Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1966, Blaðsíða 44

LÁRUS ÁRNASON, málarameistari, Akranesi:
Akvæðísvinna málara
Erindi flutt á Rotary-fundi
Það sem ég ætla að gera að umtalsefni, er ákvæðis-
vinna í byggingariðnaði o. fl., en einkanlega að skýra
og skilgreina verðskrá málara fyrr og síðar.
Ég vil byrja með því að fara nokkrum orðum um
ákvæðisvinnu almennt. Á árinu 1961 fól Iðnaðarmála-
ráðuneytið Iðnaðarmálastofnun íslands að framkvæma
rannsókn á hagkvæmni aukinnar ákvæðisvinnu, og fól
stofnunin Þóri Einarssyni, viðskiptafræðingi, að annast
þá rannsókn. Hefur hann í viðtali og rituðu máli góð-
fúslega látið mér í té upplýsingar, er ég gæti notfært
mér við samningu erindis um þetta efni.
Til ákvæðisvinnu í einhverri mynd þekkjum við all-
ir þó útbreiðsla hennar sé ekki ýkja mikil á Islandi. í
upphafi þessa áratugs er talið, að aðeins 15% allra
starfsmanna í iðnaði vinni eftir einhvers konar ákvæð-
isverðlagningu, en sú tala hefur hækkað verulega síðan.
Með ákvæðisvinnu í víðustu merkingu er átt við þá
tilhögun við launagreiðslur að miða launin við afköst
eða árangur vinnunnar. Við göngum því út frá, að þessi
tenging launa við árangur vinnunnar, sem á sér stað
með ákvæðisvinnu, sé komið á í þeim tilgangi að örva
til aukins vinnuframlags og greiða á réttlátan hátt fyr-
ir það. Þeir starfsmenn, sem þannig hafa vilja og getu
til að leggja það á sig, sem til þarf, fá hærri laun í
samræmi við hið aukna vinnuframlag.
Áður voru ákvæðisvinnutaxtar aðeins grundvallaðir
á reynslu og þekkingu viðkomandi fagmanna, og
reyndust þá stundum ónákvæmir, og þurftu oft breyt-
inga og samræminga við. Hin vísindalega vinnurann-
sóknartækni, sem farið er að beita í æ ríkara mæli hin
síðari ár, opnar hinsvegar nýjar leiðir í þessum efnum.
Til þess að grundvalla ákvæðisverð, verður að byrja
á því að finna út svokölluð staðalafköst með vinnu-
aðferðarrannsóknum og tímaathugunum. Staðalafköst-
in eru hin eðlilegu lágmarksafköst sem gengið er út frá.
Staðalafköstin eru skilgreind þannig, að þau séu sú
vinna, sem æfður meðalmaður, kunnur vinnuaðferð og
verkfærum, leysir af hendi með góðum hraða, sem
unnt er að halda án þess að það skaði heilsu mannsins
eða gæði vinnunnar.
Ákvæðisvinna hefur rutt sér mjög til rúms í bygg-
ingariðnaði hinn síðasta áratug og er fyrirmyndin sótt
til hinna Norðurlandanna, sem hafa, ásamt öðrum
Vestur-Evrópuþjóðum langa reynslu á því sviði.
Iðnstéttir, sem búa við ákvæðisvinnu hérlendis í
dag, eru auk málara, veggfóðrarar, múrarar, húsasmið-
ir, pípulagningamenn og rafvirkjar. Einnig hefur á-
kvæðisvinnu brugðið fyrir í nokkrum öðrum iðngrein-
um, en þó í mjög takmörkuðu mæli.
f bæjum við Faxaflóa, einnig Vestmannaeyjum,
Akureyri og víðar, eru málara- og múrarastörf svo til
öll unnin í ákvæðisvinnu og húsasmíði að nokkrum-
eða meirihluta við nýbyggingar.
Notuð hafa verið hrein ákvæði, þ. e. a. s. laun
breytast í réttu hlutfalli við afköst. Sá er einn greinar-
munur gerður á, að ýmist er ákvæðið tilgreint í krón-
um á einingu (krónuákvæði), eða í tíma, sem tekur að
vinna verkeininguna (tímaákvæði). Málarar, pípu-
lagningamenn, rafvirkjar og múrarar hafa tímaverðskrá
en hinar iðnstéttirnar verðskrár sem segja til um verð
á hverju starfi í krónum á einingu.
Sú tilhögun, að laun hvers einstaklings breytast í
réttu hlutfalli við afköst hans, er eðlileg þar sem því
verður komið við vegna eðlis vinnunnar, því þar
reynir á leikni og dugnað starfsmanns, en minna á
vélar.
f janúar 1935 ríða málarar í Reykjavík, fyrstir allra
iðnstétta, á vaðið og samþykkja ákvæðisverðskrá til
að vinna eftir. Fyrirmyndin var frá dönskum starfs-
bræðrum, sem þó að grundvelli til var rannsökuð og
staðfærð af sveinum og meisturum í faginu.
Eins og málum hefur verið háttað og er enn, þá eru
sveinarnir vel á verði gegn því að meistarinn hljóti
ekki meiri arð af vinnu þeirra, en eðlilegt má teljast
og sanngjarnt. Eins reyna meistarar að spyrna fæti við
kauphækkunarkröfum sveinanna og gera til þeirra lág-
markskröfur um vinnugæði. Því má segja, að þeir sem
þiggja verk stéttarinnar séu nokkuð vel valdaðir og er
það vel, því um verðskrár sem slíkar, verður ekki
samið við neytcndur, eins og gert er við hin ýmsu
verkalýðsfélög, enda enginn einn raunverulegur aðili
til, er samið yrði við í þeim skilningi.
Eftir árið 1950 var farið að vinna að nýrri verðskrá
fyrir málara, og grundvallaðist hún á tíma fyrir ein-
ingu, í stað krónu áður. Sú aðferð hefur meðal annars
þá kosti, fram yfir hina eldri ,að hún er auðveldari og
skiljanlegri og er það eitt hið mikilverðasta til að eyða
tortryggni milli þeirra aðila, sem verðskráin viðkemur.
100
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA