Vikan - 25.09.1952, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 37, 1952
ERFÐASKRÁIN
EG þekkti unga manninn René de
Bourneval. Hann var mjög við-
kunnanlegur náungi, þó hann væri
dálítið þunglyndur, efagjarn og réð-
ist ákaft á allskonar hræsni þjóð-
félagsins.
„Það eru engir heiðarlegir menn
til, þeir virðast bara tiltölulega heið-
arlegir þegar þeir eru bornir sam-
an við þá sem eru enn verri."
Hann átti tvo bræður, sem hann
hitti aldrei. Þeir hétu de Courcils. Ég
þóttist vita að þeir ættu ekki sama
föður, úr því þeir báru ekki sama
nafn. Ég hafði heyrt eitthvað um að
fjölskyldan ætti sér einkennilega
sögu, en vissi ekki hvernig hún var.
Mér geðjaðist mjög vel að René og
við urðum góðir vinir. Einu sinni þeg-
ar við vorum að borða saman, spurði
ég hann af hendngu: „Ertu fæddur
í fyrra eða seinna hjónabandi ?“ Hann
fölnaði og roðnaði á víxl og svaraði
ekki strax; þetta kom auðsjáanlega
við hann. Svo brosti hann sérkenni-
lega þunglyndislega brosinu, sem var
svo einkennandi fyrir hann og sagði:
„Kæri vinur, ef það þreytir þig
ekki, skal ég segja þér dálítið ein-
kennilegt atvik úr lífi mtnu. Eg veit
að þú ert skynsamur maður, svo ég
er ekki hræddur um að vinátta okk-
ar kólni við það; og þó svo færi,
gerir það ekkert til, því þá vil ég
ekki lengur eiga þig að vini.
„Móðir min, frú de Courcils, var
lítil feimin og óframfærin kona.
Maðurinn hennar hafði gifzt henni
vegna auðæfanna og líf hennar var
samfellt píslarvætti. Maðurinn, sem
hafði átt að vera faðir minn, einn af
þessum svokölluðu sveitahöfðingjum,
fór alltaf illa með þessa elskulegu og
tilfinninganæmu konu. Einum mán-
uði eftir giftingu þeirra byrjaði hann
sitt ósiðsama lífemi og átti ástar-
æfintýri með eiginkonum og dætrum
leiguliða sinna. Samt sem áður eign-
aðist hann þrjá syni með konu sinni,
þ. e. a. s. ef þú telur mig með. Móðir
mín kvartaði ekki, en bjó eins og
lítil mús í öilum hávaðanum. Hún
horfði stórum, órólegum augum á
fólk, eins og hrætt dýr, sem getur
aldrei gleymt óttanum. Samt var hún
mjög falleg, björt yfirlitum og svo
ljóshærð, að það var eins og hárið
hefði misst litinn við þennan sífellda
ótta.
Einn af vinum de Courcils var de
Bourneval, fyrverandi riddaraliðs-
foringi, en ég ber nú nafn hans. Hann
var ekkjumaður og menn hræddust
hann, því hann var bæði viðkveem-
ur óg ofsafenginn og hafði ákveðnar
skoðanir á málunum. Hann var hár
og grannur maður með stórt, svart
yfirskegg, alveg eins og ég. Hann
var líka mjög víðlesinn og skoðanir
hans voru ólíkar skoðunum stéttar-
bræðra hans. Langamma hans hafði
verið vinkona J. J. Rousseau’s og það
má segja að hann hafi erft eitthvað
frá þeim fomu kynnum. Hann kunni
utanað aliar heimspekibækurnar,
sem eiga eftir að eyða gömlum sið-
um og hleypidómum, úrelltum lög-
um og bjánalegri siðsemi.
Hann hefur víst elskað móður mina
og hún elskaði hann, en samband
þeirra fór svo leynt að enginn hafði
minnsta gnm um það. Vesalings van-
rækta, óhamingjusama konan hlýt-
ur að hafa hallað sér að honum í
örvæntingu sinni og gegnum náið
samband þeirra hefur hún drukkið í
sig skoðanir hans, kenningarnar um
frelsi í hugsunum og djarfar hug-
myndir um frjáslar ástir; en þar sem
hún var feimin, þorði hún aldrei að
láta þessar skoðanir í ljósi og þær
söfnuðust fyrir og lokuðust inni í
hjarta hennar.
Bræður mínir tveir voru hörkuleg-
ir við hana eins og faðir þeirra, létu
aldrei vel að henni, og þar sem þeir
voru vanir því að ekkert tillit væri
tekið til hennar á heimilinu, komu
þeir fram við hana eins og þjón-
ustustúlku. Ég var eini sonurinn, sem
þótti vænt um hana og sem hún elsk-
aði.
Hún dó þegar ég var 17 ára gam-
all. Eg verð að skjóta því inní til
skýringar, að í kaupmálanum milli
móður minnar og föður, hafði móð-
ur minni verið veittur yfirráðaréttur-
inn yfir eigninni og samkvæmt laga-
bókstafnum og með hjálp tryggs og
gáfaðs lögfræðings gat hún gert
hvem sem hún vildi að erfingja sín-
um.
