistara er að ræða, og marg-
ir byggja aðeins eitt hús á ævinni fyrir sig og
fjölskyldu sína. Með því að nota timbrið fyrst í
mót og siðan í þak, leggur hann fram fjármagn
i eitt skipti fyrir mót og þakefni. Til þess að geta
notað önnur mót þyrfti hann að geta fengið þau
leigð gegn hæfilegu gjaldi, en slíkt hefir ekki tíðk-
ast hér á landi, og kem ég að þvi siðar.
Til viðbótar má geta þess, að með þessari að-
ferð geta eigendur íbúða hjálpað mikið sjálfir svo
sem að rifa mót og lireinsa. Má því gera ráð fyrir,
að þessi mót eigi enn langa lífdaga, þó þau hafi
ýmsa ókosti um áferð steypunnar og séu að vissu
leyti kostnaðarsöm.
h) Flekainót úr borðum, krossviði, stáli eða öðr-
um efnum hafa ýmsa kosti, en notkun þeirra bygg-
ist á endurnotkun. Við venjuleg hús eru mótin
venjulega notuð 2—3 eða mest 4 sinnum. Þetta er
of lítið til þess að greiða kostnaðinn. Þess vegna
verður að selja mótin aftur, ef þau hafa ekki feng-
ist leigð. Þarf þá álitlega fjárupphæð í byrjun, sem
gelur verið tilfinnanleg, þótt sala gæti talist til-
tölulega örugg að verlcinu loknu.
Bezt verður útkoman á slíkum mótum, ef sami
aðili byggir fleiri hús eftir sömu teikningum. Sér-