Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1978, Blaðsíða 7

anna, eiga ekki við uxn minni félögin eða ei'u
a. m. k. vægari. Hér á landi er ekki slíkri grein-
ingu til að dreifa. Um þetta atriði segir svo í at-
hugasemdum, sem fylgdu íslenska frumvarpinu
til hlutafélagalaga: „Miðað við aðstæður hér á
landi viiðist ekki ástæða til að gera slíka allsherj-
argreiningu, enda fer umfang rekstrar ekki alltaf
eftir upphæð hlutafjár og allsherjargreining að
þessu leyti myndi gera alla framkvæmd jxessara
mála miklu flóknari. Finmvarpinu er því ætlað
að taka til bæði stórra og smárra fyrirtækja, sem
rekin eru í formi lilutafélags. Á einstaka stað í
frumvarpinu er þó tekið tillit til jrarfar fyrir mis-
munandi reglur, m. a. vegna stærðar hlutafélags.“
Það er bæði satt og rétt, sem í athugasemdum
með íslenska frumvarpinu til hlutafélagalaga seg-
ir, að mest hliðsjóir hafi verið af dönsku hluta-
íelagalögunum við samningu frumvarpsins. Það
gleymdist aðeins að geta jxess, að í Danmörku eru
í gildi tveir lagabálkar, er fjalla um félög með
takmarkaða ábyrgð (hlutafélög), og að íslensku
hlutafélögin sé sniðixr eftir öðrum JreiiTa. Horft
hafi veiið framhjá ákvæðum hinna laganna. Þeir
lagabálkar, sem mynda þannig til samans megin-
réttarreglur um hlutafélög í Danmörku, eru lög
nr. 370 frá 13. júní 1973 unr „aktieselskaber“ og
lög xrr. 371 frá 13. júirí 1973 um „enpartssel-
skaber“. Sem sjá má hafa lögin fylgst að, þau
hafa verið útgefiir sama dag, Jr. e. 13. júní 1973,
einnig skyldu þau öðlast gildi 1. janúar 1974. í
stuttu máli má segja, að lögin um „aktiesel-
skaber“, sem líkjast ísleirsku hlutafélagalögunum,
séu fremur ætluð fyrir stærri fyrirtæki með mörg-
um hluthöfum, eir lögiir um „airpartsselskaber“
séu sniðiir fyrir hin nrinni. í hvorugunr lögunum
er jió gert ráð fyrir takmörkunum á stærð félag-
anna, þannig er ekkert, sem mælir gegn því, að
jafnvel stærstu fyrirtæki séu rekin sem „anparts-
selskaber“, og mjög lítil fyrirtæki senr „aktiesel-
skaber“.
Þess ber að geta, að í nýjum hlutafélagalögum
Svía, er tóku gildi í ársbyrjun 1977, er gerður
greinarmunur á stórum hlutafélögum og litlum
með þeinr liætti, að minni félögin eru undanjræg
mörgum ákvæðum laganna. Þó ekki hafi Jrað
rráð fram að ganga á sínum tíma skal það nefnt,
að sænskir fræðimenn í félagarétti voru þess nrjög
fýsandi, að réttarreglur um hlutafélög væru al-
farið aðgreindar eftir stærð fyrirtækjanna.
II. Munurinn á „aktieselskab“ og „anpartssel-
skab“ í dönskum rétti.
Senr áður greinir lrefur danski löggjafinn frem-
ur ætlast til þess, að stór fyrirtæki nreð mörgum
hluthöfum skyldu rekin senr „aktieselskab“. Þetta
er Jró ekki ófrávíkjanleg regla. Það, senr veldur
Jiví, að minni fyrirtæki kjósa heldur félagsfornr-
ið „anpartsselskab“ er einfaldari uppbygging og
minni formkröfur. Ef lögin um „anpartssel-
skaber“ og lögin um „aktieselskaber" eru borin
saman grein fyrir grein, kenrur fljótt í ljós, að
fyrrnefndu lögin eru stuttorð og gera smáatriðum
lítt skil, og gefa mönnum Jiannig frjálsari hendur
um reksturinn. Samsvarandi greinar síðarnefndu
laganna hafa ítarleg og ófrávíkjanleg fyrirmæli
að geyma. í mjög nrörgum atriðum er þó lítill
sem enginn munur á þessunr tveim lagabálkunr,
og víðs vegar í lögunum unr „anpartsselskaber" er
vísað til hliðstæðra ákvæða laganna um „aktie-
selskaber“. Hætt er Jró við, að munurinn eigi
eftir að aukast, Jrar sem ljóst er, að vera Dana í
Efnahagsbandalagi Evrópu kemur til með að liafa
margvíslegar breytingar í för með sér á lögum unr
„aktieselskaber". Ástæðan er sú, að stjórn Efna-
liagsbandalagsins leggur ríka áherslu á, að sam-
ræma lagareglur aðildarlandanna varðandi stærri
fyrirtæki, einkunr vegna fjöljrjóðlegra fyrirtækja,
senr flest hafa valið rekstri sínum hefðbundið
lrlutafélagsform („aktieselskab"), enda er Jiað
rekstrarform eðlilegt í löndum, þar sem kaup-
hallarviðskipti Jrrífast. Að breyta rekstri fyrir-
tækja úr „aktieselskab" yfir í „anpartsselskab“ er
tiltölulega auðvelt. Því má ætla, að mörg dönsk
„aktieselskaber" nruni breyta rekstri sínum yfir í
„anpartsselskaber“ verði reglur Ehrahagsbanda-
lagsins of strangar og íjiyngjandi.
Hér á eftir verður getið nokkurra atriða, sem
er skipað á annan liátt í „anpartsselskab“ heldur
en í „aktieselskab“.
Upphceð hlutafjár
Upphæð hlutafjár í „aktieselskab“ skal minnst
vera 100.000 dkr., en í „anpartsselskab“ er lág-
markið 30.000 dkr. Samkvæmt íslensku lilutafé-
lagalögunum skal hlutaféð vera 2.000.000 kr. hið
lægsta, sbr. 1. gr.
Eigin hlutabréf
„Aktieselskab“ má eiga 10% eigin hlutafjár, en
„anpartsselskab' ‘leyfist slíkt alls ekki. í 46. gr.
íslensku hlutafélagalaganna segir, að „hlutafélag
má aldrei sjálft eiga meira en 10% af eigin hluta-
fé“.
Varasjóður
í „aktieselskab“ er skylt að leggja hluta af árs-
ágóða í varasjóð, og er 108 gr. 1. mgr. íslensku lag-
TÍMARIT IÐNAÐARMANNA
3