Vikan - 30.10.1952, Side 7
VIKAN, nr. 42, 1952
7
ELDUMINN
ÞAÐ var svo kalt í heiminum
úti fyrir hlýju herberginu,
og loftið var svo tært að mað-
ur gat heyrt það, og þegar
Santa Fe hornklukkan sló var
það líkt og kirkjur, sunnudag-
ur og friður á jörðu, þögult, og
síðan nötraði allt húsið, og
minnti á dillið í hljóðum hlátri
föður hans Jesse, þegar þung
og mikil lest þaut framhjá á
fleygiferð.
Það var eins og eina
öryggið væri í rauðum
og gulum og hvítum log-
um eldsins i ofninum,
skininu og hitanum, allt
húsið nötraði eins og
þegar dapur maður hlær,
allur heimurinn kaldur
og dapur, og ekkert í
heiminum, aðeins blóm
eldsins, blómstrandi
hundrað sinnum á mín-
útu, mikill heimur full-
ur af blómum, og úti
fyrir, handan við her-
bergið, allur heimurinn stokkfrosinn
og hljóður, svo kyrr, að heyra mátti
þögnina.
Þau sögðu honum að vera í eld-
húsinu og halda við í ofninum, svo
að honum yrði hlýtt, þangað til þau
kæmu heim um kvöldið, og ekki að
opna eldstóna, gæta þess vel að opna
ekki eldstóna, einkum Beth, sem
alltaf var segjandi honum hvað hann
ætti að gera, og Jesse áminnti hann
um að taka tillit til hennar, af þvi
nú var hún móðir hans. Faðir hans
spurði hann, hvort hann gæti ekki
verið góður við hana og hagað sér
eins og hún vceri móðir hans.
Nei, þau gátu ekki gabbað hann.
Eldstóin var opin, móðir hans dáin,
það þýddi ekki fyrir þau að segja
honum neitt, því hún var dáin. Nú
var svo þögult í heiminum að heyra
mátti þögnina og hringing Santa Fe
hornklukkunnar var eins og kirkjur.
Hann hélt sig vera nógu gamlan til
að vita að móðir sín væri dáin, hann
hélt sig vita, hver sá þá setja stóra
kassann niður fyrir framan kirkjuna,
og á sama hátt og húsið nötraði með-
an lestin rann hjá, þannig hló Jesse
þegar allt var búið og húsið var orð-
ið autt og örsmáar eldstungur skut-
ust fram á gólfið líkt og blómblöð
og hurfu.
Hann vissi, að ekkert var til í
heiminum. Hann var tómur og hún
var dáin. Tómur eins og niðadimm
nótt, og ekkert að fá nema eld, enga
hann vera heitur og kaldur i senn.
Það var í fyrsta skipti á ævinni, að
hann tók eftir fyrirbrigðum eins og
þeim, að hornklukkan var eins og
kirkjur, nötrandi húsið eins og þegar
Jesse hló, að eldurinn væri eins og
blóm, og að allt væri ekkert, af því
húsið var tómt.
Ekkert í víðri veröld gat látið hana
koma aftur og vera á lífi og ganga
upp að framdyrum hússins og stinga
lykli í skrána og opna dyrnar og
koma inn og vera þarna
hjá honum og vera móð-
ir hans og tala við hann
aftur. \
Það var í fyrsta
skipti á ævinni, að hann
vissi allt. Þau gátu ekki
gabbað hann. Beth var
ágæt. Hún var fyrirtak.
Hún færði honum stund-
um brjóstsykur og leik-
föng. Það var allt i lagi.
