Vikan - 21.02.1952, Blaðsíða 7

VIKAN. nr. 8, 1952
Fólkið, sem við kynnumst.
III grein eftir George Checklin.
Bundu stúlka.
1 SlÐASTA strlði dvaldist ég í Sierra Leone
sem er smáriki á vesturströnd Afríku. Þá gafst
mér kostur á að eyða vikuleyfi í litlum tjald-
fcúðum langt að baki hæðanna sem mynda hina
skrúðmiklu baksýn Freetown (hafnarborgar
Sierra Leone), en þær eru alvaxnar þéttum
frumskógargróðri. Þarna leið tíminn í sljórri
vellíðan. Við vorum fegnir hvíld frá ys og þys
kafbátastöðvarinnar þar sem við störfuðum um
þetta leyti.
Rétt hjá féll lækur niður snarbratta hlíð fjalls-
ins. Um regntímann gat hann breytzt í beljanda,
en venjulegast var hann þó meinlaus svo að rétt
kenndi straums i grynnstu hyljunum. Við gátum
fylgt honum alveg upp að upptökum. Þá stukk-
um við klett af kletti; dauðsmeykir við svart-
maurana sem bíta líkt og stungið sé með hníf,
og gættum okkur vandlega á snákunum. Og i
rökkri hins þéttvaxna frumskógargróðurs virtist
slútandi stilkar vafningsjurtanna breytast í
hlykkjaða höggorma.
Fagur var fiðrildagrúinn sem flögraði til og
frá yfir farvegi lækjarins og brá á leik í hverju
rjóðri sem fyrir varð, síleitandi, að því er virtist,
að maka. Eðlishvötin, sem knúði fiðrildin til að
lækka flugið og setjast hjá sinum líka, kom
okkur í góðar þarfir því að þá gripum við þau.
Og frá þessum stað tókum við með okkur mörg
MARTA JÓNS
Framhald af bls. 4.
„Fari það í andskota, Nikk?“ sagði Típan.
„Þú hefur aldrei fyrr rekið mig svo óðslega út
þó ég skuldaði þér eitthvað. Hvað hefur eigin-
lega hlaupið í þig?“
„Mig dreymdi illa í nótt,“ sagði Nikk. „Mig
dreymdi þeir drægju þig með sér að stóru stein-
húsi og dæmdu þig i rafmagnsstólinn. Ég má
passa mig að flækjast ekki í málið.“
Nokkrir viku frá ofninum, en enginn fór samt
út.
Nikk rak í mig útréttan handlegginn.
„Hvaða asi er þetta, Nikk?“ sagði ég við
hann.
„Það kemur mér einum við,“ sagði Nikk.
„Hristu nú af þér slenið.“
Hvenær fer stúlkan?"
„Marta Jóns verður kyrr.“
„Þetta máttu ekki, Nikk,“ sagði ég. „Hún
kom hingað inn til að fá eitthvað að borða.
Mér er sama um hana, en mér er fjandanlega
við að sjá hana jafn illa leikna og stúlkurnar
þarna hins vegar við hornið."
„Nú ert þú að tala þig út úr húsi hjá mér,
Halli,“ sagði hann. „Lána ég þér ekki peninga
hvenær sem þú biður mig, næstum því? Útvega
ég þér ekki oft góð sambönd ? Rétti ég ekki
tengdabróður þínum hjálparhönd hvenær sem
hann kemst í hann krappan? Hvað hefur hlaup-
ið í þig?“
Nikk ýtti aftur við mér, fastar en fyrr.
„Hvað ætlar þú að gera við hana?“ spurði ég.
„Nikk stendur fyrir sinu,“ svaraði hann. „Ef
þú veizt hvað þér er fyrir beztu, Halli, svo
skaltu koma þér út héðan áður en þú hefur tal-
að af þér.“
Hinir mennirnir stóðu allir úti við dyr og
horfðu á stúlkuna. Típan var að hneppa að sér
frakkanum.
Nikk rak aftur í mig handlegginn.
„Þegar þú kemur heim í kvöld, Halli," sagði
hann og ýt.ti mér og hrinti i átt til dyranna,
„beiddu fólkið þitt að útvega þér vinnu ef það
getur ekki látið þig fá meiri vasapeninga. Mér
snotur fiðrildasöfn sem munu síðar reynast
óbrigðul til að rifja upp fyrir okkur þessa un-
aðslegu daga sem við áttum þarna í sólinni.
