Vikan - 15.05.1952, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 19, 1952
FRÚ BAPTISTE
éftir GUY de MAUPASSANT
Guy de Maupassant er einn &f beztu
smásagnahöfundum Frakka. Á tœpum tólf
árum gaf hann út tíu bindi af smásögum,
og er „Oddatalan“ almennt álitin þeirra
bezt.
Hann var fœddur 5. ágúst 1850 og starf-
aði fyrst sem skrifstofumaður í sjóhemum
og síðan í landhcrnum. Þegar hann
gerðist rithöfundur, tók liann guðföður
sinn Gustave Faubert, einfcum sér til fyr-
irmyndar. í mörg ár œfði hann sig og eyði-
lagði allar sögur sínar. Fyrsta saga hans
kom út 1880 og sama ár kom út bók með
Ijóðum og leikritum. 1890 varð hann heilsu
sinnar vegna að hœtta að skrifa og tveim-
ur árum seinna varð hann algjörlega geð-
veikur. Hann dó á geðveikrahceli 6. júlí.
1893.
FYRSTA VERK mitt, þegar ég gekk inn í bið-
stofuna á Loubain stöðinni, var að líta á
klukkuna, og þá komst ég að raun um, að ég
yrði að bíða eftir hraðlestinni til Parísar í 2
tíma og 10 mínútur. /
Ég hafði gengið 20 mílur og fann skyndilega
til þreytu. Þar sem ég sá ekkert á veggjum
stöðvarinnar til að skemmta mér við fór ég út,
og þar stóð ég og reyndi að finna mér eitthvað til
að gera. Gatan var breið, prýdd blómum og
báðumegin við hana var röð af húsum, mismun-
andi að lögun og byggingarlagi, hús- eins og
maður sér í litlum bæ. Gatan lá upp dálitla hæð
og við enda hennar voru nokkur tré eins og hún
endaði í garði.
Við og við hljóp köttur yfir götuna og stiklaði
varlega yfir forina. Hundur snuðraði utan í hvert
tré og leitaði að æti við eldhúsdymar, en ég
sá ekki nokkra lifandi veru, og ég var daufur
og niðurdreginn. Hvað gat ég gert við sjáífan
mig? Ég var strax farinn að hugsa um þessa
óhjákvæmilegu og endalausu bið á kaffihúsi við
járnbrautarstöð þar sem ég yrði að sitja yfir
glasi af ódrekkandi bjór og með ólesandi dag-
blað, þegar' ég sá líkfylgd koma út úr hliðar-
götu og halda inn í götuna, þar sem ég stóð
og mér létti við að sjá líkvagninn. Það mundi,
að minnsta kosti veita mér eitthvað að horfa
á í 10 mínútur. Skyndilega vaknaði þó forvitni
mín. Líkvagninum fylgdu 8 menn. Einn þeirra
grét, hinir töluðu saman, en þar var enginn
prestur og ég hugsaði með sjálfum mér:
„Þetta er ekki guðrækileg jarðarför" og svo
fór ég að hugsa um að i bæ eins og Loubain
hlytu að vera að minnsta kosti hundrað frí-
hyggjumenn, sem leggðu mikið upp úr sýning-
um. Hvernig gat þá staðið á þessu? Hraði lik-
fylgdarinnar sýndi greinilega að líkið yrði graf-
ið án guðsþjónustu, og þar af leiðandi án af-
skipta kirkjunnar.
1 iðjuleysi mínu og forvitni myndaði ég mér
hinar flóknustu ágizkanir, og þegar líkfylgdin fór
framhjá, datt mér sú einkennilega hugmynd i
hug, að fylgja henni ásamt þessum átta mönnum.
Það mundi að minnsta kosti eyða klukkutíma
fyrir mér og þess vegna slóst ég í fylgd meö
hinum, hryggur á svipinn. Þegar þeir tveir síð-
ustu sáu þetta, sneru þeir sér undrandi við og
hvisluðust á.
