Vikan - 06.02.1958, Síða 6
VÆSKILSLEGUR PILTUR
HÁLF
ÞETTA var hálf væskilslegur pilt-
ur. Hann var flóttalegur á svip-
inn, sídeplandi augunum og gekk
þannig fram hjá manni að það var
engu líkara en að hann væri tilbú-
inn til að hverfa ef maður skotraði
til hans augunum. Hann kom til okk-
ar snemma á starfsferíi sínum sem
kolanámumaður. Ráðningarstofan
hafði sent hann uppeftir til okkar,
með þeim orðum að við gætum
kannski notað hann sem verkamann.
Þarna stóð hann með kortið sitt í
hendinni, tvístígandi og deplandi
augunum. Hann kvaðst vera þrítug-
ur. Lágvaxinn piltungur, hálf ræksn-
islegur og hálf hræddur. Hvað um
það, maður varð að taka það sem
fókkst.
Þetta sem við gerum, er kölluð
opin kolavinnsla. Við erum búnir að
grafa okkur stóra gryfju hérna í
Yorkshire, um það bil 12 metra djúpa
og guð má vita hvað langa, og við
erum önnum kafnir við að róta upp
hálfri milljón tonna af kolum, áður
en við dembum óþverranum aftur
ofan í, svo við erum ekkert vandir
að verkamönnum. Ef maðurinn getur
haldið á skóflu, ýtt börum og haldið
sér nokkurn veginn uppréttum í tíu
tíma á dag, þá dugar hann. Litli,
væskilslegi pilturinn líktist sannar-
lega ekki neinum verkamanni þegar
ég tók við honum. 1 fyrsta lagi var
hann ekki Iri, og þegar hann lyfti
skóflu, þá var engu líkara en það
væri stærsta skóflan sem nokkur
maður hefði haldið á.
Já, hann virtist hálf smeykur. Ykk-
ur hefði aldrei komið til hugar að
svona lítill bógur ætti það til sem
ég ætla nú að segja ykkur frá.
Ég ? Ég er verkstjórinn á þessum
vinnustað. Ég er sá sem leysi af
hendi meginið af vinnunni hérna, en
fæ ekkert þakklæti fyrir . Það eru
piltarnir með hvíta hálstauið uppi
á skrifstofunni, sem fá allt hrósið;
verkamennirnir raka inn eftirvinnu-
kaupi; en ég — ja, ég sveitist við
að leysa úr öllum vanda og halda
öllu gangandi.
Svo við snúum okkur aftur að
litla manninum. Það leið ekki á löngu
áður en hann reyndist vera einhver
bezti verkamaðurinn sem við höfð-
um. Hann þaut um með börurnar
sínar og skófluna, snar, liðlegur og
áhugasamur, eins og krakki á bað-
strönd. Hann lét ekkert tefja sig.
Eitt var það sem ég veitti strax at-
hygli: stóru vélskóflurnar heilluðu
hann alveg. 1 fyrstu virtist hann hálf-
smeykur við þær. Við létum hann
hreinsa upp eftir eina, sem var að
moka kolum á trukk, og hann hörf-
aði alltaf í hvert skipti sem skóflan
sveiflaðist yfir höfðinu á honum. Svo
fór hann að bera meira traust til
hennar.
Stundum kom ég að honum, þar
sem hann hallaði sér fram á skófl-
una og starði á þennan risa, þegar
hann læsti tönnunum í kolasárið,
sveiflaðist hátt upp með svartan
kolasallann vellandi út úr skóflunni
og skellti kolunum, bang!, niður á
trukkana. Þetta kunni hann að meta,
og það er vissulega nokkuð sem ekki
JOHN McGHEE, höfundur þessarar sögu,
býr í Sidney í Ástralíu. Hann hefur nokkr-
um sinnum unnið verðlaun í samkeppni bók-
menntarita fyrir smásögur sínar og skáld-
sögur, sem þykja með afbrigðum snjallar.
gleymist svo auðveldlega, ef maður
horfir á vélskóflu vinna.
