Vikan - 14.02.1952, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 7. 1952
3
Sápuverksmiðjan
Sjöfn á Akureyri
(Framhald af forsíöu).
þess að sápan verði hæfilega
þ£tt, er bætt í ögn af pottösku,
kalíumklóríð og glervökva
(vandglas), sem er sérstakt
kísil samband. Fitusýruinnihald
svona sápu er 38—40%.
Framleiðsla á harðri sápu er
ekki eins einföld. Algengasta
hráefni í hana er svínafeiti,
tólg og kókosfeiti, soðin með
natronlút. Til þess að fá harða
sápu með mikilli fitusýru, verð-
ur að fjarlægja glyserínið, sem
losnar úr sambandi við fitusýr-
urnar, en það er gert með því
að setja saman við blönduna
matarsalt. Glyserínið leysist
sem sé upp í saltvatni, en sáp-
an ekki, og með því að þessi
upplausn sezt á botninn, er hægt
að láta hana renna undan. Eftir
verður þá sápukjarninn, sem
inniheldur 60—62% fitusýru,
og hann er síðan þurrkaður unz
fitusýrumagnið er orðið 80—
85%. Það er þessi sápa, sem
notuð er í sápuspæni og hand-
sápu. Fyrst eru sett í hana ilm-
efni, og síðan er hún hnoðuð á
milli valsa, unz hún hefur sam-
lagazt vel og hægt er að móta
hana.
Sápan er gædd eiginleikum,
sem engin efni, er áður voru
þekkt, höfðu til að bera, og sem
gerir hana sérlega góða til
þvotta. Gera má ráð fyrir, að
óhreinindi í fötum séu að
nokkru leyti efni, sem uppleys-
anleg eru í vatni, t. d. ýmsar
sykurtegundir, en að hinu leyti
efni, sem eru óuppleysanleg í
vatni, t. d. fita og eggjahvítu-
efni, en það er 'einkum þessi
efni, sem binda föst óhreinindi
eins og ryk við fötin. Til þess
að ná burtu þessum efnum, þarf
eitthvert efni, sem hefur þau
áhrif, að vatnið geti gegnvætt
fötin, og slíkt efni er einmitt
sápan. Allir vita, að fitug föt er
ekki hægt að gegnvæta í vatni
— vatnið sezt í dropum á fituna
og kemst ekki inn í fötin. Það
er sagt, að yfirborðsspennan
milli fitu og vatns sé mikil.
Sápan minnkar yfirborðsspennu
vatnsins, sápuvatnið smýgur
inn í fötin, gegnvætir þau, og
við það fljóta fitu- og rykagn-
ir út í sápuvatnið, sem síðan er
hægt að skola.
Um þvottaefnin er það helzt
að segja, að í þeim er sápa,
sódi og glervökvi, og auk þess
efni, sem nefnist natriumper-
borat. Þegar natríumperborat er
hitað upp, gefur það frá sér
súrefni, sem bleikir (lýsir)
þvottinn.
Efri myndin: Vél spænir sápuefni.
Neðri myndin: Þvottaduftsframleiðsl-
an fer öll fram í váum. Á myndinni
sést lokastigið. Vélin að baki mælir
í pakkana. Stúlkurnar loka þeim.
Fólkið, sem við kynnumst.
n. grein, eftir George Checklin.
Norski kokkurinn.
Þegar ég hélt frá Islandi 1948, tók ég mér
íari með norsku tankskipi, sem sigla skyldi til
Rotterdam. Ég átti að vera hjálparkokkur. Þvi
var það heppilegt, að eini maður allrar áhafnar-
innar, sem gat talað ensku, skyldi vera kokkur-
inn, öldungur á sjötugs aldri, og brátt urðum
við mestu mátar, enda máttum við snúast hvor
um annan á fáeinna fermetra gólffleti. Aldrei
sneri hann að mér nema betri hliðinni, enda þótt
hann ræki hásetana stundum út úr kokkhúsinu
með exi í annarri hendi. Hann bar skrýtinn og
þó blíðan persónuleika, var talsvert sérvitur og
vangæfur með köflum.
