Vikan - 29.05.1958, Blaðsíða 11

FAGRER MUNBR
ÚR GUULI
OG SILFRI
Sendnm gegn póstkröfu.
Guðlaugur Magnússon
SKARTGRIPAVERZLUN
Laupaveg^ 22 A. — Simi 15272.
Valur- Vandar- Vöruna
SULTUR — ÁVAXTAHLAUP
MARMELAÐI — SAFTIR
MATARLITUR — SÓSULITUR
EDIKSÝRA — BORÐEDIK
TÓMATSÓSA — ÍSSÓSUR
— Sendum um allt land —
Efnagerðin Valur h.f.
Box 1313. — Síml 19795 — Beykjavik.
TRICHLORHREINSUN
OUBBHREINSUN)
SÚLVALLAGÖTU 74 • SÍMI 13237
BARMAHLÍÐ 6 SÍMI 23337
Prjónastofan Hlín h.f.
Skðlavörðustíg 18. Símar 12779 og 14508.
Prjónavörur höfum við framleitt í
síðastliðin 25 ár úr íslenzku og er-
lendu garni.
Höfum ávallt á boðstólum fyrsta
flokks vinnu, og fylgjumst vel með
tízkunni.
Sendum gegn póstkröfu um land allt.
Ég þakka þeim sem verzlað hafa i
Sölutuminum við Arnarhól ánægju-
leg kynni, og bið þá um að beina við-
skiptum sínum í
Hreyfilsbúðina.
Pétur Pétursson.
LITLA BLIKKSMIÐJAN
Nýlendugötu 21 A. Sími 16457.
Smíðar meðal annars:
Þakrennur, allar stærðir og gerðir.
Þakglugga, allar stærðir og gerðir.
Olíukassa í báta og skip.
Benzíngeyma í bíla og báta.
Loftrör, allar stærðir.
Lóðabala. Lofttúður o. fl.
________
frd mírmin bœjardyrum
skriíar fyTir kvenfólkið, um
kvenfólkið og hugðarefni þess
Um meðferð gerfiefna
Undanfarin ár hafa ótelj-
andi gerfiefni komið á
markaðinn. Húsmæðrum
reynist því oft erfitt að átta
sig á hvers konar meðferð
á við hvert efni fyrir sig,
ekki sízt þar sem næstum
sama efnið ber stundum oft
mismunandi heiti, eftir því
í hvaða landi það er fram-
leitt, eins og t. d. nælon,
perlon og grillon.
Oft fylgir efninu eða flík-
inni leiðarvísir, sem segir
til um hvernig fai'a skuli
með það, og erlendis er oft-
ast hægt að spyrja af-
greiðslufólkið í verzlunun-
um. Hér á landi er því mið-
ur heldur lítið upp úr því
að hafa.
Nœlon, orlon og terylene
eru gerfiefni, sem eru
hentug, sterk og teygjanleg.
Þessi efni má öll þvo úr
venjulegum lút og í vatni,
sem er svo heitt að maður
getur rétt haft hendurnar
ofan í því (eða um 45 stiga
heitt). Flíkur úr þessum
efnum mega helzt ekki
verða mjög óhreinar, þær
gulna ef þær eru þurrkað-
ar í sólinni og það er ó-
þarfi að strjúka þær, ef þær
eru hengdar upp rennandi
blautar. Sumir vilja samt
strjúka blússur og skyrtur,
en þó þær líti ekki sem
bezt út í fyrstu, jafna þær
sig venjulega eftir að þær
komast i snertingu við hlýj-
an og eðlilega rakan líkam-
ann.
Terylene er oft blandað
ull og þykir það sérlega
hentugt í hversdagsflíkur.
Erlendis eru framleiddar
karlmannabuxur úr terylen-
ull, sem halda brotunum, og
plíseruð pils, með sama
eiginleika. En það er oft
erfitt að sauma úr þessu
efni, því aaumar vilja kipr-
ast, og gæta verður þess að
það krumpist ekki mikið í
þvottabalanum. Að öðru
leyti má þvo það í alit að
35 stiga heitu vatni, ekki
þó heitara vegna ullarinn-
ar. Þetta efni er enn ekki
mikið þekkt hér á landi.