Þeir voru vafalaust að spyrja hvern annan,
hvort ég væri úr bænum og svo ráðguðust þeir
við næstu tvo, sem líka fóru að stara á mig.
Mér leiddist þessi nákvæma rannsókn og til að
binda endi á hana, gekk ég nær þeim, hneigði
mig og sagði: „Afsakið, herrar mínir, að ég
trufla samræður ykkar, en þegar ég sá líkfylgd-
ina datt mér i hug að slást í hópinn, þó ég hafi
ekki þekkt látna manninn, sem þið eruð að fylgja
til grafar.“
„Það var kona,“ sagði einn þeirra.
Ég varð mjög undrandi að heyra þetta, og
spurði: „En þetta er borgaraleg jarðarför, er
það ekki?“
Annar maður, sem auðsjáanlega langaði til að
segja mér frá öllu saman, sagði þá: ,,Já og nei.
Prestarnir hafa neitað okkur um leyfi til að nota
kirkjuna."
Ég rak upp undrunaróp, þegar ég heyrði þetta.
Þetta gat ég alls ekki skilið, en þessi greiða-
sami fylgdarmaður minn hélt áfram:
„Það er nokkuð löng saga. Þessi unga kona
framdi sjálfsmorð, og þess vegna er ekki hægt
að grafa hana með trúarlegri athöfn. Maðurinn,
sem gengur fyrstur og grætur, er maðurinn
hennar.“
Ég svaraði dálítið hikandi:
„Ég er mjög undrandi og forvitinn, herra minn.
Er'það óviðeigandi að biðja yður að segja mér
þessa sögu? Ef ég geri yður ónæði, þá gleymið
því að ég hafi minnzt á þetta.“
Maðurinn greip kunnuglega undir handlegg
minn.
„Það gerir ekkert til, það gerir ekkert til. Við
skulum dragast svolítið aftur úr og ég skal segja
yður frá því, þó að það sé mjög sorgleg saga. Við
höfum nægan tíma áður en við komum í kirkju-
garðinn, en hann er þarna sem trén eru. Það er$;
erfitt að ganga upp hæðina." -
Og hann byrjaði:
„Þessi unga kona, frú Paul Hamot, var dóttir
auðugs kaupmanns í nágrenninu, herra Fontan-
elle. þegar hún var ellefu ára gömul kom óhugn-
anlegur atburður fyrir hana; vagnstjóri nokkur
réðist á hana og hún næstum dó. Árangurinn
VEIZTU — 7
1. Árið 3935 var stolið 144 eldingarvör-
um með platínubroddi af toppi Wash-
ingtonminnismerkisins. 1 hvaða skyni
var það reist?
2. Hvað hét fyrsta bók Halldórs Kiljans?
3. Hver var faðir Auðar djúpúðgu?
4. Hvar er eyjan Zanzibar?
5. Hvað er að smiltra?
6. Hvaða dýr er minnst allra spendýra?
7. Hvers lenzkur var tónskáldið Gluck?
8. Hver ; samdi Sögur herlæknisins ?
9. Hvar er mest ræktað af sykurreyr?
10. Hvað heitir danska konungsskipið ?
Sjá svör á bls. 14.
Mannlýsing úr íslenzku fornriti:
„ . . . því að.......var mikill ráða-
gerðarmaður, öllum auðsær að dyggð og
skynsemd, styrkur að afli og hugaður vel,
vígkænn og snarpur í orustum, mildur og
örlyndur af peningum og reyndur að full-
komnum trúleik og lítillætis þjónustu. ..
Hver er þetta og hvar stendur lýsingin?
Svar á bls. 14.
af þessu varð hræðilegt sakamál og maðurinn
var dæmdur í æfilangan þrældóm.
