Vikan - 26.06.1952, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 26, 1952
3
UR, ELZTA BORG HEIMSINS.
Úr bókinni Furðuverk mannkynsins, eftir Harold Wheeler.
T^INS og hálfmáni í lögun teygðist hið
-*-J frjósama landsvæði við útjaðar eyði-
markar Arabíu. I vestri var Miðjarðar-
hafið, í norðri og austri fjallgarðarnir
miklu, í suðri og austri Persíuflói. Hálf-
máninn spannaði Palestínu, Fenikíu, Sýr-
land, Assyríu, Akkad og Súmer, en tvö
þau síðast töldu eru venjulega samnefnd
Babylonía. Hér mættust kynflokkar og
blönduðust; þjóðum Austur- og Vestur-
landa hafa um árþúsundir lostið hér sam-
an, þær hafa barizt hér af hatrömmum
fjandskap.
Hinir semizku hjarðflokkar Arabíu upp-
götvuðu landgæðin á þessu svæði, og létu
reka þangað með hjarðir sínar yfir sendn-
ar auðnirnar. Einn ættflokkurinn bættist
við af öðrum. Þetta tók margar aldir.
Kananítar héldu til Palestínu, Amorítar
lögðu um síðir Babýloníu undir sig, ann-
ar kynflokkur hagnýtti sér hin góðu
hafnarstæði í Norðursýrlandi og opnaði
brátt verzlunarleiðir yfir höfin. Það voru
Feníkar og nafn þeirra varð þekkt víða
um heim, ef til vill allt til Englands.
I Babyloníu var hveitið næstum eins
frjósamt og illgresi. „Af öllum þeim lönd-
um, sem við þekkjum, er kornið arðsam-
ast hér,“ ritar Heródót, hinn skarp-
skyggni, víðföruli Grikki, sem samdi
fyrstu veraldarsöguna. í suðurhluta lands-
ins staðsetja hebresk munnmæli garðinn
Eden. Jarðvegurinn var frjósamur af
framburði ánna tveggja, Efrats og Tigris,
döðlupálmarnir voru grózkumiklir og nær-
tækur leir til húsabyggingar. Allt þetta
olli því að landið varð enginn rósemdar-
staður. Þvert á móti ólu borgríkin inn-
byrðis á afbrýðisemi, sem oft leiddi til
ófriðar.
Fólk það, sem lagði undir sig austur-
hluta hálfmánans, kom ekki utan úr eyði-
mörkinni. Talið er, að það hafi flutzt frá
Indlandi, yfir Zagrosfjöll, eða farið á
bátum með fram ströndum Indlandshafs
og Persíuflóa.
Úr og íbúar þess.
Þetta voru Súmerar, sem virðast hafa
komið til Babyloníu um 5000 f. Kr. og
þegar fram líða stundir þurrka þeir mýr-
lendið og búa til áveitur þar sem þurrara
er, grafa skurði, koma sér upp miklum
búpeningshjörðum, og líklega hafa þeir
notað vagna á undan vatnabúunum í
Sviss. Lestir kaupmanna fóru um landið,
og bátar eftir ánum. Letur þeirra var
fleygrúnir, og þeir rituðu með stíl skýrsl-
ur og skjöl á leirspjöld. Þeir fundu upp
nýtt dagatal, sem brátt þarfnaðist endur-
bóta, því að nýr mánuður byrjaði hjá
þeim með nýju tungli. Þeir steyptu úr
kopar, byggðu hús og turna til dýrðar
guðunum, héldu þræla og mynduðu fjölda
borgríkja. Þetta var greindur og atorku-
samur þjóðflokkur.
Aðalhafnarborg Súmera var Eridu. Hún
stóð þá við vatn, sem þeir tengdu með
skurði við Efrat, en er nú langt uppi í
landi. Meðal helztu konungssetranna voru
Kish, Erech, Babylon, Lagasj og Úr.
Nippúr var hin heilaga borg Súmera, Jerú-
salem þeirra, helguð Enlil, guði loftsins.
Sumar þessara borga eru týndar með
öllu. Vera má, að menning þeirra sé jafn-
gömul, ef ekki eldri en menning Egypta,
og að kaupmenn þeirra hafi ferðazt allt
til Skilly-eyja (klasi undan Kornwell í
Englandi), til að ná sér í tin í brons-
blönduna.