Rayon er tlltölulega ó-
dýrt miðað við önnur efni.
Það er hentugt að því leyti
að hægt er að framleiða það
með svo mismunandi blæ.
Það óhreinkast heldur ekki
mjög fljótt og er gott í
þvotti. Aðalókosturinn við
rayon er hve það er lítt
teygjanlegt og krumpast
því mikið. Nýlega er þó far-
ið að meðhöndla það þann-
ig að það helzt all vel slétt.
Rayon er þvegið í volgu
vatni, en þar sem það er
ekki eins sterkt blautt, má
ekki nudda það mikið eða
vinda það harkalega. Ein
tegund af rayoni er acetat.
Það krumpast yfirleitt
minna en venjulegt rayon.
Oft er rayon blandað
uil, eins og terelyne. Ullar-
rayon getur verið ákaflega
mismunandi, eftir hlutföll-
unum. Hálfullarflíkur gefa
oft flíkum úr hreinni ull
ekkert eftir hvað útlitið
snertir og eru notaðar í
kjóla og dragtir. Sum hálf-
ullarefnin þola þvott, en
séu þau ekki merkt þannig,
er vissara að setja þau í
hreinsun. Slík efni má
strjúka með volgu járni á
röngunni eða pressa með
votum klút á réttunni.
Bómull er gott og gamal-
þekkt efni, sem gott slit er
í, en hefur ekki verið neitt
sérlega skemmtilegt fram
að þessu. Nú er aftur á
móti farið að framleiða
bómull í margskonai' gerfi,
þannig að hún virðist stund-
um ullarkennd og stundum
silkikennd. Tízkuhúsin geta
þvi stundum notað hana í
sínar fínustu flíkur og okk-
ur hentar bómullarefni
prýðilega að ýmsu leyti.
Bómull endist vel og þol-
ir vel þvott, en vill krump-
ast mikið. Þó eru til sér-
staklega meðhöndluð bóm-
ullarefni, sem ekki krump-
ast nema 1% (hin krump-
ast 15%). Auk þessu eru til
bómullarefni, sem aldrei
þarf að strjúka, og eru þau
venjulega merkt „non-iron“-
bómull. Slík efni verður að
þvo eins og nælon, i vel
volgu vatni og hengja þau
upp rennandi blaut.
Bómuli er plöntuvef jar-
efni og þolir því vel lút.
VU þekkjum við allar frá
gamalli tíð, og því óþarfi að
ræða sérstaklega um hana.
Hún er þvegin úr ilvolgu
vatni og skal varast að
ieggja hvítar ullarflíkur til
þerris í sól (og auðvitað á
oín) því þá vilja þær gulna.
Ull er mjög fjaðurmögnuð
og hlý, því loftið milli hár-
anna verkar sem einangrun.
Prjónaföt og jerseyefni
þarf að þvo ákaflega var-
iega, kreista sápulöðrið
gegnum flíkina, án þess að
nudda, og skola svo úr
mörgum jafnheitum vötn-
um. Þá er gott að setja edik
í seinasta vatnið. Ef um fín-
ar flíkur er að ræða, eins
og t. d. prjónakjóla, er bezt
að þurrka þær þannig að
leggja þær innan í hand-
klæði, kreista vatnið úr og
breiða þær síðan til þerris
á handklæði eða gömul
dagblöð (minnst hálfs mán-
aðar gömul). Við fyrsta
þvott er sjálfsagt að taka
mál af flíkinni og teygja
hana upp í rétta stærð, áður
en hún þornar.
Jerseyfatnað má þvo á
sama hátt. En flíkur úr fín-
um ullarefnum er bezt að
senda I efnalaug.
Sama gildir um fína kjóla.