Lífið virðist hafa verið miklu ævintýraríkara
fyrr á tímum heldur en nú, og saga Bens var
saga hins eirðarlausa flakkara. Forfeður hans
höfðu verið prestar hver fram af öðrum, en
sjálfur rauf hann þá hefð og strauk á brott með
skonnortu, þegar hann var réttra fimmtán ára.
Skonnorta þessi sigldi með fram strönd Afríku
og kom við á minnstu höfnunum. Hann „stakk
af“ í Höfðaborg og komst einhvern veginn til
Kimberley, þar sem hann sióst i för með leið-
angri, sem var á norðurleið. En honum þótti þef-
urinn af innfæddu burðarmönnunum svo illur, að
hann yfirgaf leiðangurinn, þegar hann sá sér
færi, og hafnaði í Durban, sem er hafnarborg á
austurströnd Suðurafríku.
Þarna réðist hann á annað skip, sem sigldi ti!
Ástralíu og síðan til Nýjasjálands. Hann strauk
af skipinu í Perth (höfuðborg Vesturástralíu)
og gekk nú i félagsskap óðra gullleitarmanna
nálægt Kalgoorlie (borg í Vesturástralíu, 380
enskar mílur norðaustur af Perth). Gullleitin tók
brátt enda, og hann lét reka austur á bóginn og
fékk sér vinnu af og til á bóndabæjunum. Að
lokum kom hann sér á skip, og allt í einu dúkkar
honum upp í hinni óþrifalegu höfn San Fransiskó.
Nú byrjaði fimm ára flakk um Bandaríkin þver
og endilöng og Kanödu að auki. Hann ferðaðist
ókeypis fleiri hundruð mílur í flutningsvögn-
um járnbrautanna, en þegar einn lagsbróðir hans
féll niður á sporið og missti annan handlegginn,
þá var Ben nóg boðið og hætti að sækja á þau
mið.
Hann sagði mér hina furðulegustu hluti, en
ég mátti gæta mín að spyrja hann ekki of ákaft,
annars var hann vanur að bíta fast um munn-
stykki pípunnar og muldra: ,,Ég man ekkert um
það“. Þá varð ég að bíða og leggja mig allan
fram við afhýðingu kartaflnanna, og brátt hélt
hann ósjálfrátt frásögninni áfram.
Nú sigldi hann heim til Noregs, og áður en
á löngu leið hafði hann náð sér í eiginkonu og
keypt grænmetisverzlun. Og þar er hann enn
í dag, en öðru hvoru grípur óeirðin hann, og
þá gengur hann út úr búðinni og niður á höfn
og stígur á eitthvert skip. Þá gleymir hann
verzluninni, konu og börnum, og situr þarna
einn á þilfarinu fram eftir kvöldi og vefur sér
drauma úr blikandi þráðum tunglskinsins.
Dag einn kom hann til mín, þar sem ég sat
í herbergi mínu og skrifaði, og þá fór hann með
ljóð, sem hann hafði ort, og enda þótt það væri
á norsku fann ég I því mikinn kraft og fegurð
og hægláta hrynjandi. Á fyrstu árunum hafði
hann ort mikið, bæði ljóð og sögur, og líka
skrifað greinar, en nú var það allt búið að vera.
Heima í Osló fer hann í bíó á hverju kvöldi og
vonar hann geti með því móti lægt eitthvað
flökkunarástríðu sína.
Ég heimsótti hann síðastliðið ár og spjallaði
lengi við hann í litlu herbergi að baki verzlunar-
innar, þar sem hann geymir safn af fögrum
postulínsgripum fxá Dresden og bækur eftir
Shakespeare og Konrad og fleiri meistara. Siðan
ráfuðum við urn göturnar og hann sýndi mér
Framhald á bls. 14.