Hann langaði stundum
i brjóstsykur. Honum
þótti gaman að litlu
lituðu blístrunum og marmara-
kúlunum og ýmis konar leikföng-
um, sem gerðu alls konar sprell,
og hann kunni vel við Beth líka,
en hann vissi allt fyrir það. Það
var brjóstsykurpoki á borðinu í
dagstofunni. Hann langaði ekkert í
mola. Leikföngin voru líka í dagstof-
unni. Hann langaði ekkert til að blása
i blístrurnar eða skjóta kúlunum eða
draga upp vélaleikföngin og horfa á
þau ganga. Hann langaði ekki til
neins. Þetta var ekki neitt. Allt var,
einskisvirði. Hann langaði bara til
að vera hjá eldinum, eins nærri hon-
um og hægt var, bara til að vera
þarna, bara til að sjá skinið og vera
mjög nálægt. Hvað hafði hann við
leikföng að gera ? Til hvers voru
leikföng? Blístrurnar hljómuðu dap-
urlegar en grátur, og vélarnar gengu
þannig, að hann næstum dó af sorg.
Venjulegast hugsaði hann sér
blístrurnar eitthvað sérstakt, venju-
legast blés hann í þær þangað til þær
hættu að hljóma. Hann langaði ekki
til neins. Beth var að vinna í búð inni
í borginni, og Jesse var í verksmiðj-
unni. Jesse vann við stórar vélar og
smiðaði alls konar hluti úr járni.
Ætli Jesse gæti smíðað nokkurn
hlut. Hvað gat Jesse svo sem gert?
Hvað gat nokkur gert? Ef til vill
gat Jesse búið til vélarhluti, en jafn-
vel þó honum tækist það, var það
nokkurs virði ? Hvers virði var öll
vélin, þegar búið var að setja hana
enga ást. Þau báðu hann að hafa
ofnhurðina lokaða. Hvað varðaði
hann um það ? Honum var kalt, hann
var næstum freðinn. Samtímis var
honum logheitt. Það var i fyrsta
skipti á ævinni, að honum fannst
1 raun og veru eru aðeins til tvœr
tegundir af bókum: þœr sem eng-
inn les og þœr sem enginn œtti að
lesa.
Gæti Jesse gert eitthvað, sem mundi
færa hana aftur heim í húsið, þar
sem hún átti að vera? Gæti nokkur
gert nokkuð, sem hefði svoleiðis í
för með sér? Ekki einn maður í öll-
um heiminum gat gert neitt þvíum-
líkt. Jesse gat haldið áfram að smíða
þá bjánalegu vélahluti, sem hann hélt
sig vera að smíða og þegar þeir
höfðu sett alla hlutina saman mundi
ekkert gerast, nema rjúka mundi upp
úr einhverri pípu og einhver hjól
mundu snúast og vélin stóra mundi
gera eitthvað sem enginn kærði sig
um, kannski hreyfast, en enginn í
viðri veröld gat smíðað neitt sem
mundi gera eitthvað, sem öllum í
heiminum þætti gaman að sjá gert.
Jesse gat unnið baki brotnu og spar-
að peninga og fyllt húsið af nýjum
húsgögnum, samanber nýju borðin og
stólana í dagstofunni, en samt mundi
húsið alltaf verða tómt. Hann gat
reynt að búa í húsinu með Beth, en
samt vissi hann það gæti ekki orðið,
ekki til lengdar, og hann vissi þetta
af því Jesse hló svo hljóðlega, þegar
Beth var hvergi nærri. Jesse var
alveg ráðviltur. Þess vegna kom hann
með Beth inn í húsið. Hann vissi
bara ekki, hvað annað hann átti að
gera. Áður en Beth kom i húsið, sat
Jesse langtímum saman í dagstofunni
án þess að gera neitt eða segja neitt.
Jesse ímyndaði sér, að hann gæti
eitthvað gert. Samt vissi hann allt.
Hann vissi út í æsar, hvernig þetta
var. Hann vildi ekki vita það, hann
óttaðist það, en hann vissi allt engu
að síður.
Hún mundi aldrei koma þangað
aftur. Heimurinn var einskis virði
framar. Hún var þar ekki lengur. Það
var ekki til neins að verða frískur
aftur og fara í skólann og hlæja að
krökkunum. Hann langaði ekki til
þess framar. Hann langaði ekki til
að læra að lesa og skrifa og svara
spurningum. Þetta var allt eintómt
gabb. Spurningarnar voru bjánaleg-
ar. Þeir spurði mann um epli og
egg. Það var ekkert. Þeir spurðu
hann um eitthvert orð. Þeir spurðu
hann aldrei raunverulegrar spurning-
ar, hvernig gat maður þá svarað
þeim raunverulega ? Þeir þekktu
meira að segja ekki neina raunveru-
lega spurningu, hvernig var nokkur
leið að svara þeim? En þeim tókst
ekki að gabba hann. Ekkert þeirra,
ekki ungfrú Purvis, ekki Jesse, ekki
Beth. Engu þeirra tókst að gabba
hann.
