Vikan - 27.03.1952, Blaðsíða 14

14
VIKAN, nr. 13, 1952
Ógleymanlegur maður.
Framhald af bls. 10.
Hann bar næstum helga ást til blóma
og dýra. Aldrei gleymi ég þeim degi, þeg-
ar ég tíndi blómknapp af einum rósarunn-
inum hans. Hann leiddi mig við hönd sér
út í garðinn og sýndi mér hinar ýmsu
rósategundir. „Knappurinn, sem þú tókst
mun deyja í vasa eftir einn eða tvo daga.
Ef þú hefðir látið hann í friði á runnan-
um, hefði hann smám saman náð þar full-
um þroska“. Fram á þennan dag, 70 ár-
um síðar, hika ég við að tína blóm.
Ég var aðeins smábarn, þegar faðir
minn hélt til Konstantínópel til þess að
semja við tyrknesku stjórnina um leyfi til
að hefja uppgröft Troju. Hann hóf þessa
samninga með aðstoð túlks, en lauk þeim
sjálfur, tveim mánuðum síðar á tyrk-
neskri tungu.
Fornleifafræðin var þá í bernsku; tækni
uppgraftarins var varla komin fram í
dagsljósið. Faðir minn réð 100 menn til
vinnu og lét þá byrja á því að grafa 100
feta breiðan skurð gegnum hæðina, sem
honum fannst líklegust til fanga.
Ég er sannfærð um það, að hvorki móð-
ir mín né faðir minn höfðu það í hyggju
að eyða þremur árunum í að grafa í þessa
hæð.
Níu borgir höfðu verið byggðar á henni
frá steinöld, og það var í næst neðsta lag-
inu, sem þau fundu hið sviðna hlið og
borgarveggina, sem hann áleit að vera
mundu leifar af Troju — borg Hómers.
Höll varð einnig á vegi þeirra, en hún
var miklu minni, en hann hafði búizt við,
og þar fannst enginn fjársjóður. Hann
varð að fyrirgefa Hómer sínum sem hann
hafði svo mikið dálæti á, þessar ýkjur.
Hann huggaði sig við það, að hann hafði
að minnsta kosti sannað, að saga Hómers
væri sönn. Samt sem áður var dálítill
dapurleiki yfir lýsingunni, sem hann gaf
út að áliðnu voru 15. júní 1874, að nú
væri starfi hans lokið.
Snemma um morguninn 14. júní stóðu
hann og móðir mín nálægt brunnum vegg,
langt niðri í brunarústunum. Mennirnir
höfðu hafið vinnu kl. 5 um morguninn að
venju, en nú var sólin að koma upp fyrir
sjóndeildarhringinn þennan síðasta dag,
sem vinnan stóð yfir. Geislar hennar end-
urköstuðust allt í einu frá málmkenndum
hlut, sem glitraði í öskuleifunum. Faðir
minn sneri sér skjótt að móður minni,
sem stóð við hlið hans. „Farðu, og kall-
aðu paydos,“ sagði hann æstum rómi.
Paydos þýðir hvíld.
„Núna — kl. 7 að morgni?“ spurði hún
undrandi.
„Já. Segðu þeim, að ég eigi afmæli, og
ég ætli að gefa þeim frí frá vinnu. Og þeg-
ar þú kemur aftur, skaltu taka með þér
rauða sjalið, sem þú berð á kvöldin.“
Hún spurði einskis annars, hún hlýddi
honum alltaf skilyrðislaust. Þegar hún
kom aftur, var hann lagztur á hnén í ryk-
ið og gróf í ákafa með hnífnum sínum,
án þess að skeyta hið minnsta um gríðar-
stóran stein, sem hékk yfir höfði hans
og hefði dregið með sér allan vegginn í
fallinu. Hún sá, hvað hann var að fást
við, og breiddi úr sjalinu. Síðan dró hann
hægt og hægt fram í dagsljósið þennan
þjóðsagna fjársjóð, sem vakti furðu alls
heimsins. Það voru tvö stór ennishlöð og
24 hálsmen úr gulli; þarna voru eyrn-
arlokkar, hnappar, skurðgoðamyndir,
flöskur, hnattlíkan, sem vóg 601 gramm,
allt úr gulli, 4066 litla gullplötur og
616.
KROSSGÁTA
VIKUNNAR
Lárétt skýring:
1. krafa. — 6. endur-
tekin. — 9. hlífa. — 10.
gyðja. — 11. hreyfing-
arlaus. — 13. sendill. —
15. tregi. — 17. manns-
nafn. — 18. losa. — 20.
skák. — 24. jurt. —
25. eyðilegg. — 27.
skrift. — 29. umhverfis.
— 31. snerti. — 32.
slark. — 33. líffærið. -—
35. gildi. — 37. ann. —
40. hljóð. — 41. æða. —
43. skipskenning. — 46.
mannsnafn. — 48. kven-
mannsnafn. — 49. ílát.
— 50. gefa frá sér hljóð.
— 51. ábatasöm. — 52.
rifrildi.
Lóðrétt skýring:
1. sorg. — 2. skilning-
ur. — 3. hljóð. — 4.
keisari. — 5. umlykja.
— 6. hryggir. — 7.
dauði. •— 8. í heygarði.
— 12. ekki eins gamall.
— 14. birtu. — 16. geðillskuna. — 19. látið í nafn, þf. — 34. stilling. — 36. hestsnafn. —
friði. — 21. flatarmál. — 22. „taktur“ — 23. 38. versnar. — 39. flokks. — 42. hryggja. —
kvíða. — 26. andaður. — 28. kvenmannsnafn. 44. fuglar. — 45. í fjárhúsi. — 47. hatur.