Líklega er elzta stórborg heimsins reist
af Súmerum. Er hér átt við Úr, ættborg
Abrahams. Menning hennar hélzt um
þrjátíu aldir, enda þótt hún yrði fyrir á-
rásum, væri hertekin og jöfnuð við jörðu,
og reist á ný. Meðan ættfaðir Gyðinga
átti þarna heima, var hún fyrir löngu kom-
in af bernskuskeiði og lá við ströndina,
en þegar rústir hennar voru fyrst rann-
sakaðar 1854, hafði hún fjarlægzt strönd-
ina um hundrað milur, vegna framburð-
ar ánna. I þessum geysimiklu og auðnar-
legu rústum, sem regnið hefur þvegið og
sólin glóðhitað um tvær þúsundir ára, þar
fundu greftrarmenn, og halda áfram að
finna, ýmsar minjar, sem fylla svo mjög
út í hina sögulegu eyðu þessa tímabils.
Elzta bréfið, tímasett frá því um 5000
f. Kr. fannst við Tell-el-Obeid, réttar fjór-
ar mílur austur af Úr, og líklega útborg
hennar. Það fjallar um kaup eða leigu á
lóð, og var í umslagi úr leir. Það var
grafið í grunni hofs eins, en sá siður hef-
ur haldizt allt fram á þennan dag. Sívaln-
ingur, sem hafði að geyma orðsendingu,
var grafinn í grunn á svæði heimssýning-
arinnar í New York 1938, og margvíslegir
munir, sem sýndu ýmsar hliðar hversdags-
lífs tuttugustu aldarinnar voru múraðir í
grunn hinnar nýju Voterlúbrúar í Lund-
únum.
Elzta málmstyttan var grafin úr jörðu
við Tell-el-Obeid. Elzti bronsstíllinn, sem
notaður var til leturgerðar (fleygrúnir),
fannst í nánd við Babylon. Fyrir 4000 ár-
um steig innborinn maður fæti í mjúkt
leirlag og hefur sporið haldizt allt til
þessa dags. Meðal annars sem fund-
izt hefur má nefna höggmyndarbrot af
engli, það elzta af sinni tegund, högg-
mynd af hrúti handsömuðum í kjarri,
kappakstursstjóri með níu hestum fyrir,
skólatafla og hluti af orðabók í baby-
lónsku.
1 1. Mósebók, þar sem segir frá ætt-
erni Abrahams, eða Abrams eins og nafn-
ið er stafað, fjallar einn kafli um það,
þegar ættkvíslir Nóa settust að á láglendi
Sínearlands, en það er nafn Biblíunnar á
Babylon. ,,Og þeir sögðu hver við annan,“
stendur þar, „Gott og vel, vér skulum
byggja oss borg og turn, sem nái til him-
ins, og gjörum oss minnismerki, svo að
vér tvístrumst ekki um alla jörðina."
Babelturninn.
Úr-Nammú konungur byrjaði að reisa
þessa byggingu, sem nú er þekkt með nafn-
inu Babelturninn, og hefur hún verið graf-
in upp, enda þótt hún væri hrunin til jarð-
ar þegar á dögum Alexanders mikla (356
—323 f. Kr.). Úr-Nammú byggði einnig
Ziggúrat, sem var bæði í senn hof og
virki. Síðan eru liðnar fimmtíu og þrjár
aldir. Bygging þessi var hlaðin úr múr-
steini og líktist að sumu leyti þreppýra-
mídum Egyptalands, nema hvað það hafði
rið og stigaþrep, sem lágu milli hinna
þriggja hæða. Uppi á toppinum var helgi-
dómur, sem hafði að geyma styttu af
Nanner, tunglgyðjunni.
Ziggúratið var nokkurskonar gervifjall
úr múrsteini. Það átti að flytja niður á
láglendið svip fjallanna í héruðunum,
þaðan sem Súmerar komu, því að í fjöll-
unum trúðu þeir að guðirnir byggju.
Á þrepum Ziggúratsins voru síðan gróð-
ursett tré af miklu hugviti, svo að fjalls-
svipurinn kæmi betur í ljós. Mörgum öld-
um síðar var turninn skreyttur blá-glerj-
uðum tígulsteini. Grunnur hans var 210
fet á lengd og 138 fet á breidd.
Framhald á bls. 7.
BabylónsJcur konungur leiöir liersveit til orustu
Hin fræga griska breiðfylking þekktist meðal Súmera, enda þótt hún sé talin uppfundin ».f Filippusi
Makedoníukonungi. Hermennirnir halda spjótum sínum lárétt, verja gervallan líkamann með skjöld-
um, nema höfuðið, sem ber hjálm.