Vikan - 03.04.1952, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 14, 1952
3
Guðmundur Jónasson og snjóbíllinn.
(Sjá mynd á forsíöu).
AÐ er skoðun Guðmundar Jónassonar bíl-
stjóra, að vetrarvegir framtíðarinnar skuli
liggja ofan á snjónum, en ekki grafast í hann.
Hann telur misráðið, þegar fönn leggst á vegi
og snjókoma er stöðug, að láta ýtur ryðja hon-
um burt, heldur vill hann senda á undan snjó-
bíla eða beltisvélar og troða snjóinn, síðan geta
aðrir bílar runnið brautina. Meira að segja kem-
ur til álita að sprauta vatni á þessa vegi til þess
að þétta snjóinn. Um að gera að ferðast ofan
-á snjónum.
Og það er langt síðan Guðmundur tók að íhuga,
hvernig aka mætti ofan á snjónum. Strax vorið
1931 hafði hann eignazt þá bílategund, sem nú
þykir flestum hlálegri í sjón sem reynd: Ford
(kallaður þá Nýiford!). Á honum fór hann á snjó
Uppi á Holtavörðuheiði 1931. Nýiford Guð-
mundar Jónassonar.
suður yfir Holtavörðuheiði (sjá mynd). Það var
talsverður snjór á heiðinni, og flutti hann með sér
timburborð og setti undir bílinn, þar sem verst
var. Næsta vetur var hann líka uppi á Holtavörðu-
heiði með snjóbíl Vegagerðarinnar, annan þeirra
tveggja, sem þá höfðu borizt til landsins. En því
miður gat hann ekki haldið lengi út við vinnu
sína, því að brátt sprakk belti undir bílnum,
•og þá var ekki um annað að gera en hætta, því
að erfiðlega gekk að fá annað belti.
Síðan hefur hann hugsað mikið um, hvernig
aka mætti ofan á snjónum, og var m. a. einna
fyrstur til að nota bíla með drif á öllum hjólum
til fólksflutninga. En eftir mikið vafstur tókst
honum að fá leyfi fyrir innflutning á nýtízku
snjóbíl. Sá bíll kom til landsins 15. feb. 1951 (sjá
mynd á forsíðu). Og brátt gafst honum færi á
að reyna hæfni hans, því að fannlög gerðust
mikil austur á landi, svo að horfði til skepnu-
fellis vegna ónógra heyja, en allir aðdrættir erf-
iðir sökum stöðugrar snjókomu. Og 12. marz var
billinn búinn til ferðar; honum var síðan ekið
upp á trukk, og trukkurinn brunaði með hann
Ferðafélagar uppi á Holtavörðuheiði: Guð-
mundur bílstjóri, Árni Oddsson verkstjóri, Sig-
urður Helgason forstjóri og Magnús Jóhannsson.
(Ljósm.: Magnús Jóhannsson).
til Fornahvamms. Árla morguns þann 13. var
svo lagt á heiðina og snjóinn. Og sunnudaginn
18. marz var Guðmundur kominn á bílnum austur
að Egilsstöðum.
Nú uppbyrjuðu erfiðir dagar fyrir Guðmund
og bílinn. Hann fór venjulegast I lengstu ferð-
irnar, og oft á tíðum var lögð nótt við dag.
Styttri ferðir önnuðust jarðýtur og dráttarvél-
ar. Aðallega var unnið í Jökuldal og Hróarstungu,
en nokkuð líka í Jökulsárhlíð, Eiðaþinghá og
Hjaltastaöa. Oft voru skepnurnar fóðurlausar,
þegar Guðmund bar að garði með heybirgðir
og fóður. Geta má nærri, að móttökurnar hafi
verið góðar. Og þvílík voru kynni héraðsbúa af
snjóbílnum, að nú nýlega keyptu þeir sér snjóbíl,
sem þeir ætla að hafa í héraðinu og grípa til,
ef nauðsyn krefur. Hann er af samskonar teg-
und og bill Guðmundar: frá Bombardier-verk-
smiðjunum í Kanödu, fluttur inn af Orku. Það
varð Guðmundi til mikillar ánægju, að málin
skyldu þróast svo þar eystra.
Ari Björnsson frá Egilstöðum var með Guð-
mundi í öllum flutningunum og rómaði Guð-
mundur mjög ósérhlífni hans og vinnuþrek.
Guðmundur heldur af stað að austan 2. mai
og ekur í átt til öræfanna. Ari Björnsson var
þá enn í fylgd með honum. Þeir höfðu náttstað
norðvestur undir Snæfelli, en, héldu þaðan klukk-
an tíu næsta morgun. Framan af degi var þoku-
slæðingur og tafði nokkuð för þeirra, en snjó-
bíllinn kemst á góðum snjó allt að 60 km. á klt.
