Vikan - 12.06.1958, Blaðsíða 10
GEIGVÆIMLEGAR HÆTTIJR
FYRSTA G
ANS
SEX gerfitungl hafa verið
send út í geiminn þegar
þetta er ritað; og menn eru
farnir að tala í alvöru um að
gera út leiðangur til tunglsins.
Sputnik er stærstur „tungl-
ana.“ Hann vegur yfir 2000
pund. I honum hefði getað ver-
ið farþegi — ekki geimtíkin
heimsfræga hún Laika, heldur
maður. Það eru með öðrum orð-
um nú þegar til eldflaugar, sem
geta borið menn út í geiminn
— og sem draga til tunglsins.
En þar með er ekki sagt, að
fyrsti maðurinn muni standa á
tunglinu í ár eða næsta ár. Því
að þótt farartækið sé tilbúið, er
farþeginn það ekki.
Vísindamennirnir eiga eftir
að leysa margar og flóknar gát-
ur áður en þeir geta sagt, að nú
séu þeir tilbúnir að senda mann
út í geiminn, koma honum heil-
um á húfi á leiðarenda — og ná
honum heim aftur.
Nú skal vikið að nokkrum
vandamálum, sem vísindamenn-
irnir eru ekki ennþá búnir að
leysa.
Fatna&ur geimfarans. Tungl-
maðurinn verður í vægast sagt
skrýtnum fötum. Þar verður
hver flíkin utan yfir annarri, og
þó mxm þetta mynda eina heild.
Fötunum má líkja við brynju.
Þau munu gegna margþættu
hlutverki. Þau verða að vera
þannig úr garði gerð, að þau
geti varið manninn gegn ótrú-
Iegum og ægilegum kulda, ef í
harðbakkann slær — eða hindr-
að að hann steikni lifandi. Þau
verða líka að hindra, að um-
turnunin á þyngdarlögmálinu
lesti hann lífið. Þau verða skel
geimfarans, skinnið, feldurinn,
sem bjargar lífi hans (vona
menn) ef eitthvað kemst í gegn-
um varnir loftþétta hylkisins
sem hann mun sita í.
Andrúmsloftiö. Hylkið vérð-
ar þannig útbúið, að í því á að
haldast ,,eðlilegur“ loftþrýst-
ingur og andrúmsloft — hvað
sem á gengur utan veggja þess.
Þetta er nú þegar gert á há-
fleygum og hraðfleygum flug-
vélum. En ,,lofttæki“ geym-
farans vefða að vera þúsund
sinnum betri; því að hann mun
ekki eiga kost á öðru lofti en
því, sem hann tekur með sér í
hylkinu.
Hraðinn. Líkami mannsins
þolir hvaða hraða sem er — að
því tilskyldu, að hraðinn breyt-
íst ekki snögglega. Hér er vís-
indamönnunum mikill vandi á
höndum. Hvernig á geimfar-
inn að þola höggið, sem fylgir
því, að eldflauginni er skotið út
í geiminn ? Nú er betra að hlífð-
arfötin hans bregðist ekki —
og hylkið. Þó mun höggið verða
Einangrunin verður hryllileg.
geisilegt. En verra mun taka
við.
Hugsum okkur að maðurinn
sé kominn heilu og höldnu út í
geyminn. Svo rennur upp sú
stund að hann stefnir fari sínu
aftur til jarðar. Þá verður hann
að búa sig undir verri áföll en
þegar hann lagði af stað. Mið-
að við 18,000 mílna hraða á
klukkustund, mun höggið, sem
eldflaugin fær þegar hún smýg-
ur aftur inn í gufuhvolf jarðar,
samsvara því að bíll aki með 60
mílna hraða gegnum logandi
bræðsluofn og beint á steinvegg.
Það verður því að finna ein-
hver ráð til þess að hægja á
eldflauginni áður en hún held-
ur inn í loftlögin. En hvernig er
það hægt? Það hefur stundum
verið stungið upp á því, að
geimmaðurinn láti eldflaugina
„fleyta kerlingar" á ystu loft-
lögunum og smáhægi þannig á
henni. Þegar hraðinn verður
kominn niður í 3000 mílur, á
geimmanninum að vera óhætt
að opna stálfallhlífina í enda
eldflaugarinnar til þess að
draga enn úr hraðanum. En
engu að síður vita vísindamenn-
irnir, að höggið verður óskap-
legt.
Þyngdarlögmáli'ö. Þegar
geimfarinn er laus við aðdrátt-
arafl jarðar, verður líkami hans
þyngdarlaus. Þetta er ekki eins
þægilegt og menn kunna að
ætla í fljóta bragði. Það er sára-
lítil reynsla fengin fyrir því,
hvernig mannslíkaminn hagar
sér, þegar hann er laus við
jarðbönn. Tilraunir Bandaríkja-
manna benda til þess, að sumir
menn þoli ekki þessa breytingu.