1 kaffihléinu fór hann ekki yfir til
hina mannanna, en flæktist i kring-
um vélarnar, virti fyrir sér lyfti-
stengurnar, og steig upp á beltið, til
að geta horft á útblástursreykinn
koma í gusum upp um loftið á stýris-
húsinu. Hann fór að spjalla við
stjórnendur vélanna, og ekki leið á
löngu áður en hann var farinn að
hjálpa þeim við að smyrja þær.
Stundum leyfðu þeir honum að fara
upp í sætið og stjórna ofurlítið.
Þá fói' hann að nauða í mér að
sctja hann á einhverja vélskófluna.
Þetta var honum mikið hjartansmál
........Og allt var þetta
með rauðar varir og
— og hann talaði um það við mig á
hyerjum degi. „Gefðu mér tækifæri,“
sagði hann. „Ég veit að ég get
stjórnað vélinni." En hann var svodd-
an óttalegur væskill.
Að lokum fékk hann sitt fram.
Meðan sumarleyfin stóðu yfir, lét-
um við hann leysa af á lítilli vél-
skóflu sem mokaði mold í litla hauga.
Hann var eins og skrattinn sjálfur!
Hann hreinsaði svo vel upp hornið
sitt, að það var eins hreint og gesta-
stofan hennar mömmu gömlu, og um
leið og hvert kaffihlé byrjaði var
hann farinn að klifra upp um alla
vélina sína með tusku í hendinni, til
að þurrka af henni rykið. Það er
ekki hægt að neita því að hann
hafði það sem þarf til að vera
skrambans góður vélskóflustjóri. Og
áður en sex mánuðir voru liðnir var
þessi litli náungi vissulega orðinn
bezti vélastjórnandinn á staðnum.
Við létum hann vera á stærstu
tenntu vélskóflunni á vinnustaðnum
og vinna I grjóti, og hann fór með
hana eins og hún væri leikfang.
Þessar stóru vélskóflur hafa meira
aðdráttarafl á gesti en nokkuð ann-
að. Guð má vita hvaðan þeir komu
allir, en á hverjum degi standa þeir
þarna uppi og glápa niður á vinnu-
vélarnar. Og þið hafið aldrei séð
neitt eins hégómlegt og vélskóflu-
stjórnanda, þegar hann er að leika
fyrir áhorfendurna.
Stóra skóflan á vélinni rífur og
bítur i klapparsárið, svo vélin öskr-
ar og vélahúsið hristist og skekst á
beltunum. Skóflan lyftist ofar og of-
ar, rykkir og stritar og missir úr sér
salla og steina, svo fer hún hægt í
hring og teygir sig út yfir hleðslu-
vagninn, sem bíður fyrir neðan. Lok-
an undir skóflunni opnast og allt
irnihaldið dembist niður í kvið flutn-
ingavagnsins með þvílíkum skruðn-
ingi, að það er engu líkara en verið
sé að fylla alla flutningavagna vítis.
Allan tímann er stjórnandinn að
leika á lyftistengurnar sínar, ýta og
rykkja í þær, og öðru hverju
gefur hann áhorfendum hornauga,
ti2 að fullvissa sig um að þeir skilji
hversu slingur hann er, að geta snú-
ið allri veröldinni svona í kringum
sig.
vegna þybbinnar hnyðru
ístleitið augnaráð."
En það var eitthvað nýstárlegt við
aðfarir litla mannsins, þegar hann
var að sýna listir sínar. Ef það voru
gestir nær en í hálfrar milu fjar-
lægð frá honum, þá gekk hann ber-
serksgang í klefanum sínum, stökk
tii og frá, kippti í lyftistengurnar,
hoppaði upp og niður í sætinu —
eins önnum kafinn og einhentur
veggfóðrari með kláða. Hann var
svo lítill og svo pervisinn, að hann
varð að sitja fremst á stólbrúninni
og spyrna í stöngina, þegar skóflan
grófst inn í klöppina — og hann
varð næstum að hoppa upp til að
geta kippt í taugina sem opnaði
skófluna yfir flutningavagninum. En
hvernig hann stjórnaði! Það kom
fyrir að við stóðum sjálfir með opinn
munninn og góndum á aðfarir hans.
Jæja, þá kemur stúlkan til sög-
unnar. Þetta var ein af stúlkunum
úr þorpinu, hún vann á skrifstofunni.