Um hádegið náðu þeir upp undir Kverkfjöll, sem
risa i norðanverðum Vatnajökli. Þá létti þok-
unni. Guðmundi sagðist bresta orð að lýsa þeirri
sýn, sem blasti við þeim félögum I hádegissól-
inni. En ekki mátti láta fegurðina dvelja sig,
því að við Geysisflakið, uppi á Bárðarbungu,
biðu þeirra 5 menn. Þeir höfðu verið sambands-
lausir í fleiri daga, og voru heldur en ekki glað-
ir, þegar þeir sáu snjóbíl stefna til sín utan úr
auðninni. Þarna stoppaði Guðmundur í 3 tíma,
en síðan var haldið með fólk og farangur á sleða
suður á Síðumannaafrétt, en þar sat Douglas-
flugvélin, sem björgunarmenn höfðu nokkru áð-
ur dregið niður aí jöklinum. Guðmundur kom
þangað kl. 11 um kvöldið, og var stoppað þar
í klt., en siðan ekið aftur upp á Bárðarbungu
til að ná i meiri farangur. Og kl. 2% um nótt
var Guðmundur aftur uppi á Bárðarbungu, og
hafði hann þá ekið um daginn 270 km. alls, en
það er heldur styttra en frá Reykjavik vestur
að Króksfjarðarnesi, og þó verður að hafa í huga
allar tafir sem á urðu, bæði við hleðslu farang-
urs, og drátturinn niður af jöklinum var þungur.
4. maí var vaknað snemma og farnar tvær
ferðir suður á Síðumannaafrétt.
1 síðari ferðinni var hriðarjag-
andi niður af jöklinum og ekki
komið fyrr en um eitt að nóttu
í verustað. Næsta dag var
sleitulaust unnið við að útbúa
braut fyrir Douglasvélina og
morguninn 6. maí var komin
á norðanátt, og náði vélin sér
á loft í fyrstu tilraun. Þann
dag hélt Guðmundur á snjó-
bilnum niður að Kirkjabæjar-
klaustri og þaðan til Víkur og
7. mai heimleiðis aftan á
trukk.
Sagði Guðmundur það mikil
viðbrigði eftir allan jökulinn
og snjóinn fyrir austan að sjá
Iðilgræn tún undir Eyjafjöllum.
1 vetur hefur Guðmundur
oft verið á stjái í snjóbílnum.
Hann hefur flutt síma- og
rafmagnsmenn, ef slæmar bil-
Farið yfir Tungnaá í fyrsta sinn, sumarið 1950.
Fljótið er þarna 130—140 m. á breidd.
anir hafa orðið, hann hefur sótt og flutt
sjúklinga, þegar öðrum farartækjum reynd-
ist snjórinn ókleifur, tvisvar hefur hann
hjálpað fólki við leit að týndum mönnum. Enn-
fremur hefur hann iðulega liðsinnt og flutt þung
stykki upp i Skíðaskála. En það er ekki eins gott
að aka snjóbíl i byggð sem á öræfunum. 1 byggð-
inni myndast oftsinnis krappir skaflar og brekk-
ur, en öræfin eru egaslétt, þegar snjórinn hefur
máð burtu allar ójöfnur. Guðmund hefur því fýst
að kanna þau nánar að vetrarlagi, og upp í slíka
ferð lagði hann við fjórða mann fimmtudaginn
28. feb. Þeir félagar fóru yfir Kjöl og komu ofan
í Eyjafjarðardali, en það er óþarft að rekja þá
ferð nánar, því að hún er fólki enn í fersku
minni. Á heimleiðinni höfðu þeir ætlað sér að
halda suður heiðar, Tvídægru, Arnarvatnsheiði
og Kaldadal, en fréttu i Húnavatnssýslu, að ár
væru ótryggar á heiðunum, og fóru þvi yfir
Holtavörðuheiði og fyrir Hvalfjörð.
En þó að Guðmundur hafi orðið kunnastur fyr-
ir vetrarferðalög sin á tveim síðustu vetrum,
hafa öræfin löngum dregið hann til sin á sumr-
um, og byrjaði hánn snemma að aka fólki um
vegleysur. Og margar eru þær leiðir, sem hann
hefur opnað, þ. e. ekið fyrstur manna. Þegar
hann var í símavinnu hjá Björnes gamla, ók
hann 1934 frá Staðarfelli út að Klofningsrétt.
Það hafði énginn farið áður í bil. 1937 ók hann
fyrstur frá Kópaskeri til Þórshafnar. Fyrstur
ók hann einnig með farþega kringum Snæfells-
jökul, og sömuleiðis yfir Arnarvatnsheiði. Marg-
ar ár í óbyggðum hefur hann verið öðrum vog-
aðri að yfirstíga, svo sem Þjórsá, Tungnaá (sjá
mynd) og- Köldukvísl. Enda fullyrðir hann, og
það eflaust af reynslu, að fólk njóti betur ferða-
lags í óbyggðum en annarsstaðar, og er ekki
efunarmál, að margir eiga honum þökk að greiða
fyrir fyrstu kynni af öræfunum.
Guðmundur sórst ungur óbyggðum Islands og
um áratugi hefur hann velt fyrir sér, eins og
Framhald á bls. 7.
Snjóbíllinn að fara niður í Eyjafjörð. (Ljósm.: Mágnús Jóhannsson).