Tímarit iðnaðarmanna - 01.10.1973, Blaðsíða 8
sem genp hennar hefur goldið á undanförnum árum.
Þecta er viðleitni til þess að draga úr þeim stórkostlegu
verðhækkunum sem hér hafa orðið að undanförnu og út-
lit er fyrir að muni verða áfram í náinni framtíð. Gengis-
hækkunin ein sér nægir að vísu varla til þess að stöðva
þá verðbólguskriðu, sem dunið hefur yfir landsmenn und-
anfarna mánuði, en með samræmdum aðgerðum í stjórn
fjármála ríkisins, peningamála, verðlagsmála og í kaup-
gjaldsmálum ætti að vera unnt að draga verulega úr
vaxtahraða verðbólgunnar og væri það vissulega mikils
virði.
Þrátt fyrir mikla atvinnu og umsvif á síðasta ári varð
vöxtur þjóðarframleiðslunnar nokkru minni en árið 1971.
Þjóðarframleiðslan jókst um 6% en árið áður um 9i/2%.
Búizt er við að þjóðarframleiðslan muni aðeins aukast
um 3% á þessu ári en þessi minnkun í vexti þjóðar-
framleiðslunnar á m. a. rætur að rekja til þess að fram-
leiðsluöflin eru nú því sem næst fullnýtt í mörgum
greinum og lítið svigrúm til framleiðsluaukningar. Horf-
ur eru á að þjóðartekjur aukizt nokkru meira en þjóðar-
framleiðslan vegna hækkandi verðlags á útflutningsaf-
urðum og er búizt við að aukning þjóðartekna í ár verði
svipuð og á síðasta ári eða um 5-6%.
Veruleg aukning varð í byggingariðnaðinum á síðasta
ári og jókst fjárfesting í íbúðarhúsnæði um 23% sam-
anborið við 13% árið áður. Fullgerðar voru 1930 íbúðir,
fleiri en nokkru sinni fyrr. Byrjað var á 1963 íbúðum og
í árslok voru 3543 íbúðir í smíðum. Árið áður var lokið
við 1362 íbúðir en framkvæmdir hafnar við 1833 íbúðir.
Þessi mikla aukning leiddi til mikillar spennu á vinnu-
markaðinum og varð verulegur skortur á vinnuafli, eink-
um iðnaðarmönnum. Ekkert lát er á umsvifum í bygg-
ingariðnaðinum og má ætla, að á þessu ári verði enn
frekari aukning. Til viðbótar koma svo framkvæmdir við
byggingu Viðlagasjóðshúsanna svonefndu, en íslenzkir
iðnaðarmenn hafa unnið við gerð grunna og sökkla fyrir
þessi hús, sem annars eru flutt inn að nokkru leyti til-
búin og sett saman af iðnaðarmönnum frá Norðurlönd-
um. Þrátt fyrir mikla aukningu í byggingu íbúðarhúsnæð-
is á síðustu 2 árum en enn talsvert um ófullnægða eftir-
spurn á húsnæðismarkaðinum. Stafar hún m. a. af því að
mikið dró úr byggingu íbúðarhúsnæðis á árunum 1968-
1970 og hefur það vart unnizt upp ennþá, sem þá tap-
aðist í framleiðslu íbúðarhúsnæðis.
Undanfarin misseri hafa komið til landsins fjölmargir
nýir skuttogarar, sem smíðaðir eru víða um heim. Þessi
mikli innflutningur fiskiskipa á stuttu tímabili hefur sætt
nokkurri gagnrýni, enda þótt allir séu sammála um nauð-
syn þess, að fiskiskipafloti landsmanna sé endurnýjaður
og efldur með skynsamlegum hætti.
