Vikan


Vikan - 27.03.1958, Síða 3

Vikan - 27.03.1958, Síða 3
Þegar það gat kostað læknirinn lífið ef sjúklingurinn dó MIÐALDIRNAR (476—1492) hafa löngum verið kallaðar niðurlægingartímabil mannkynssögunnar. Leikir og lærðir höfðingjar réðu þá. lögum og lofum, menntun var á lágu stigi, en alls- konar hjátrú og bábiljur var í hávegum haft. Allur þorri manna var hvorki læs né skrif- andi, almennum þrifnaði og hollustuháttum lítill sem enginn gaumur gefinn. Sérhver framfaraviðleitni var litin óhýru auga af valdamönnum þessara tíma og þeir sem gerðust svo djarfir að draga gamlar kenningar í efa, eða koma með nýjar, var refsað með harðri hendi, ef upp komst. Fyrri hluta miðalda voru engir lærðir skurð- læknar i Evrópu. Einu mennirnir, sem höfðu einhvern snefil af læknisfræðilegri þekkingu voru Gyðingar, sem kynnzt höfðu læknisað- ferðum arabiskra lækna og lært af þeim, en kirkjan fordæmdi starfsemi þessara manna og bannaði alþýðu að leita til þeirra. Viðhorfið til þeirra var þannig, að þeir voru í stöðugri lífshættu. Árið 580 lét Gutram, búrgundajarl, lífláta tvo skurðlækna á gröf frúar sinnar, vegna þess að hún andaðist úr svartadauða, en þeir höfðu áður skorið í kýli, sem sjúkdómurinn olli. Árið 1337 var lækni nokkrum drekkt í Od- erfljóti fyrir að hafa mistekizt að lækna blindu Bæheimskonungs; og 1464 lét Ungverjalands- konungur kunngera, að hann myndi launa vel þeim lækni, sem gæti grætt örvasár hans, en lífláta ef mistækist. Dæmi eru til þess að læknum hafi allt fram á 16. öld verið refsað fyrir ófyrirsjáanleg ó- höpp í sambandi við lækningar eða það eitt að lækning mistókst. Jón páfi XII. lét brenna á báli lækni frá Flórens, sem hafi stundað hann án árangnrs. Fyrsti læknaskóli í Evrópu. Ekki er vitað með vissu hvenær fyrsti læknaskóli í Norðurálfu var stofnaður, en sumir telja að það hafi verið árið 802, á dög- um Karlamagnúsar. Hann hafði aðsetur i Salerno á Ítalíu, skammt frá borginni Napoli. Allt frá fornu fari hafði verið þarna hvíldar og hressingar- staður auðlcýfinga þeirra tíma og þangað leituðu þeir út að svala Miðjarðarhafsins úr hinum kæfandi sumarhitum stórborgarinnar Rómar. Fyrirlestrar um líffræði voru fluttir við þennan skóla, en undirstöðuatriði þeirra fræða byggðust á kenningum Galens, sem áður hef- VIKAN ur verið minnzt á i þessum þáttum. Krufning- ar voru gerðar á svínum og kennararnir byggðu kennslu sina á þeim. Margt hefur misjafnt verið sagt siðar um skóla þennan og smám saman fer honum hnignandi, en aðrir taka þá við. Meðal kennara við skólann var fyrsti kven- læknir í Evrópu, Tortula Ruggiero. Hún fékkst við fæðingarhjálp og kvensjúkdóma og hefur ritað bók um þessi fræði. Þar eru all- góðar lýsingar á ýmsum kvensjúkdómum. Með krossferðunum hefjast kynni Evrópu- manna á menningu Austurlanda, og upp frá því gætir áhrifa þaðan á flestum sviðum, ekki hvað sízt læknisfræði, en Arabar stóðu Evrópumönnum miklu framar í henni. Á 12. öld hefst nokkurt framfaraskeið og um miðja öldina var