Á hröðu flugi er hægt að rjúfa
jarðtengsl líkamans í nokkrar
sekúndur með hnitmiðuðum,
snöggum beygjum.
Flugmaður sá, sem oftast
hefur gert þetta, segir að það sé
unaðsleg tilfinning að vera allt
í einu laus við þyngdarlögmálið.
En farþegar, sem hafa flogið
með honum, eru honum ekki
nærri allir sammála. Sumir
hafa fengið velgju, aðrir þjáðst
af sjónskekkju meðan á þyngd-
arleysinu stóð. Og allir hafa þá
sögu að segja, að þeir missi
vald á hreyfingum sínum meira
eða minna. Víst er það að
minnsta kosti, að geimfarinn
verður að Vera búinn að læra að
starfa við algert þyngdarleysi.
Og það er enginn barnaleikur.
Hitinn. Eldflaug er fljót að
komast út fyrir gufuhvolfið, og
þar af leiðir, að hitinn er ekki
sérlega mikið vandamál — á út-
leiðinni. Eldflaug kólnar fljótt
úr því hún er komin út fyrir
loftlögin. Verra tekur við, þeg-
ar hún heldur inn í þau aftur.
Þá getur hitinn ekki gufað út;
hann mun þvert á móti aukast
eftir því sem nær dregur jörðu.
Hér er vísindamönnunum
mikill vandi á höndum. Lausnin
liggur núna í einhverskonar
loftkælingu.
Matur og drykkur. Plássið í
eldflaugarhylki geimfarans er
dýrmætt. Hvert þyngdargramm
sem sparast er mikill ávinning-
ur. Það er þessvegna af og frá,
að geymfarinn hafi með sér
venjuleg matvæli. Hann mun fá
matinn í einhverskonar jafn-
ingsformi úr túpum.
Það er reiknað með, að hann
komist naumast af með minna
en 3000 hitaeiningar á dag.
Vökva verður hann að sjúga
úr ílátunum. Hann kemur hon-
um ekki öðru vísi ofan í sig
þegar búið er að umturna
þyngdarlögmálinu.
Geislun. Vitneskjan um geisl-
un — lífshættulega geislun
geisla — utan gufuhvolfsins er
ennþá af skornum skammti.
Upplýsingarnar, sem fengist
hafa frá gerfimánunum, benda
þó til þess, að ,,dauðageislarnir“
séu magnaðri en menn höfðu
ætlað. En það er semsagt enn-
þá larigur vegur frá, að þetta sé
fullkannað.
Á þessu stigi málsins er það
tilgáta vísindamannanna, að
helzt sé á það að treysta, að
,,dauðageislarnir“ séu á tiltölu-
lega mjóu belti, og að ef eld-
flaugin sé nógu fljót að komast
í gegnum það, þá sé öllu óhætt.
Einangrunin. Hann verður að
vera sterkur á taugum, fyrsti
geimfarinn. Honum mun finn-
ast nóg um einangrun sína. Það
er erfitt að gera sér í hugar-
lund tilfinningar manns, sem
situr í örlitlu hylki einhverstað-
ar úti í óendanleikanum, þar
sem engar víddir og engar fjar-
lægðir eru til, enginn hraði —
og ekkert sem heitir upp og ekk-
ert sem heitir niður.
Þetta verður fullkomin og al-
gjör einangrun.
Rannsóknir hafa leitt í ljós,
að hér er ekki lítið vandamál á
ferðum. Það er mjög greinileg
takmörk fyrir því hve mikla
einangrun mannskepnan þolir
og hve lengi.
í Bandaríkjunum hafa menn
verið einangraðir í tilrauna-
skyni, einangraðir algjörlega.
Og dómgreind þeirra hefur stór-
um sljógvast.
Ekki nóg með það: eftir
þriggja daga einangrun hafa
þeir oftast byrjað að sjá ofsjón-
ir. I skýrslum þeirra er hvað
eftir annað talað um ,,litla
menn,“ sem þeir hafa séð og
sem sífellt hafi verið að erta þá.
Og einn nefnir flóðhest, sem
alltaf var að birtast inni í hylk-
inu hans — skælbrosandi!
Vísindamennirnir eru sam-
mála um, að geimfarinn verði
að geta haft samband við jörð-
ina, verði að geta heyrt mann-
legar raddir, ef allt eigi ekki að
fara í handaskolum. Hann verð-
ur að geta spurt félaga sína á
jörðinni: „Hvar er ég núna?
Hvernig gengur þetta hjá mér?“
— og hann verður að hafa
músík hvert sem hann fer.
Hér hafa verið nefnd nokkur
óleyst vandamál í sambandi við
geymferðir. Víst eru þau mörg
og stór. En þessu megið þið
samt ganga út frá: þau verða
leyst.
Þáð er eins víst og tvisvar
tveir eru f jórir.
— RALPH DILLON
10
VIKAN