Vikan - 03.04.1952, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 14, 1952
7
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
þess vegna skiljum við.
Eftir Guðmund, Kamban.
Öllum er í fersku minni Marmari
eftir Kamban sem Leikfélag Reyk-
víkinga sýndi í fyrra við mikinn orð-
Ætír. 1 því leikriti ræðst Kamban
með snilld á róttarfar og refsingar-
löggjöf vestrænna þjóða. 1 leikritinu
Þess vegna skiljum við hefur hann
•eflaust ætlað að gera hinu borgara-
lega hjónabandi sömu skil, en út-
koman verður ekki jafn, snjöll sem í
Marmara. Hann reisir ádeiluna á
heldur vafasömum forsendum: i leik-
ritinu kennir nokkurrar kynþátta-
-dýrkunar, þar sem íslenzki stofninn
virðist álitinn hinn ,,sterki“, en Dan-
ir siglandi hraðbyri í gin lasta og
lausungar. Höf. teflir fram íslenzkri
hefðarætt i Kaupmannahöfn, sem
vædd er gömlum góðum hugmynd-
um um ástina og skyldu mannsins
við sjálfs síns sóma, sumar þeirra
■sóttar alla leið aftur í fornritin. Leik-
:ritið fjailar mikilstil um það hvern-
ig hugmyndum þessarar ættar af
hinum „sterka" stofni lýstur saman
við hugmyndir ungu kynslóðarinnar,
sem blandast hefur blóði Dana og lát-
ið hrífast af gagnkvæmri og jafnvel
frjálsri ást. Það er deilt á lausung
og óheilindi í hjúskap samtimans, en
hlaðið undir fórnarlund, hún talin
máttarstoð hjónabandsins og lykill
að hamingju hvers einstaklings.
Fimm hjónabönd eru tekin fyrir í
leikritinu, og það dreifir svo athygli
höfundar sem áhorfanda frá aðal-
atriðum, að stefnumarkið verður
harla óljóst. Efalítið hefðu nægt
tvenn, í hæsta máta þrenn hjóna-
bönd til að gera efninu nægileg skil,
Eggert (Indriði Waage), Sigþrúð-
ur (Inga Þórðardóttir).
en um leið hefði leikritið orðið hnit-
miðara, og dramatískara. Hæfni
Kambans til að leiða saman sterkar
andstæður er venjulegast talinn að-
all hans sem rithöfundar, en í þessu
leikriti tekst honum illa að sanna
þá hæfni, samtölin skortir drama-
tíska spennu, þau eru ekki vel upp-
byggð. Kamban hefur engu að síð-
ur samið mjög sæmileg leikrit, og
hann á sannarlega skilið, að þau
leikrit séu kynnt, því að í rödd hans
er talsverður hreimur af rödd hróp-
andans, en hann á ekki skilið, að
byrjað sé í Þjóðleikhúsinu á einu
lakasta leikriti hans.
Heildarsvipur sýningarinnar var
því heldur daufur, enda þótt leikend-
ur sýndu mikla viðleitni til að blása
lífi í þessar skarpdregnu, en óút-
fylltu persónur. Arndis Björnsdóttir
lék meið ættarinnar, Frú Sylvíu
Thorlacius af virðuleika, en ef til
vill ekki nógu mikilli festu. Indriði
Waage lék Eggert, son hennar við-
Axel Thomsen (Haraldur Björnsson), Stefanía (Þóra Borg).
felldnislega, Regina Þórðardóttir lék
Dagmar konu hans. Róbert Arnfinns-
son lék Karl son þeirra. Karl er sér-
kennileg manngerð og leikur Róberts
sannur. Baldvin Halldórsson lék
Baldvin bróður hans fjörlega, en þó
var ekki nægilegt jafnvægi i leik
hans. Inga Þórðardóttir lék Sigþrúði.
Með Sigþrúði reynir höfundurinn að
skapa nútímakonu í ætt við kven-
skörunga liðins tíma og kemur eink-
um til hennar kasta í síðasta þætti.
Hlutverkið er ekki við hæfi frú
Ingu. Það vantaði ástúðina í leik
hennar. Þóra Borg lék Stefaníu syst-
ur Eggerts. Hildur Kalman lék af-
bragðsvel Louise, konu Baldvins.
Auk þess voru nokkur smáhlutverk:
Gestur Pálsson, Haraldur Björnsson
o. fl. Leikstjóri var Haraldur Björns-
son, leiktjöld eftir Lothar Grundt.
E. E. H.
Hvað er í pokanum?
Eftir H. A. E. Pyshorn.
Ú þekkir kannski ekki Belp-
her-stórhýsið í New York“,
sagði Sandy. „Jæja, hvort sem
þú þekkir það eða ekki, þá get-
urðu borið mig fyrir því, að það
er kofi, sem segir sex. Fyrir-
myndarhús, og þess er gætt eins
vandlega og það væri hvítvoð-
ungur. Og hátt! O, sei—sei,
víst er það hátt. Og f jöldi snuðr-
ara við hvert fótmál, glápandi
og gónandi. Þrír á fyrstu hæð,
sex á sjöttu, tylft á tólftu.