fyrsta kennslubókin í handlækn- ingum rituð í Salerno. Enginn veit hver höfundur hennar er. Sennilega eru þeir margir. Elzta handritið er varðveitt í Bamberg i Þýzkalandi. Sumir halda, að Roger frá Palermo sé einn af höf- undunum, en hann ritaði og gaf út árið 1170 bók er hann nefndi „Practica." Læknarnir í Salerno skrifuðu mikið um sáralækningar, sem von var á þessum röstu- og striðstimum. Roger þerraði sárin með lími^ lagði viö þau eggjahvítu eða stráði í þau dufti. „Náð og gæska guðs . . .“ Hann kennir hvernig sauma megi sár sam- an með silkisaum og stór sár lét hann setja kera*) í. Hann mælir með því, að örvai' og spjótsoddar séu numdir brott, hvenær sem því megi við koma, en segir um leið: „Ef ekki er hægt að ná honum (örvaroddinum) án þess að valda miklu tjóni, er betra að láta hann vera; því margir hafa lifað lengi með vopn í sér. Um langan aldur var bók hans „Practica" notuð til kennslu í handlæknisfræði. Hann virðist hafa verið mikill raunsæismaðui', er hann ritar um nýrnasár: „Vér eigum undir náð og gæzku guðs hvort það grær, en eigi verkum vorum." (Heilbrigt líf). *) Keri er lagður í sár til þess að vilsa geti runnið úr þeim út á yfirborðið. 899. KKOSSGÁTA VIKUNNAR. VORTlZKAN 1958 I NÆSTA BLAÖI í næsta blaði munum við birta myndir og segja ofurlítið frá því nýjasta, sem fram kom á vorsýn- ingum stóru tizkuhúsanna í París. A hverju ári er beðið eftir frétt- um þaðan með talsverðri forvitni, því frönsku tízkufrömuðirnir Iiafa jafnvel áhrif á klæðnað kvenna hérna uppi á lsiandi, eins og berlega kom í Ijós í haust, þegar pokatízkan kom á markað- inn. ALGLYSIR Lárétt skýring: 1 ný af nálinni — 5 slavnesk — 9 eltir suma — 10 trantur — 12 lik- amsvik — 14 limur — 16 nestispoki — 18 nár - 20 tréð — 22 fjær — 23 titill, sk.st. — 24 alltaf — 26 hrósa — 27 dreif -— 28 endurvarpstæki — 30 síki — 31 skipshluta — 32 þar sem skinnræksni úr Skáldu fundust í fleti — 34 tvíhljóði — 35 sælgæti — 37 fjöldi — 40 gimsteinn — 43 mælieining — 45 rifjað upp (fyrir) — 46 látæði — 48 ruglingur — 50 fangamark í- þróttafélags — 51 húsdýr — 52 hugboð — 53 dýrka — 55 vot — 57 vitjaði Egypta sjö sinnum 58 ... . heimsins eru vanþakklæti — 60 vindur — 61 tafl — 62 bílategund — 63 farartæki — 64 óvanur. Nú fellur eitt blað úr vegna páskavikunnar. Næsta tölublað kemur því 10. apríl. Lóðrétt skýring: 2 gafst hún Grýla upp á mannsnafn — 7 liðugur — 13=51 lárétt — 15 raun — 21 já, já, svo skal verða frumefni 31 Ásynja — skjótráður - 40 ekki hafandi Fótafæti — 44 hali — 46 fljótur - 3 úrgangur — 4 fitl — 5 erfiði :— 6 kven- 8 hik — 11 söfnunartækið — 12 útungun — 17 saurgar — 18 illviðrishrota — 19 guðir — 23 fylgihnöttur — 25 í skóm —- 28 sk.st. — 29 33 stórfljót — 36 pytla — 38 sk.st. •— 39 — 41 ryk — 42 boðlina — 43 bær undir — 47 hundsnafn — 49 brakaði — 52 dauft ljós ■— 54 bæta við — 56 bráðlyndur • - - 57 lík 60 skemmtistaður. blekking (slanguryrði) 51 VIKAN 3

x

Vikan

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.