Það er of hættulegt að
reyna að þvo þá eða bletta-
hreinsa þá sjálfur.
Flaueliskjóla má aldrei
strjúka, en í staðinn má
lífga þá upp með því að
bera þá varlega að gufu.
Brokaðikjóla verður að
strjúka ákaflega varlega,
því í sumum verður gyllti
þráðurinn svartur við hita.
Tjull og taftpils eru þvegin
í upp undir 35 stiga heitu
vatni. Taftpils verða fall-
egri ef þau eru stífuð úr
3—5 blöðum af matarlími,
uppleystum í 1 lítra af vatni.
Og tjullpils má stífa úr
krystallasterkju, sem leyst
er upp í köldu vatni og síð-
an hituð upp undir suðu-
mark. Það er þó ekki notað
fyrr en það er aftur orðið
rétt volgt og pilsið er strok-
ið rakt með volgu járni.
Efni taka ákaflega. misvel
við lit. Nælon er oftast
hægt að lita heima, en or-
lon og terylene taka ákaf-
lega illa við lit. Yfirleitt er
varasamt að lita efni, nema
gera fyrst tilraun með litla
pjötlu.
(Endursagt og þýtt úr
dönsku).
U6U
Snotur sumarkjóll á ungu
dömuna frá McCalis.
HEIMILIÐ
Nóbelsverðlaunaskáldinu Selmu Lagerlöf farast svo
orð um heimilið í fyrirlestri:
,,Er það ekki lika aðdáanlegt, þetta litla hæli? Það
tekur fúslega á móti okkur, meðan við erum hjálpar-
vana og erfið ungbörn. Það setur okkur i heiðurssætið,
þegar við erum orðin veikburða gamalmenni. Það veitir
húsbóndanum gleði ( og hressingu, þegar hann leitar
þangað, þreyttur af erfiði dagsins. Það hlúir eins
vel að honum, þegar á móti honum blæs í heiminum,
eins og þegar honum er hossað þar. Á heimilinu eru
engin lög til, aðeins venjur, sem fylgt er af því að þær
eru gagnlegar og heilladrjúgar. Þar er refsað, en ekki í
hegningarskyni, heldur til þess að ala upp. Þar geta
allir hæfileikar komið að notum, en sá, sem er ekki bú-
inn neinum þeirra, getur orðið eins elskaður og hæfi-
leikamaðurinn. Heimilið getur tekið fátækt vinnufólk
inn í sinn heim, og haldið því alla ævina. Það missir
ekki sjónar af neinum sinna og slátrar alikálfinum,
þegar týndi sonurinn kemur heim. Það er forðabúr þjóð-
sagna og kvæða; það á sína eigin helgisiði; það geymir
minningu forfeðranna, sem engin saga greinir frá. —
Þar má hver og einn vera eins og honum er eðlilegast,
á meðan hann truflar ekki samræmið. — Ekkert er
til liprara og miskunnsamara, sem mennirnir hafa skap-
að. Ekkert er til sem eins er elskað, eins mikils metið
af verkum konunnar, og heimilið.“
(Þýðinguna gerði frú Laufey Vilhjálmsdóttir).
í vísnabók ungrar stúlku
Hafðu til þess hárið þitt,
— hugsaðu um það, tetrið mitt!
drundi karl við dóttur sina
dreymdi’ að henni mundi hlýna —
ef þú mætir ungum dreng,
ekki í möskva’, en bogastreng.
Jón Þorsteinsson
frá Arnarvatni
Viljið þið fá blaðið sent heim?
Viljið þið fá blaðið með afslætti?
X»á ráðleggjmn við ykkur þetta:
GERIZT ÁSKRIFENDUR!
10
VIKAN
VIKAN
Nú er framhaldssögu AGÖTHU CHBISTIE að ljúka í blaðinu
HÉR ER HÖFDIMDIJRINIM
k GATHA CHRISTIE er vin-
I* sælasti reyfarahöfundur
veraldar. Bækur hennar hafa
verið gefnar út í milljónum ein-
taka á fjölda tungumála. I
Bandaríkjunum einum hafa
fimm milljónir eintaka selst.