Ljóst er, að sú afar hagstæða lánafyrirgreiðsla, sem
ríkisvaldið beitti sér fyrir til handa kaupendum þessara
skipa hefur átt mikinn þátt í að ýta undir að skipakaup-
um var flýtt og þeim beint til erlendra aðila fremur en
innlendra. Ef endurnýjun fiskiskipaflotans eftir lok síðari
heimstyrjaldar er athuguð kemur í ljós, að hún hefur ver-
ið mjög óreglubundin og gerzt í stórum stökkum. Þar sem
endurnýjun flotans hefur að mestu verið borin uppi af
innfluttum skipum hafa þessar stóru sveiflur leitt til þess
að sú litla skipasmíði sem hér hefur fest rætur, hefur átt
mjög í vök að verjast og á stundum hefur svo til engin
nýsmíði verið hér innanlands. Þannig dróst innlend smíði
verulega saman árið 1965 eftir mikinn skipainnflutning
2 næstliðin ár og aftur árið 1968 eftir stórfelld skipa-
kaup erlendis árið áður. Síðan 1968 hefur innlend skipa-
smíði verið í jöfnum og öruggum vexti fram á síðasta ár,
en þá fór að gæta þverrandi eftirspurnar. Enda þótt oí
snernmt sé að spá um þróun næstu ára bendir margt til
þess að sagan frá síðasta áratug og áratugunum þar áður,
sé um það bil að endurtaka sig. Innlendur markaður
fyrir ný skip hefur verið því sem næst mettaður, mörg
útgerðarfyrirtæki, sem nú hefja útgerð skuttogara selja
minni fiskiskip, þannig að á markaðinum er mikill fjöldi
tiltölulega nýrra fiskiskipa. Eftirspurn eftir nýjum fiski-
skipum hefur því dregizt verulega saman.
Nú í sumar hefur hagrannsóknardeild Framkvæmda-
stofnunar ríkisins gert athugun á rekstursafkomu fyrir-
tækja í málmiðnaði, það er í vélsmíði, skipaviðgerðum
og bifreiðaviðgerðum. Samband málm- og skipasmiðja
hefur yfirfarið niðurstöður þessarar athugunar og fært
þær fram til verðlags í júní 1973.
Þá kemur meðal annars fram, að laun og launatengd
gjöld nema um 72-80% af tekjum vegna útseldrar vinnu
í vélsmíði og bifreiðaviðgerðum en um 82% í skipavið-
gerðum. Þessar hlutfallstölur eiga við um fyrirtæki, sem
eingöngu afla tekna með vinnusölu.
Fyrirtæki, sem eru með blandaðan rekstur, t. d. vara-
hlutasölu eða tækniþjónustu auk beinnar vinnusölu,
greiða enn stærri hluta af tekjum vegna vinnusölu í laun
og launakostnað. Hlutfallstölurnar eru 92% í bifreiða-
viðgerðum og 88% í skipaviðgerðum og 84% í vélsmíði.
Þessar niðurstöður benda til þess, að álagning til þess að
mæta yfirstjórnarkostnaði og kostnaði við hjálpardeildir,
sem ekki standa undir eigin kostnaði, sé allrof lág.
Kostnaðarhækkanir undanfarinna missera hafa alger-
lega kippt fótum undan rekstri iðngreina, sem byggja
starfsemi sína aðallega á sölu þjónustu. Brýn nauðsyn er
á varanlegum lagfæringum á rekstursgrundvelli þessara
iðngreina, enda er það þjóðfélaginu alltof dýrt og eng-
um til hags að starfsemi þessara iðngreina dragist saman
og brotni niður í litlar og dreifðar reksturseiningar, sem
hvorki geta annað meiri háttar verkefnum né veitt þá
þjónustu, sem krafizt er í nútímaþjóðfélagi.
Landssamband iðnaðarmanna hefur allt frá stofnun
þess fyrir röskum 40 árum notið þess trausts og velvilja
þess opinbera og ekki hvað sízt hins háa Alþingis, að mál
er snert hafa beina hagsmuni iðnaðarmanna, hafa ævin-
lega verið send til umsagnar til Landssambandsins. Og
eins hefur ril þessa þótt nokkur fengur í og sjálfsagt
nokkur styrkur við nefndarskipanir, sem fjalla átm um
8
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA