Vikan - 27.03.1958, Blaðsíða 11

hafðist upp úr henni, var henni
varpað í fan^ábú^fe'. - Þar gleyptu
brennsluofnárnir hana. En jafnvel
andspænis aftökusveitinni, gugnaði
þessi grannváxna skoska stúlka ekki.
Morguninn sem hún var leidd til af-
tókunnar, greiddi hún sér vandlega
og hnýtti silkiborða i hár sitt.
Violette Szabo, sem missti manninn
sinn við Alamein, beið þar til hin
nýfædda dóttir hennar var orðin sex
mánaða, en bauð sig þá fram til
þjónustu í kvennahernum.
Hún var send á skæruliðaskóla þar
sem hún meðal annars skaraði fram
úr í skotfimi. Hún sveif til jarðar í
Frakklandi nótt eina í apríl 1944.
Hún hafði það verkefni að úthluta
vopnum til skæruliðanna og kenna
þeim notkun þeirra. Það voru að-
eins tveir mánuður til D-dags — inn-
rásardagsins.
Violette varð að vera á sífelldu
ferðalagi, féll tvisvar í hendur Gesta-
jx) en tókst í bæði skiptin að sleppa.
1 þriðja skiptið lenti hún í þýzkri
gildru. En þótt mótþrói virtist von-
laus, greip hún vélbyssu og skotfæri,
hljóp inn í húskofa og varðist þaðan.
Margir féllu af Þjóðvei'junum áður
en þeim tókst að brjótast inn í hús.
ið og ná brezku stúlkunni lifandi.
Nazistarnir pynduðu hana, og þeg.
ar hún neitaði að Ijóstra upp um
nöfn félaga sinna, var hún skotin.
Sagan um hetjudáðir Violette
Szabo hefur nú verið kvikmynduð.
Þrjár brezkar stúlkur úr FANY-
sveitunum voru drepnar í sömu
fangabúðum. Þær hétu Denise Bloch,
Cicely Lefort og Lilian Rolfe. Eng-
inn, sögðu sjónarvottar, sá þeim
bregða.
Það hefur orðið mikil breyting á
FANY-sveitunum siðan þær voru
stofnaðar fyrir rösklega fimmtíu ár-
um. 1 bók um sögu þeirra og starf
er brugðið upp myndum, sem sýna
þetta.
Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöld tók
flokkur úr hjálparsveitunum þátt í
liersýningu í Brighton. Að henni lok-
inni fóru tvær stúlknanna inn á veit-
ingahús á staðnum og báðu um
kvöldverð.
Veitingamaðurinn virti þær vand-
lega fyrir sér og það færðist hneyksl-
unarsvipur yfir andlit hans. öklar
þeirra gægðust niður undan pilsun-
um.
Þær fengu hvorki vott né þurrt
fyrr en þær voru búnar að fallast á
að tjald yrði hengt fyrir hornið þar
sem borðið þeirra stóð. Hinir gest-
irnir máttu ekki sjá þessa stór-
hneykslanlegu ökla. Og þegar þær
kvöddu, voru þær kurteislega en
einarðlega beðnar um að koma ekki
aftur nema öklarnir væru siðsam-
lega faldir.
Þrjátíu árum seinna áttu dætur og
jafnvel barnabörn þessara braut-
ryðjenda eftir að gegna þjónustu í
hjálparsveitunum, og þá voru pilsin
komin upp að hnjám. 1 þokkabót
þótti það ekkert hneykslanlegt, þátt
herstúlkurnar bæru síðbuxur þegar
það hentaði þeim betur en pilsið.
Það var á þessum árum og eftir að
heimsstyrjöldin síðari var hafin sem
dálítið atvik kom fyrir, sem sýndi
að FANY-stúlkurnar voru ekki ein-
ungis orðnar fullgildir meðlimir í
hernum heldur bjuggu yfir því hug-
Framhald á bls. 14
LÆKNIRINN 1
FRUMSKÓGINUM
Dr. Ferguson stundar vísindastörf
sín meðal indíána og særingamanna
STRÓKURINN upp úr eldfjallinu djúpt inni í frum-
skóginum stækkaði, og þegar dimmdi, sat stórt
blóðrautt ský á fjallstindinum. Um svipað leyti byrjaði
glóðheit aska að falla milli trjána.
En hin hrikalega sýn og hinar þungu drunur vöktu
aðeins fögnuð hjá hvíta lækninum, sem þarna var
staddur. Því að guðirnir voru að sýna, að þeir væru
honum hlyntir.
Einn af höfðingjum hinna innfæddu steig fram.
Hann sagði: ,.Sangey, eldguðinn, býður þig velkominn.
Hann hefur gefið táknið. Þú mátt lifa meðal okkar, þú
ert bróðir okkar.“
Leyndarmálið
Þetta þýddi, að dr. Wilburn H. Ferguson gat orðið
særingamaður hjá Jivaro indíánunum, hinum blóðþyrstu
hausaveiðurum Amazon-frumskógarins í Suður-
Ameríku.
Þetta þýddi líka að hann mátti vœnta þess, að inn-
fœddu ' sceringamennirnir mundu kenna lionum listir
sínar, opinberuðu fyrir honum leyndarmál sín.
Og það var einmitt í þeirri von sem dr. Ferguson
hafði lagt líf sitt i hættu. Því að hann trúði því, að
þarna í hjarta frumskógarins, meðal skæðustu villi-
manna veraldar, kynni hann að finna læknislyfið gegn
einni af ægilegustu plágum mannkynsins — krabba-
meininu. Hann trúði því, að hið dularfulla efni, sem gat
smækkað venjulegt mannshöfuð, gæti líka smækkað
eða jafnvel eytt banvænum æxlum i mannslíkamanum.