Hann vissi allt. Spurningin var,
Getið þið gert það? Nokkurt ykkar?
Hér eða á nokkrum öðrum stað í
heiminum? Getið þið gert það með
því að gsra eitthvað í heiminum eða
með því að biðja eða með þvi að
gera eitthvað, sem enginn lifandi
maður getur gert ? Hann kunni svar-
ið líka. Hann vissi að svarið var nei.
Hvað voru þau þá að gera? Varð
þeim það til nokkurs gagns? Var
nokkuð nokkurs virði í heiminum,
fyrst maður getur ekki gert þetta
eina ? Þegar maður mun aldrei verða
fær um að gera það ? Hvað stoðar
það manni, að búa til milljónir bjána-
legra hluta, sem koma þessu eina
ekkert við? Hvaða vit var í því að
svara milljónum annarra spurninga,
og spyrja ekki einu sinni um þá
réttu ?
Þau sögðu honum að sitja kyrr,
halda á sér hita og opna ekki eld-
stóna. Þau báðu hann að vera góðan
dreng og biða eftir að þau kæmu
heim um kvöldið. Þau sögðu honum,
að hann væri veikur, en hann þyrfti
ekki annað en sitja við eldinn og
halda á sér hita.
Nú vissi hann, hvað hann rgat gert.
Það var líka rétt að gera það. Það
var það eina, sem hægt var að gera.
Það var gott, og hann vissi hann
mundi gera það. Hann vissi, að aldrei
framar ættu þau neitt hús að koma
í. Og hann óskaði sér, að sterkar
vindhviður flyttu skin og hita og
ofsa eldsins inn í sérhvert hús í heim-
inum og legði öll húsin í eyði og
gerði þeim öllum kunnugt, að ekkert
sem þau gerðu í heiminum, mundi
geta gert þetta eina.
Þegar fór að skyggja og hann vissi
þau mundu brátt koma heim, fór
hann með eldinn á logandi blaði inn
í dagstofuna og lét hann éta sig í
nýja borðið. Eldurinn mjakaðist ró-
lega upp borðfótinn, og þá fór hann
með eldinn inn í öll hin herbergin
og dreifði honum um húsmunina, svo
að allt húsið brynni, og þegar þau
komu að honum hinumegin götunnar,
grátandi, einblínandi á brennandi
húsið, héldu þau hann væri að gráta,
af þvi húsið væri að brenna, þau
vissu ekki, að hann vissi allt.
hlýju og ekkert ljós og engan lit og saman? Ef til vill yrði það bíll,
kannski ford. Hvern langaði í ford-
bil ? Hver kærði sig um að stíga upp
í bíl og halda út á þjóðveginn ? Hvert
gat maður farið? Var nokkur staður
í heiminum, þangað sem maður gat
farið ?
Skær, gul og rauð blómblöð skut-
ust upp úr blómstrandi eldinum, fram
á gólfið og hurfu, og hann vissi allt.
Ekkert í víðri veröld gat fært hon-
um hana aftur. Jesse ímyndaði sér,
að hann væri að smiða eitthvað í
verksmiðjunni, en hann smíðaði ekki
neitt. Það var ekkert hægt að gera.
IMY BOK
eftir Sigurjón Jónsson er komin
til bóksala. ■— Er það
Yngvildur Fögurkinn
síðari hluti. Hér er komin fram rammíslenzk skáldsaga,
æsandi harmsaga og þó yndislega fögur og þrungin af
þjóðlegum fræðum. — En væntanlegir kaupendur eru
varaðir við því, að upplagið er lítið og þrýtur fljótt.
IÐ UNNA R ÚTGÁFA