Þeir eru á ferð og flugi, þess-
ir snápar, um hvern krók og
kima,“ sagði Sandy. „Með arn-
araugu, ef svo mætti segja. Ef
þú slórir eitthvað svo mikið
sem eina mínútu á sama stað,
hviss — þá koma þeir askvað-
andi.“
Hann drap í vindlingnum,
Kamel, sem ég hafði gefið hon-
um, setti stubbinn á bak við
eyrað og vafði sér aðra úr eit-
urbrasinu, sem hann hafði á
sér.
„Hvað um það,“ hélt hann
áfram og púaði hringjum allt
í kring um okkur, „litli náung-
inn, — litli skrattinn með bögg-
ulinn, hann víkur sér að mér,
þar sem ég teygði úr mér uppi
í Miðgarði, og segir: „Ég skal
veðja fimmtíu dölum, að ég get
komið okkur báðum og þessum
böggh, — það er í honum tíma-
sprengja —, alla leið upp á þak-
ið á Belpher.“
Ég hélt, að hann væri ekki
með öllum mjalla. Hvern langar
til þess að fara upp á þakið á
Belpher á heitum sumardegi?
Og hvern langar til þess rogast
upp með böggul og láta sem það
sé tímasprengja í honum? En
fimmtíukall er alltaf fimmtíu-
kall, og hver er ég, að ég drepi
hendi við slíkum. Svo ég tók
hann á orðinu.
Eftir hálftíma vorum við
komnir inn í anddyrið á Belpher.
Við höfðum ekki verið þar í
tvær mínútur, þegar fyrsti snáp-
urinn veður að okkur.
„Hvað er í bögglinum?“ segir
hann við litla-kút. Litli-kútur
brosir og ypptir öxlum.
„Tímasprengja,“ segir hann.
Snápurinn hlær, og ég hlæ, og
litli-kútur brosir.
„Þetta er ekki nema lítil tíma-
sprengja,“ segir litli-kútur.
Og þá ætluðum við allir að
springa af hlátri.
„Allt í lagi, Smithovitch,“ seg-
ir snápurinn; hann var sýnilega
gamansamur. „Allt í lagi.“ Og
hann hypjar sig og veltist um
af hlátri.
Á sjöttu hæð rákumst við á
stóran gaur, kjálkabreiðan, með
glerauga. Heilbrigða augað var
bjart eins og í tittlingi. Ég sá,
að þetta var enginn galgopi.
„Hvað er í bögglinum?“ segir
hann.
„Tímasprengja,“ segir stubb-
ur.
„Ertu að reyna að vera fynd-
inn, lagsi?“ segir sá eineygði.
„Ég skal segja þér, að ég er
ekkert mjúkhentur.“
„Ég segi alveg satt,“ segir
kútur; „þetta er tímasprengja.
Pínulítil."
Sá eineygði glápir á okkur.
Svo stynur hann. „Ég veit ekki,
hvar þetta á að lenda, að láta
hálfvita eins og ykkur ganga
lausa,“ segir hann og skálmar
burt.
Þú getur ímyndað þér,“ segir
Sandy, „að mér fór ekki að
verða um sel. Fimmtíukall er
Framhald á bls. 13.
Guðmundur Jónasson og snjóbíllinn.
Framhald af bls. 3. ,
margir aðrir mætir fjallamenn, hvernig opin-
bera megi á sem hagkvæmastan hátt kyngifeg-
urð þeirra landslýðnum, sem og erlendum. Þeg-
ar ég rabbaði við hann um daginn, fór hann að
lýsa fyrir mér framtíðarsýnum: Á Hveravöll-
um er sæluhús Ferðafélags Islands, vermt hvera-
hita. Þar skammt frá er ágætt flugvallarstæði,
og svo er raunar víða um hálendið. Þangað
mætti fljúga með fólk vetur sem sumar, og leyfa
því síðan viðra af sér hversdaginn I heiðríkju
jöklanna. Á veturna mætti einnig halda þangað
uppi ferðum á snjóbílum. Þá þyrfti helzt stinga
út skástu leiðirnar og setja niður bensínbirgða-
stöðvar með hæfilegu bili. Þegar svo væri kom-
ið, mætti segja að stór hluti öræfanna væri op-
inn hverjum sem vildi. En til þess að allt væri
sem ákjósanlegast, þyrfti vitaskuld reisa gott
gistihús á Hveravöllum.
Þetta er framtíðarsýn, þó langt í frá gripin
úr lausu lofti, því að margir hafa unnið ötullega
að þessum málum á liðnum árum. Ferðafélag Is-
lands má telja oddvita. Starf þess verður ómet-
anlegt komandi kynslóðum. Til dæmis eru þrjú
sæluhús Ferðafélagsins á leiðinni, sem þeir félag-
ar fóru um daginn (yfir Kjöl): við Hagavatn,
Hvítanes og á Hveravöllum, það fjórða er stutt
úr leið, í Þjófadölum, og það fimmta í Kerlingar-
fjöllum. Það sjötta hefur Ferðafélag Akureyrar
reist við Laugafell.
Megi því þessi framtíðarsýn Guðmundar og
annarra verða sem fyrst að reynd.
Guðmundur Jónasson bílstjóri er Húnvetning-
ur að ætt, frá Múla í Vestur-Húnavatnssýslu,
sonur Jónasar Jónassonar bónda þar, og Guð-
rúnar Jónsdóttur. Um tvitugt fór hann að heim-
an, og hefur alla tið síðan fengizt við bílaakstur,
eða samfleytt 30 ár.
E. E. H.