Það bárust stundum sögur út úr frumskóginum um
þennan hugrakka lækni, sem fórnað hafði 27 árum af
æfi sinni við þetta starf.
En mig langaði að sjá hann og tala við hann. Þvi var
það, að ég flaug frá Quito, höfuðborg Ecuador, til
þorpsins Sucua við jaðar Jivaro-svæðisins.
Flugvélin renndi sér niður á flugbrautina — þveng-
mjótt brúnt strik í hinu sígræna landslagi. Um leið og
hún nam staðar, steig hár, gráhærður maður upp að
henni. Það var dr. Ferguson.
Hann leiddi mig að húsi sínu. Það var með pálrna-
þaki, en veggirnir úr bambus: fullkomlega vatnshelt, en
heimili salamandra, feiknstórra köngurlóa, bjalla og
annarra skordýra.
Hann kynnti mig fyrir konunni sinni, vingjarnlegri
og húsmóðurlegri, fyrir elsta syni sínum, Eugene, og
konu hans, fyrir næstelsta syninum, Ralph, og fyrir
dótturinni, Patsy, sem er fjórtán ára og yngst systkin-
anna.
Hversvegna skyldi nokkrum lœkni dett'a i hug, að
svarið við krabbameininu kunni að leynast þarna í
frumskóginum ?
Dr. Ferguson sagði mér yfir kvöldvei'ðinum, að mörg
kunn lyf væru upprunin á Jivaro-svæðinu.
Kínín fannst, þegar Jesúiti sá Jivaro særingamann
gefa hitasóttarsjúklingi börk af sjinkótrénu.
Kókaín fluttist frú Jivarounum til Peru og þaðan til
Evrópu.
Kjúrar, eitrið, sem Jivaroarnir dýfa örfurn sínum i,
er nú notað til þess að lækna sum afbrigði lömunar.
Og barbaskó, sem Jivai'oar drepa fisk með, er nú
mikið notað til þess að eitra fyrir skaðleg skordýr.
Áhugi dr. Fergusons vaknaði fyrir alvöru þegar hann
sá fyrsta smækkaða hausinn. Hann tjáði mér:
„Mér datt í hug, að efni sem gæti minnkað höfuð,
gæti gert það sama við allskyns æxli. Hausinn var af
þýzkum verkfræðingi, sem drepinn hafði verið fyrir
eini ári.“
Það er hausinn, sem þið sjáið á meðfylgjandi mynd.
Læknirinn hélt áfram:
„Þegar ég fór í fyrirlestraferð til Bandaríkjanna
nokkrum árum seinna, sýndi ég höfuðið. Maður með-
al áheyrenda spratt á fætur og hrópaði: Drottinn
minn, þet.ta er Ernst! Við unnum saman einu sinni.
Þó að möi'g ár væru liðin síðan höfuðið hafði verið
minnkað, var svipurinn ennþá auðþekktur.“
Indíánarnir notuðu vökva til þess að smækka haus-
ana. Nú var að komast að því, hvaða efni þessi
vökvi hefði að geyma.
„En Jivaroarnir gæta leyndarmála sinna vandlega,"
sagði læknirinn.
Einu trompi réði dr. Ferguson þó yfir. Hann hafði
— „með töfrum hvíta ma.nnsins“ — bjargað lífi indi-
ána, sem særingamaður hafði gefist upp á að lækna.
Og í þakklætisskyni gaf særingamaðurinn honum
dreggjarnar af vökva, sem notaður hafði verið fyrir
skemmstu í sambandi við hausaveiðaleiðangur.
Dr. Ferguson gerði tilraunir á lifandi dýrum. Þau
dóu. Og það reyndist erfitt að efnagreina vökvann.
Eina leiðin til þess að komast að leyndarmálinu var
að læra að búa þennan vökva til - með því að ger.
ast særingamaður.
Dr. Ferguson sagði: „Loks byrjuðu indíánarnir að
gefa sig. Þeir tóku mig í fjögra daga ferðalag gegn-
um frumskóginn. Á leiðinni komum við við hjá Wak-
ani-fossum, sem eru helgir i þeirra augum. Þar fór
fram einskonar vígsluathöfn. Ég var látinn baða mig
í hyl. Svo var svíni slátrað og blóðinu roðið á fætur
mína.
Þegar við komum til Sangey, var eldur í fjallinu.
Af því drógu særingamennirnir þá ályktun, að guðirn-
ir væru mér vinveittir."
En þegar hér var komið, komst dr. Ferguson í klípu.
Til þess að vígslan væri fullkomin, varð hann að
drepa mann og smækka höfuð hans. Og til þess treyst-
ist hann ekki.
Jurtasöfnun
Eftir mikið þjark varð þó að samkomulagi, að hann
mætti drepa öskurapa og smækka hausinn á honum.
„Mér létti sannarlega," sagði hann mér. „Mér var
sýnt hvaða jurtir voru notaðar í smækkunarvökvann,
og þú getur reitt þig á, að ég lagði útlit þeirra ræki-
lega á minnið. Þær voru alls þrjátíu og sjö. Ég lærði
að búa til vökvann úr þeim — og hann reyndist ósvik-
inn.“
Dr. Ferguson sýndi mér þennan apahaus. Hann var
ekki stærri en hænuegg.
Nú kom nýtt vandamál til sögunnar: Var hægt að ná
eiturefnunum úr vökvanum án þess að veikja notagildi
hans?
lrÉg vann dag og nótt,“ sagði læknirinn. „Ég gerði
tilraunir á rottum." Og að lokum tókst honum að
Framhald á bls. 14
VIKAN
11