Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1978, Side 6

Margir hafa haft á orði, að skriffinnskan, er at-
vinnurekstri fylgdi, færi vaxandi xneð ári hverju.
Atvinnurekendur væru neyddir með lagaboðum
og fyrirmælum stjórnvalda að eyða tíma sínurn í
alls konar formsatriði, afskipti hins opinbera af
innri málum fyrirtækja ykjust stöðugt. Hafi fyrir-
tækin beinlínis orðið að auka mannafla sinn til
þess eins að sinna þessu pappírsfargani. Ýmsir eru
og þeinar skoðunar, að ástandið eigi enn eftir að
versna í þessum efnum, samþykki Alþingi frum-
varp það, er lagt hefur verið fram um stað-
greiðslukerfi skatta.
Sem kunnugt er samþykkti Alþingi ný lög um
hlutafélög á s.l. vori, þ. e. lög nr. 32/1978. Öðlast
þau gildi 1. janúar 1980 að meginefni til. Sjálf-
sagt hafa flestir verið sammála um það, að nauð-
syn hafi borið til að setja ný hlutafélagslög, þar
sem félagsform þetta hefur mikla þýðingu í ís-
lenskum atvinnurekstri, en hlutfélög hérlendis
eru fjölmörg. Flest joeirra eru hins vegar mjög
lítil. Ófrávíkjanlegar kröfur, sem gerðar eru í
nýju hlutafélögunum um stofnun hlutafélaga,
stjórnun þeirxa og rekstur almennt, eru bæði
ítarlegar og strangar. Spurning er, hvort kröfurn-
ar séu ekki óþarflega strangar, þegar um lítil fyr-
irtæki er að ræða. Ekki er víst, að hagsmunum
hins opinbera né öryggi viðskiptalífsins sé stefnt
í hættu, þótt litlum lilutafélögum væri veitt meira
svigrúm til að ráða eigin málum heldur en hin
nýju lög gera ráð fyrir.
I. Samnorrœn hlutafélagalöggjöf. íslensk og
dönsk lög um hlutafélög.
Hin nýju íslensku hlutafélög eiga sér nokkurn
aðdraganda, en árið 1961 hófst að tilhlutan
Norðurlandaráðs norræn samvinna til undirbún-
Hugleiðingar
í tilefni nýrra
hlutafélagalaga
Sigmar Ármannsson,
lögfræðingur L. i.
ings samiæmdri hlutafélagalöggjöf. Nefnd sú,
sem um mál jxettafjallaði.lauk störfum árið 1969.
Höfðu jxá verið samdar tillögur að hlutafélagalög-
um fyrir öll Norðurlöndin, að undanskildu ís-
landi. Árangur samstai'fs þessa hefur verið að
konra í Ijós á síðustu árum. Þannig urðu Danir
fyistir til að setja sér ný hlutafélagalög, eftir að
nefndarálitið lá fyrir. Var }>að árið 1973. Fylgja
jxau í meginatriðum samnorrænu tillögunum. Á
hinurn Norðurlöndunum hafa og verið samþykkt
ný lög um hlutafélög. Hafa þau í mörgu byggt á
norræna álitinu. Nokkurra frávika gætir þó í ýms-
um gieinum eftir löndum.
Við samningu íslenska frumvarpsins til laga um
hlutafélög voru samnorrænu tillögurnar hafðar
að leiðarljósi, en einnig var tekið mið af dönsk-
um tillögum og hltafélagalögum. Þá segir í at-
hugasemdum, sem fylgdu íslenska frumvarpinu,
að einnig hafi „verið reynt að líta til íslensks fjár-
hagskerfis og þjóðfélagshátta“.
Lög og réttur Noi'ðurlanda eru lík í mörgum
og veigamiklum ati'iðum. Stafar þetta vafalaust
af því, að réttarlxugmyndir íbúa jxessara landa eru
áþekkar. Samning stórra og flókinna lagabálka er
viðamikið verk, sem oft krefst xnikils tíma og
mannafla. Við setningu laga hafa íslendingar jxví
oft reynt að hagnýta sér það starf, sem innt lxefur
verið af hendi vegna sambærilegrar lagasetningar
hinna Norðurlandanna. Oftast hafa þó fyrirmynd-
irnar vei'ið sóttar í smiðju Dana, enda di'egur ís-
lensk löggjöf töluverðan dám af þeirri dönsku.
Sögulegar skýringar á því eru alkunnar. í rétti
sumra landa er gerður gTeinarmunur á hlutafé-
lögum eftir stærð þeiiTa, og er jxá einkum tekið
mið af upphæð hlutafjárins og fjölda hluthafa.
Ýmsar kröfur, sem gerðar eru til stærri hlutafélag-
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA
2