Tímarit iðnaðarmanna - 01.10.1973, Blaðsíða 11

Þessi alþjóðlega verðbólga hefur haft mikil áhrif á
efnahagskerfi okkar, svo mjög sem við erum báðir við-
skiptum við aðrar þjóðir, og þar við hefur bætzt ringul-
reiðin í gengismálum, en hún er hluti af sama vanda-
máli. Við höfum goldið þessarar alþjóðlegu verðbólgu
mjög, en við höfumeinnig notið hennar í mjög ríkum
mæli, vegna þess að verðlag á útfluttum sjávarafurðum
hefur hækkað örar og meir á alþjóðiegum mörkuðum, en
dæmi eru um í sögu þjóðarinnar. Um miðjan júlí í ár
hafði útflutningsverðlag á sjávarafurðum hækkað um
36% frá ársmeðaltali 1972, en þá var verðið talið mjög
hátt. Verðlag á frystum fiskafurðum var þá orðið yfir
20% hærra en gert var ráð fyrir um síðustu áramót. Og
svo að enn eitt dæmi sé tekið hækkaði verðlag á loðnu
um 126% milli ára.
Þessar miklu sveiflur hafa leitt til þess að gengi krón-
unnar gagnvart dollara hefur verið látið hækka í áföng-
um á þessu ári, svo að verð dollarans hefur lækkað úr
rúmum 97 krónum í ársbyrjun í rúmar 83 krónur nú.
Þessum gengishækkunum hefur verið ætlað að draga úr
áhrifunum af hinum miklu alþjóðlegu verðsveiflum,
milda áhrifin af verðhækkunum á innflutningsvörum
okkar, draga úr þeirri þenslu sem fylgir skyndilegum
verðhækkunum á fiskafurðum. En jafnframt höfum við
rekið okkur harkalega á þá staðreynd, sem við þekkjum
af lengri reynslu, að gengisbreytingar hrökkva ekki til
að leysa vandamál af þessu tagi.
Það hefur verið stefna íslendinga að miða gengi krón-
unnar við afkomu sjávarútvegsins, þannig að hann væri
afðbær atvinnugrein og er það að sjálfsögðu afleiðing af
því að meginþorri gjaldeyristeknanna kemur frá honum.
Sjávarútvegurinn verður hins vegar að sæta mjög miklum
sveiflum; aflabrögð eru óstöðug, háð veðurfari og breyt-
ingum á fiskstofnum, og verðlag á erlendum mörkuðum
hefur verið undirorpið mjög stórfelldum umskiptum.
Þannig hefur afkoma sjávarútvegsins einkennzt af tíðum
og næsta kröppum hagsveiflum, þar sem bæði magn og
verð hafa tekið verulegum breytingum á skömmum tíma.
Þessar hagsveiflur lenda á hagkerfinu í heild sinni, annað
hvort sem tekjuaukning með miklum þensluáhrifum inn-
anlands eða sem tekjutap með samdráttaráhrifum. Þetta
er ein meginástæðan fyrir þeim öru gengisbreytingum
sem við höfum orðið að þola og hafa raunar yfirleitt
verið gengislækkanir þar til á þessu ári.
Þessar tilraunir til þess að jafna metin í þágu sjávar-
útvegsins með gengisbreytingum hafa komið mjög harka-
lega við aðrar atvinnugreinar og raunar afkomu lands-
manna í heild. Tökum iðnaðinn sem dæmi. Þegar sjávar-
útvegurinn hefur átt í erfiðleikum og gengið hefur verið
ákveðið í samræmi við það hefur staða iðnaðarins orðið
mjög sterk; hann hefur átt auðvelt með að keppa við
innfluttan varning á heimamarkaði og opnazt hafa ótví-
ræðir möguleikar til útflutnings á iðnaðarvarningi. Sé
gengið hins vegar ákveðið með hliðsjón af stöðu sjávar-
útvegsins eins og hún er hvað bezt, eins og t. a. m. nú,
fer því mjög fjarri að það nægi sem forsenda fyrir iðn-
aðarframleiðsluna í landinu. Iðnaðurinn hefur ekki nema
að litlu leyti notið þeirra stórfelldu verðhækkana sem
sjávarútvegurinn hefur fengið, og því hlýtur gengi sem
miðað er við sjávarútveginn að verða allsendis ófullnægj-
andi fyrir iðnaðinn. Afleiðingin af gengishækkunum i
ár er því sú að iðnaðurinn á í vaxandi erfiðleikum. Sam-
keppnisaðstaða hans á heimamarkaði hefur versnað og
örðugleikar útflutningsiðnaðarins aukast í sífellu. Sú
bjartsýni um aukinn iðnaðarútflutning sem gagntók
menn í ársbyrjun - og ég reyndi að tendra eftir bezta
megni - hefur nú dofnað til mikilla muna.Utflutningui
á iðnaðarvarningi hefur vissulega aukizt, en hitt er ekk-
ert launungarmál að ýmis þau fyrirtæki sem stunda slíkan
útflutning eru nú rekin með halla, og það ástand getur
ekki haldizt nema skamma stund.
Þessar staðreyndir sanna að gengisbreytingar eru eng-
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA
11