Hún var vön að stanza uppi á brún-
inni, þegar hún kom framhjá á
morgnana, og horfa niður á vél-
skóflurnar. Hún stanzaði þarna í öll-
Um veðrum. Og eins þegar hún fór
heim á kvöldin.
Þetta var ofurlítil hnyðra, með
rauðmálaðar varir og ástleitið augna-
ráð, og pilsið hennar kipptist upp að
aftan. Langt frá því að vera við
mitt hæfi — sei sei nei — en i augum
litla mannsins var hún eitthvað í
líkingu við fyrirheitna landið. Þegar
hún var einhvers staðar nærri, gat
ekkert haldið aftur af honum. Hann
næstum tætti vélskófluna sína í
sundur, þegar hann rak hana í klapp-
arsárið fyrir hana, og gegnum rykið
og hnullunga á stærð við píanó, sem
komu rennandi og veltandi niður,
glytti í grannleita andlitið á honum,
sem brosti flírulega upp til hennar
með glampandi augum, eins og hann
væri þéttkendur. Og hún stóð þarna,
þar sem vindurinn lék í hárinu á
henni, og veifaði til hans með litl-
um vasaklút.
Þetta endurtók sig á hverju kvöldi
og hverjum morgni — hún stóð uppi
á. brúninni, hann þarna niðri. Brátt
fóru þau að ganga saman á kvöldin.
Hann bjó í skála niðri í þorpinu og
piltarnir sögðu mér stundum frá þvi
að hann gengi berserksgang við að
skipta um föt til að geta komizt út
til þessarar litlu drósar. Hann var al-
varlega ástfanginn.
Maður þurfti ekki að líta á hann
tvisvar til að sjá breytinguna sem
orðin var á honum. Hann var al-
sæll. Á hverjum morgni kom hann
flautandi og syngjandi — og leit út
éins og hann væri reiðubúinn til að
velta einhverjum trukknum. Þegar
íram liðu stundir varð hann þó stillt-
ari og rólegri, hamingjusamur á
sinn kyrláta hátt, sem gaf honum,
ja, fjandinn hafi það, ég býst við að
hægt sé að segja virðulegt yfirbragð.
Hann virtist ekki vera neinn væskill
lengur, þessi litli maður. Hann hafði
vaxið við þetta og orðið að karl-
manni.
Nxy, um þetta leyti settum við
stóran Ira, að nafni Callaghan,
á ,einn af Euclid flutningavögnunum,
■sem unnu í sambandi við vélskóflu
litla mannsins. Hefurðu nokkurn
tima séð Euclid trukka? Ef svo er,
þarf ég ekki að minna þig á hvern-
ig þeir líta út, en ef þú skyldir ein-
hvern tíma standa við vegabrúnina í
eigin erindum og sjá eitthvað sem
líkist opnum áætlunarbíl með hús í
togi, þá er það Euclid. Þeir taka um
20 tonn af mold, og eru stærri en
sæmilegt er.
Jæja, þessi Callaghan ók einum
slíkum. Þetta var myndarlegur piltur.
Hann hafði mikið svart hár, hvítar
tennur, handleggi eins og á risa og
þegai' hann hló, mátti heyra það um
allan vinnustaðinn. Já, þetta var
sannarlega stór og myndarlegur ná-
ungi — en guð minn góður hvað
hann var mikið kvennagull. Hvar sem
ég frétti af honum í vinnu, var hann
á eftir einhverri litilli hnátu. Og eftir
því sem bezt varð séð, þurfti hann
ekki að ganga lengi á eftir þeim.
Nei, þetta var piltur, sem maður
mundi ekki treysta hjá henni ömmu
sinni.
Euclid trukkarnir koma einn og
einn í einu að vélskóflunni, sem fyll-
ir þá af grjóti, og siðan fara þeir og
losa. Þetta gera þeir allan liðlangan
daginn, þangað til landslagið er ekki
orðið svipur hjá sjón. Callaghan vai'
enginn viðvaningur við stýrið. Hann
fór með stóra trukkinn eins og hann
væri einhver smábill. Þama sat hann,
brúnn og herðabreiður og hlægjandi
undir stóru stýrinu.
Framháld á bls. lh-
G
VIKAN