— 29. börnin. — 30. frumefni. — 31. manns-
Lausn á 615. krossgátu Vikunnar.
Lárétt: 1. vanþörf. — 7. lækning. -— 14. afa.
— 15. meis. — 17. raunar. — 18. frum. — 20.
frauð. — 22. Tumi. — 23. nemar. — 25. agn.
— 26. sum. — 27. I.K. — 28. ris. — 30. nutum.
— 32. hl. — 33. nas. — 35. stofnað. — 36. góu.
— 37. ausa. — 39. arar. — 40. efnafræðingur.
-— 42. kind. — 43. nein. — 45. ama. — 46. let-
inni. — 48. ina. — 50 ua. -—• 51. Fusan. — 52.
ana. — 54. ar. — 55. rex. — 56. ugg. — 58.
urmul. — 60. feit. — 62. smurt. — 64. auma. -—-
65. aftani. — 67. mörk. — 69. run. — 70. rauð-
grá. — 71. fúskara.
Lóðrétt: 1. vafning. — 2. afreka. — 3. naum.
— 4. Ö. M. —. 5. ref. — 6. fira. — 8. ærð. — 9.
K.A. — 10. nutum. — 11. inum. — 12. nam. —
13. grillur. — 16. sagnfræðingum. — 19. mar.
— 21. unun. — 24. rissa. — 26. suð. — 29. Staf-
nes. — 31. taminna. — 32. hóar. — 34. safna.
36. gruni. — 38. und. — 39. agi. — 40. eima. —
41. neinu. — 42. kaupfar. — 44. karlana. — 46.
Lux. — 47. taum. — 49. naumur. — 51. fetað.
— 53. Ara. — 55. ritu. — 57. gröf. — 59. mura.
— 61. efa. — 62. sir. — 63. trú. — 66. N.G. —
68. ks.
12,271 hringir! Hefur nokkur draumur lít-
ils drengs rætzt jafn furðulega?
Þegar þau komu heim í litla bjálkakof-
ann, sem þau bjuggu í, lyfti hann varlega
gimsteinunum af sjalinu og skreytti höf-
uð, háls og handleggi móður minnar með
þeim fallegustu. Á einhvern leyndardóms-
fullan hátt fannst honum alltaf, að hún
hefði fært honum velgengni hans. Ást
þeirra og frægðin fyrir afrek hans voru
honum eitt og hið sama.
Eftir þennan sigur sinn við Troju fór
faðir minn til Mykene í Suður-Grikklandi,
þar sem Agamemnon hafði reist sína frægu
höll. Agamemnon stýrði eins og kunnugt
er, herjum Grikkja í sögu Hómers. Ennþá
einu sinni fylgdi hann leiðbeiningum
hinna fornu höfunda og eigin eðlishvöt og
ákvað gröfum Agamemnons og manna
hans stað. Einu sinni enn hlógu vísinda-
mennirnir. Einu sinni enn fann hann ekk-
ert markvert og ákvað að gefast upp. En
á síðustu stundu gróf hann upp sex graf-
ir. Þar fann hann beinagrindur manna
og dýrlegan fjársjóð skartgripa úr gulli
og gimsteina, 50 sinnum stærri en fjár-
sjóðurinn við Troju.
Menn hafa haft misjafnar skoðanir á
því, hvort þetta var raunverulega legstað-
ur Agamennons og félaga hans. En sú end-
anlega niðurstaða hefur komið í ljós, að
í Troju gróf faðir minn dýpra en vera
átti. Troja Hómers í Ilíonskviðu var sjötta
borgin að neðan og var eins stór og Hómer
lýsti henni. Fjársjóðurinn, sem hann gróf
upp, hlýtur að hafa verið í eigu einhverr-
ar konungsfjölskyldu, sem hefur verið
uppi nokkur hundruð árum á undan
Helenu.
Faðir minn varð oft fokreiður, þegar
þessari skoðun var haldið fram, en hann
unni sannleikanum meir en sinni eigin
frægð, og hann réð til sín fornfræðing til
að leiðbeina sér 1 þeim fornleifarannsókn-
sóknum, sem hann síðar fékkst við. Sam-
eiginlegar rannsóknir þeirra leiddu til
þeirrar niðurstöðu, að honum hefði skjátl-
azt í því, hver af borgunum væri Troja
Hómers. Hann lifði það ekki að sjá þetta
og viðurkenna það opinberlega, en hann
hafði ekki lengur ímugust á þessari skoð-
un, þegar hann dó. Og skiptir það líka
nokkru máli ? Henry Schliemann sá draum
sinn rætast — hann uppgötvaði og gróf
upp borgarstæði Troju, sem Hómer ritaði
um. Og hann setti fyrstur skrið á fom-
leifafræðina. Ekkert nafn mun ljóma jafn
skært í þeim vísindum og hans.
Svar við mannlýsingaspurningu
á bls. 4:
Þórólfur Kveldúlfsson. 1 Egils sögu.
Svör við „Veiztu —T á bls. 4:
1. Kodioxid, venjulega kallað kolsýra.
2. Windsor.
3. Markus, Mattheus, Lúkas og Jóhannes.
4. Karon.
5. St. Geneviéve.
6. Faðirvor mótmælanda.
7. Vatn.
8. Að flissa.
9. Tómas Guðmundsson.
10. Það er aðalslagæð líkamans.