Okkur var boðið að vera viðstödd-
um lestur erfðaskrárinnar, sem
geymd var á skrifstofu lögfræðings-
ins. Eg man það eins og það hefði
gerzt i gær. Uppreisn dánu konunn-
ar og ákall hennar á frelsi setti þetta
áhrifaríka og einkennilega atriði,
sem var í senn dapurlegt og skringi-
legt, á svið. Píslarvotturinn, sem
hafði verið kúgaður alla æfi, krafð-
ist nú frelsis í gröf sinni.
Feiti maðurinn með rauða kjöt-
kaupmannsandlitið, sem ég hélt að
væri faðir minn, og bræður mínir,
stórvaxnir 20 og 22 ára gamlir karl-
menn, biðu rólegir í sætum sínum.
De Boumeval, sem hafði verið boðið
að vera við, kom inn og stanzaði
fyrir aftan mig. Hann var náfölur og
tuggði yfirskeggið, sem nú var að
verða grátt. Harrn vissi áreiðanlega
hvað í vændum var. Lögfræðingur-
inn tvílæsti hurðinni, braut innsiglið
af umslaginu og byrjaði að lesa
erfðaskrána. Hann vissi ekki hvað
í henni stóð.“
Vinur minn þagnaði allt í einu
og reis á fætur. Hann tók gamla
Eftir Gay de Maupassant
pappírsörk úr skrifborðinu sínu,
kyssti hana og hélt áfram: „Þetta er
erfðaskrá elskulegrar móður minn-
ar“:
Eg undirrituð, Anna Katrín, Gen-
viév, Mathildur de Groixluce, lögmæt
eiginkona Léopolds, Jóseps, Contran
de Courcils, heilbrigð á sál og líkama,
læt hérmeð í ljós síðustu ósk mína.
Fyrst bið ég Guð, og siðan son
minn, René, að fyrirgefa mér það
sem ég ætla nú að gera. Eg held að
hjarta barnsins mins sé nógu göfugt
til að skilja mig og fyrirgefa mér. Ég
var gift af fjárhagsástæðum og síðan
fyrirlitin, misskilin, þvinguð og svik-
in af manni mínum.
Ég fylrirgef honum, en hann á
ekkert hjá mér.
Eldri synir mínir elskuðu mig
aldrei, létu aldrei vel að mér og
komu varla fram við mig eins og
móður sína. Alla æfi gerði ég skyldu
mína við þá og þeir eiga ekkert inni
hjá mér eftir að ég er dáin. Blóð-
böndin halda ekki án daglegrar og
stöðugrar ástar. Vanþakklátur sonur
er minna virði en ókunnur maður;
hann er sökudólgur, því hann hefur
engan rétt til að láta sér á sama
standa um móður sína.
Eg hefi alltaf skolfið af ótta við
mennina, við óréttlát lög þeirra,
ómannúðlegar venjur og svívirðilega
hleypidóma. Nú er ég ekki lengur
hrædd við Guð. Dauði, ég varpa af
mér allri auðvirðilegri hræsni; ég
þori að segja það sem ég hugsa og
kannast við og undirrita leyndardóm
hjarta mins.
Þessvegna fel ég þann hluta af
eignum mínum, sem ég má ráðstafa
samkvæmt lögunum, elskhuga min-
um Símon De Boumeval, svo hann
geti síðar fengið þær í hendur sjmi
okkar René.
(Þessu fylgdi nánari skýring á
skjali, sem lögfræðingur hafði gert).
Og ég lýsi því yfir við hinn æðsta
dómara, að ég hefði nú bölvað himn-
inum og tilveru minni ef ég hefði
ekki orðið aðnjótandi djúprar, við-
kvæmrar og sterkrar ástar elskhuga
míns; ef ég hefði ekki fundið í örm-
um hans að skaparinn skapaði okk-
ur mennina til að elska, hjálpa og
hugga hvern annan og til að gráta
saman á sorgarstundum.
De Courcils er faðir tveggja eldri
sona minna; René einn á líf sitt de
Bourneval að þakka. Svo bið ég þann
sem ræður yfir mönnunum og ör-
lögum þeirra, að setja föður og son
efar hleypidómum þjóðfélagsins, að
láta þá elska hvom annan til dauð-
ans og mig lika í gröf minni.
Þetta er síðasta hugsun min og
ósk.
MATHILDUR DE CROIXLUCE
De Courcils reis upp og æpti:
„Þessi erfðaskrá er gerð af vit-
lausri manneskju.“
Þá gekk de Bourneval fram og
sagði hárri röddu: „Eg, Simon de
Boumeval, lýsi því hérmeð hátíð-
lega yfir, að það sem á þessu skjali
stendur er sannleikur og ég er þess
albúinn að sanna það með bréfum,
sem ég á.“
EGAR de Courcils heyrði þetta,
stöklc hann að honum og ég
hélt að þeim mundi lenda saman.
Þama stóðu þessir stóm menn, ann-
ar feitur og hinn grannur, og titmðu
af reiðL Eiginmaður móður minnar
stamaði: „Þú ert einskisnýtur þorp-
ari.“ Og hinn svaraði þurrlega. „Við
hittumst annars staðar, herra minn.
Ég hefði fyrir löngu lumbrað ræki-
lega á ljóta andlitinu á þér og skor-
að þig á hólm, ef ég hefði ekki hugs-
að fyrst og fremst um sálarró vesal-
ings konunnar, sem þú hefur kvalið."
Svo sneri hann sér að mér og
Framhald á bls. 14