Litla stúlkan óx upp, brennimerkt þessari van-
sæmd, alein, án nokkurra féíaga; jafnvel full-
orðið fólk kyssti hana varla, því það hélt að það
óhreinkaði varir sínar með því að snerta enni
hennar og hún varð að nokkurskonar ófreskju,
einkennilegu fyrirbrigði í augum bæjarins. Menn
hvísluðu hver að öðrum: „Þú kannast við Fontan-
elle litlu“ og allir á götunni sneru sér frá henni,
þegar hún fór framhjá. Foreldrar hennar gátu
varla fengið barnfóstru til að fara út með hana,
því allt þjónustufólkið hélt sig í burtu frá henni,
eins og hún eitraði alla sem nálægt kæmu.
Það var aumkunarlegt að sjá vesalings barnið
leika sér hvern eftirmiðdag. Hún stóð alein við
hliðina á stúlkunni og horfði á hin börnin leika.
sér. Stundum, þegar hún lét eftir ómótstæðilegri
löngun sinni til að blanda sér í hópinn, gekk hún
feimnislega og taugaóstyrk nær og laumaðist
flóttalega með, eins og hún vissi af eigin van-
sæmd. Og undir eins komu allar mæður, frænk-
ur og barnfóstrur hlaupandi úr sætum sínum og
þrifu í hendur barnanna og drógu þau harkalega
í burtu.
Fontanelle litla hélt áfram að vera ein og
hrygg, án þess að skílja hvernig á þessu stóð,
og svo fór hún að gráta, hjartað næstum brast.
af sorg, og hún hljóp og faldi höfuðið snökkt-
andi í kjöltu barnfóstrunnar.
Þegar hún stækkaði varð þetta enn verra.
Stúlkunum var haldið frá henni, eins og hún
væri holdsveik. Minnist þess, að hún var mjög
vel að sér; að hún hafði engan rétt til að bera
sveig af appelsínulaufi; áður en hún kunni að
lesa hafði hún komist að leyndardóminum, sem
mæður leyfa dætrum sínum ekki einu sinni að
gruna fyrr en þær fræða þær skjálfandi um.
-hann á brúðkaupskvöldið.
Þegar hún geklc eftir götunni, alltaf í fylgd
með barnfóstrunni, eins og foreldrarnir óttuðust
annað hræðilegt slys, horfði hún niður vegna
þessarar leyndardómsfullu vansæmdar, sem henni
fannst alltaf hvíla á sér. Hinar stúlkurnar, sem
voru ekki nærri eins saklausar og álitið var,
hvísluðust á og skriktu um leið og þær horfðu
íbyggnar á hana, en litu undireins undan, ef hún
horfði á þær. Fólk heilsaði henni varla; örfáir
menn tóku ofan fyrir henni, mæður létu sem
þær sæju hana ekki og nokkrir gárungar kölluðu
hana frú Baptiste, eftir manninum, sem hafði
ráðist á hana.
Enginn vissi um þær sálarkvalir, sem hún leið,
því hún sagði næstum aldrei neitt og hló aldrei,
og jafnvel foreldrum hennar leið illa í návist
hennar, eins og þau væru alltaf að ásaka hana
fyrir einhver óbætanleg mistök.
Heiðarlegur maður myndi ekki fúslega rétta
fyrrverandi glæpamanni hönd sína, jafnvel þótt
sá maður væri sonur hans? Og Fontanelle-hjónin
litu á dóttur sína eins og á son, nýkomin úr
hegningarhúsinu. Hún var falleg, föl, há, grönn
og glæsileg í framkomu og mér mundi hafa lit-
izt mjög vel á hana, ef þessi óhamingja hefði
ekki komið fyrir.
Jæja, þegar nýi fylkisstjórinn kom hér fyrir
18 mánuðum. Með honum var einkaritari.
Það var einkennilegur náungi, sem hafði
búið i Latínuhverfinu. Hann sá ungfrú Fontan-
elle og varð ástfanginn af henni og þegar hon-
um var sagt hvað hafði komið fyrir hana, sagði
Framhald á bls. 14.
\
1