Við syntum i sumum hyljunum, þó að bannað
væri, og þannig hresstum við okkur þegar hitinn
var mestur. En mesta ánægju höfðum við þó af
því að ráfa niður gegnum smáþorpin. Húsin voru
lágkúruleg, tyrfð pálmablöðum. Við námum iðu-
lega staðar og spjölluðum við gamla kalla úti
fyrir húsdyrum eða gáfum krökkunum sælgæti,
en um síðir bar okkur að varmri ströndinni þar
sem sjórinn streymdi friðsamlega upp undir him-
inháa pálmana með aðfallinu. Sjórinn var svo
hlýr að við gátum synt og buslað i honum tím-
um saman.
Það var að liðnum slíkum morgni. Við vorum
nokkrir saman á heimleið frá ströndinni. Sólin
skein skært beint yfir höfðum okkar og við
brugðum okkur inn í krá til að slökkva þorst-
ann. Ég var svo vitlaus að þamba úr heilli ver-
mundsflösku móti einum kunningja mínum og
varla hafði ég gengið hundrað metra upp eftir
stignum þegar sjónhringurinn byjaði að kippast
upp og niður. Að minnsta kosti hlýt ég að hafa
verið afar næmur fyrir þeirri unaðsfögru sýn
sem bar nú fyrir augu mér.
Við tókum að nálgast tjaldbúðirnar og strit-
uðumst upp á hæð eina. Vegurinn upp á hana
var bryddur háu beinu grasi. Allt í einu kom
í ljós hópur innborins fólks i litklæðum. Það
er ómögulegt að leyfa þér að hangsa hér, ef
þú hefur enga peninga til að láta í sjálfgjaf-
ana.“
Nikk sneri baki við mér og hélt til stúlk-
unnar sem sat við barborðið. Hún hafði lokið
við að borða og Nikk tók um handlegg hennar
og dró hana að ofninum. Hún reyndi að þrjósk-
ast, en allan þennan tíma hafði hún aldrei lyft
höfði né litið til neins þarna í kránni.
Hann dröslaði henni að ofninum.
Við Típan stóðum úti við dyr og horfðum
á Nikk og Mörtu Jóns við ofninn.
„Hvar geturðu sofið í nótt,“ spurði hann hana.
Hún svaraði með því að hrista höfuð og með
því að nötra um allan líkamann.
„Hvað hefurðu verið lengi i bænum?“ spurði
hann.
„Ég kom í dag,“ sagði Marta Jóns.
„Og leitar að vinnu?“
„Já.“
Nikk þrýsti hana með handleggnum.
„Þú þarft ekki að víla meir um það,“ sagði
hann og reyndi að hefja andlit hennar upp að
sínu. „Ég mun sjá þér fyrir öllu.“
Marta Jóns reyndi aftur að komast burt frá
honum, en Nikk tók utan um hana báðum hand-
leggjum og hélt henni fast upp að síðunni.
„Kórni," sagði Nikk, „farðu upp á loft og búðu
út herbergi fyrir Mörtu Jóns. Búðu út fram-
herbergið, þetta með nýja rúminu og stólunum.
Hristu nú af þér slenið!“
„Er þér kalt, Marta Jóns?“ spurði hann hana
og lagði handlegginn ut&n um hana.
Nokkrir úr hópnum höfðu þegar farið. Næst-
um allir létu Nikk reka sig út af þvi þeir ótt-
uðust hann mundi hætta að lána þeim þegar þeir
voru blankir. Auk þess var það svo lika þókn-
unin sem Nikk greiddi okkur ævinlega þegar
við gátum fært honum öruggar fréttir til að
veðja um. Ef Nikk hætti að láta okkur fá svo-
leiðis þóknun mundu næstum allir okkar missa
vasaaurana. Nikk vissi þeir rynnu til hans
aftur, fyrr eða síðar. Allir voru því hræddir
við að gera ekki það sem Nikk sagði þeim að
gera.
Framhald á bls. 14.
7
gekk þvert á veginn. Það var ólíkt að aldri og
útliti, en ein stúlka skar sig þó úr. Hún stóð
kyrr fjarri öðrum. Hún var fullkomunin holdi
klædd.