Hvað hefur Christie til
brunns að bera, hvað veldur
þessari gífurlegu sölu? Eða:
hvað hafa reyfararnir hennar
umfram aðra reyfara?
Hún hefur mikið ímyndunar-
afl og beitir því af mikilli lagni.
,,Gáturnar“ í bókunum hennar
— möndullinn sem allt snýst
um — eru alltaf haglega gerðar.
Hún kann að koma lesandanum
á óvart, kann það óvenjuvel.
Þar að auki gerir hún sér
ljóst, að henni eru takmörk sett
sem höfundi.
,,Þó að líf mitt lægi við,“
sagði hún einu sinni, „gæti ég
ekki skrifað um námumenn að
tala saman á krá. Sjáðu til, ég
hef ekki hugmynd um, hvað
námumenn tala um á krám.“
Svo að persónurnar í bókum
hennar eru læknar, leikarar,
lögfræðingar, liðsforingjar,
prófessorar og prestar — og
konur þeirra — fólkið sem
Christie hefur umgengist frá
blautu barnsbeini og þykist þar
af leiðandi þekkja. Jafnvel
þorparamir hennar eru — að
minnsta kosti á yfirborðinu —
virðulegir „yfirstéttarmenn."
Hercule Poirot er frægasti
leynilögreglumaðurinn sem hún
hefur skapað með penna sínum.
Hann kom fram á sjónarsviðið
árið 1920 í bókinni The Myst-
erious Affair at Styles. Poirot
er belgiskur, en býr í Bretlandi.
Christie ætlaði að láta hann
setjast í helgan stein snemma,
en bókin Morö Rogers Ackroyd
(1926) breytti þeirri ákvörðun.
1 þessum sígilda reyfara reyn-
ist morðinginn vera læknirinn,
sem enginn grunar og síst les-
andann, enda segir læknirinn
söguna og kemur manni fyrir
sjónir sem sérstakur vinur og
aðdáandi hins óviðjafnanlega
Poirots.
Aðrir höfundar hafa síðan
stælt þessa aðferð — að láta
sökudólginn segja söguna — en
Agatha Christie á heiðurinn af
því að hafa fundið hana upp.
Þessi bók gerði hana heims-
fræga og heimsfræg hefur hún
verið síðan. Hver bókin hefur
rekið aðra — að meðaltali tvær
nýjar á ári. Fáein smásagna-
söfn hafa líka komið frá henni.
Sömu einkennin eru á öllum
þessum bókum. Það er sifellt
verið að gefa í skyn að þessi
eða hinn sé morðinginn. Og í
bókarlok, þegar lesandinn er
orðinn gjörsamlega ruglaður í
ríminu, kemur á daginn, að
þorparinn er sá ólíklegasti af
öllum hópnum.
Christie gerir sér með öðrum
orðum far um að blekkja les-
andann, „teymir hann á asna-
eyrunum," eins og einn gagn-
rýnandinn orðaði það. En hún
gerir þetta svo kurteislega, að
lesandinn lætur sér vel líka; að
minnsta kosti heldur hann á-
fram að kaupa bækur hennar.
Poirot hefur lítið breyst síð-
an hann birtist í fyrsta skipti,
nema hvað hann talar betri
ensku. En Christie hefur skap-
að fleiri skemmtilegar persón-
ur. Ein er Jane Marple, orðvör
og góðhjörtuð gömul kona, sem
dundar við að leysa flóknar
morðgátur. Hún er uppáhalds-
persóna höfundar.
Christie hefur samið nokkur
W1
ÞAÐ BORGAR SIG
AÐ AUGLÝSA í
VIKUNNI!
leikrit á seinni árum. Þau hafa
eins og bækur hennar hlotið
miklar vinsældir. Um skeið voru
sýnd samtímis þrjú leikrit eft-
ir hana í London, og Gildran,
sem nú er verið að sýna í Am-
bassador leikhúsinu, hefur sleg-
ið öll brezk met um aðsókn.
Þetta leikrit á sér annars
skrýtna sögu. Það byrjaði sem
smásaga, sem höfundurinn síð-
an breytti í tuttugu mínútna út-
varpsleikrit — og nú er það
orðið fullir þrír þættir!
Agatha Christie er komin á
sjötugsaldur. Hún er há og gild
og hvíthærð. Hún hefur hlý-
legt og aðlaðandi viðmót. I
æsku dreymdi hana um að verða
óperusöngvari eða píanóleikari.
Hún heitir fullu nafni Agatha
Mary Clarissa Christie. Móðir
hennar var ensk, faðirinn
bandarískur. Hún var orðin
fluglæs fjögra ára. Það var
jafnan mikið um bækur á heim-
ilinu og hún las mikið, meðal
annars flestar Sherlock Holmes
sögurnar. Hún hyggur að þær
bækur hafi haft áhrif í þá átt
að hún gerðist reyfarahöfundur.
Hún var send í skóla í Par-
ís sextán ára, en lætur lítið
yfir árangrinum. „Ég lagði allt
kapp á hljómlistarnámið," segir
hún.
Móðir hennar hvatti hana til
að reyna sig við ritstörf. „Ég
samdi kvæði og fremur þung-
lyndislegar . ástarsögur," segir
hún; „það var byrjunin."
Árið 1914 giftist hún fyrri
manninum sínum, ungum liðs-
foringja að nafni Archibald
Christie; og á meðan hann var
á vígvellinum í Frakklandi,
starfaði hún sem hjúkrunar-
kona heima í Bretlandi.
Poirot á rætur sínar óbeint
að rekja til þessa tímabils. Hún
kynntist belgisku flóttafólki í
starfi sínu: þessvegna varð
leynilögreglumaðurinn hennar
belgiskur. Sem hjúkrunarkona
nam hún líka lyfjafræði og
kynntist ýmsum tegundum af
eitri. Og hún er einmitt óvenju-
snjall eiturbyrlari í bókum sín-
um.
Hjónabandi hennar lyktaði
með skilnaði árið 1928. Skömmu
seinna heimsótti hún Sir Leo-
nard Woolley fornleifafræðing,
sem var við rannsóknir í Litlú-
Asíu. Þar kynntist hún Max
Mallown, sem nú er prófessor í
fomleifafræði við háskólann í
London. Þau giftust árið 1930.
Það tekur Agöthu Christie að
meðaltali sex mánuði að semja
skáldsögu, þótt hún hafi raun-
ar lokið við eina á fimm dögum
„eftir að vera búin að hugsa um
hana í sex ár.“
Afkastamest er hún í íbúð
sinni í London. Hún á annars
tvö sveitasetur, sem hún býr í
á víxl, „en þar er alltaf eitt-
hvað til að tefja fyrir manni, og
ég er satt að segja dauðfegin
þegar ég þykist ekki mega vera
að því að skrifa.“
Hún hefur gaman af að fara
í leikhús, les mikið (leynilög-
reglusögur og ferðasögur) og
hlustar mikið á músík. Auk þess
finnst henni gaman að mat-
reiðslu og sundi og safnar fögr-
um húsmunum.
Henni leiðist útvarp, sjón-
varp og bíómyndir. Hún bann-
aði að láta kvikmynda Poirot
eftir eina misheppnaða tilraun.
En kvikmyndin, sem gerð var
eftir leikriti hennar Vitni á-
kœruvaldsins, finnst henni hafa
tekist vel. Hún hefur ennþá
ekki samið sjónvarpsleikrit.
Loks er þess að geta, að hún
hefur feiknmikinn áhuga á
fornleifafræði. Hún fer árlega
með manninum sínum til Nim-
rud í Irak þar sem þau eru að
grafa upp foma borgarrúst.
— DAVID TALBOT.
17