Hún var há og falleg, beinvaxin og fagurvaxin;
stinn, keilulöguð brjóst, framstæð og þétt, mjaðm-
irnar grannar eins og títt er um afriskar stúlk-
ur. Nokkrar lykkjur hengu niður úr mitti hennar
og við þær var fest bláum klúti sem féll niður
um hana og slóst við fætur hennar þegar hún
gekk. Annars var hún nakin og mjúk brún húð
hennar glóði dýrlega: hún hafði verið smurð
kókósolíu frá hvirfli til ilja. Hún bar höfuð hátt,
og það voru brosviprur í munnvikum hennar og
augnkrókum. Á vanga hennar var fellt brenni-
mark kynflokksins. Hún var gædd miklu lífi
eins og ungviði í skógi, og fögur var hún eins
og gyðja.
Við námum staðar og spjölluðum og hún gekk
ófeimin meðal okkar og þá sígarettu. Okkur varð
Ijóst að hún var að koma frá bundu, leynilegri
vígsluathöfn þar sem karlmönnum er bannaður
aðgangur. Nú mundi hún ganga niður í þorpið
og leita að einhverjum karlmanni sem mundi
vilja kaupa hana sér fyrir konu. Verðið yrði um
40 pund. Það var að þeyta perlum fyrir svín.
Þeir innbornu héldu áfram, skrafandi glaðlega
og hlæjandi. Svo gerðu mínir kunningjar líka.
'Einn stóð ég eftir og starði í undrun á þessa
svörtu gyðju sem gekk virðuleg á berum fótum
yfir hrjúfan veginn, mjúk og létt í hreyfingum
eins og dádýr, og ég stóð þarna sleginn töfrum
meðan trjátitan tísti hátt og fiðrildin létu glitra
á vængi sína í sólsterkjunni — unz hún hvarf
bak við næstu hæð.
Aukning framleiðslu á 20 árum
Meira og meira rafmagn.
Á hverju ári er lokið við stórfelldar rafvirkj-
unarframkvæmdir víða um heim og ávallt eru
gráðugar vélar fyrir hendi til að gleypa allt það
rafmagn, sem hægt er að framleiða. Tölur eru
ekki fyrir hendi frá Ráðstjórnarríkjunum, Kina
og nokkrum minni löndum, en þar fyrir utan
framleiddi heimurinn árið 1950 855.000.000.000
kílówattstundir af rafmagni — 855 milljarða! Er
hér um að ræða 217% aukningu á 20 árum.
Bandaríkin notuðu næstum helming þessarar
orku. Nokkrar tölur sýna hve rafvirkjunarfram-
kvæmdum miðar ört áfram. Suður-Afríka,
Ástralía og Irland fjórfölduðu hana, í Finnlandi
og Svíþjóð var aukningin 3—y2 föld, Kanada,
Tékkóslóvakia og Danmörk þrefölduðu afköstin
og i Austurríki og Noregi var notað 2—% sinni
meira rafmagn 1950 en 1931.
Þar sem olíunni er dælt upp.
Árið 1931 var 167 milljónum lesta af oliu dælt
upp úr jörðinni, en 485 milljónum lesta árið 1950.
Framleiðslan í Bandaríkjunum jókst um 131%,
en gat samt sem áður ekki fylgzt með í hundr-
aðshluta-kapphlaupinu. 1931 framleiddu Banda-
ríkin 69,8% af olíu heimsins, en aðeins 55,7%
árið 1950. Löndin við botn Miðjarðarhafsins höfðu
látið til sín taka. Á þessu tímabili jók Irak fram-
leiðslu sína um hvorki meira né minna en
5.300%, Egyptaland um 711% og Iran 401%.
Óstöðvandi straumur af stáli.
Heimurinn virðist hafa óseðjandi hungur eftir
stáli. Það er grundvöllurinn undir öllum iðnaði.
Kapphlaupið um stálbirgðir heimsins er um þess-
ar mundir svo mikið, að málm-vinnslan getur alls
ekki fylgzt með. Á einu ári (frá 1949 til 1950)
jókst framleiðslan á hrá-stáli um 18%, en aukn-
ingin frá 1931 nam 155%. Árið 1950 voru fram-
leiddar samtals 160,9 milljónir af hrá-stáli, en
einungps 93 milljónir lesta voru unnar úr jörðu.
Mismunurinn, um 70 milljónir lesta, var fenginn
með söfnun brotajárns, sem stendur yfir um
heim allan.