Vikan - 19.06.1958, Blaðsíða 3

HRESSAMDI GUSTUR
frá gróinni leiklistarborg
Heimsókn dönsku leikaranna frá Folketeateret
Ebbe Rode vakti einna mesta athygli
fyrir leik sinn í hlutverki Borchs.
Fyrir nokki-u kom hingað leikflokk-
ur frá Folketeatret í Kaupmanna-
höfn og sýndi í Þjóðleikhúsinu leik-
ritið ,,30 ára frestur" eftir danska
skáldið Soya. För þessi var farin til
að endurgjalda heimsókn íslenzkra
leikara til Kaupmannahafnar fyrir
tveimur árum.
Soya er fæddur árið 1896 og er af
gamalli listamannsætt. Faðir hans
var prófessor við listaháskólann í
Kaupmannahöfn. Soya varð stúdent
árið 1915 en sneri sér því næst að
blaðamennsku. Hann var blaðamaðui'
þangað til hann uppgötvaði ,,at
man hellere má skrive godt og tjene
skidt, end skrive skidt og tjene godt“
eins og hann orðar það sjálfur á
móðurmáli sínu. Soya hefur skrifað
jöfnum höndum skáldsögur og leik-
rit. Hann veltir fyrir sér siðferði-
legum og heimspekilegum vanda-
málum af mikilli kunnáttu, djúphygli
hans orkar þó tvímælis og lausnir
hans á gátum tilverunnar eru allt
annað en frumlegar. En Soya er frá-
bærilega að sér í leikhústækni og
semur verk sín eftir ströngustu kröf-
um listarinnar. Persónur í verkum
hans eru tæpast flóknar manngerðir
og rista ekki djúpt, svo virðist að
fyrir höfundi vaki að túlka hug sinn
og skoðanir í atburðarásinni fremur
en persónusköpuninni.
Efnið í leikritinu „30 ára frest
frestur" er i stuttu máli þannig:
Sjóliðsforingi einn kemur óvænt
heim og uppgötvar að kona hans
hefur verið honum ótrú. Hann gerir
Talið frá vinstri: Vera Gebuhr sem rektorsfrúin, Birgitte Federspiel
sem Jeanne og Freddy Kock sem rektorinn.
sér litið fyrir og skýtur hana til
bana, labbar sér síðan út úr her-
berginu og skýtur sjálfan sig. Elsk-
hugi eiginkonunnar kemur að nógu
snemma til þess að konan geti hvisl-
að því að honum að hann sé faðir að
dreng sem hún hafði alið. Elskhug'-
inn, Borch, tekur að sér drenginn og
kemur honum fyrir í heimavistar-
skóla, fer sjálfur til Asíu og kemur
ekki heim fyrr en að mörgum ár-
um liðnum. Hann kemur í heimsókn í
skólann tifsonar síns, verður skotinn
í fórsturdóttur rektors. Faðir hennar
hafði verið kennari í kvennaskóla,
gerst nærgöngull við einn nemanda
sinn og stungið af. Þetta fær stúlk-
an að vita og hverfur frá fósturfor-
eldrum sínum, hrygg og særð og fær
stöðu á skrifstofu Borchs. Með þeim
þróast innileg ást og lyktar vitaskuld
með því að þau ganga i heilagt
hjónaband. Sonur Borchs (sem veit
þó ekki betur en að hann sé aðeins
frændi Borchs) er þó ekki ánægður
með hjónabandið enda hafði hann
verið hrifinn af stúlkunni, jafnöldru
sinni. Og það verður úr að hann
stingur undan ,,frænda“ sínum, gamli
maðurinn kemst að því, afhendir
skötuhjúunum erfðaskrána sína,
gengur svo kurteislega út af svið-
inu og skýtur sig til bana. Með erfða-
skránni fylgir bréf þar sem segir
að drengurinn sé raunverulegur son-
ur Borchs og geti því ekki sam-
livæmt dönskum lögum gifst ekkj-
unni sem er eiginlega stjúpa hans.
Heimspekin- i leiknum er þessi:
„Öll brot liefna sín á jörðu.“ Borch
hafði stungið undan sjóliðsforingjan-
um, sonui' Borchs hlaut því að stinga
undan honum. Kaballinn gengur upp.
Það er nóg um æsilega atburði í
þessu leikriti, áköf faðmlög, ástríðu-
fullir kossar, legubekkir óspart not-
aðir og jafnvel skrifborð. Fólk ýmist
skotið eða skýtur sig sjálft, nema
hvorttveggja sé. Hvorki Soya né
dönsku leikararnir eru vitund feimn-
ii' við að túlka þessa hluti út í æsar.
Enda er allt gert af frábærri list.
En sú spurning læddist að okkur
hvort Danir hefðu af góðvilja sín-
um valið þetta leikrit til sýningar
til þess að vera vissir um að Islend-
ingar skildu þó eitthvað, jafnvel þótt
danskan færi fyrir ofan garð og neð-
an. Skammbyssuskot og kossaflangs
er alþjóðlegt tungumál, þótt það
geti vafist fyrir sumum að komast
tii botns í danskri heimspeki á einni
kvöldstund. Allir skilja bang-gang-
kiss-kiss.
Menn mega ekki halda að við sé-
um að vanþakka þessa leikför Dan-
anna. Við höfum aldrei séð jafn góða
sýningu á fjölum Þjóðleikhússins.
Leikararnir sýndu snilldarlegan leik
sem mun seint úr minni líða, þeir
færðu okkur hressan og svalan gust
frá einni grónustu leiklistarborg álf-
unnar, sýndu okkur sanna list.
Til lesenda Vikunnar
EINS og frá var skýrt í síðasta
hefti hefur Gísli J. Ástþórs-
son nú látið af ritstjórn Vikunnar
en undirritaður tekið við. Vænti
ég þess fastlega að lesendur Vik-
unnar haldi tryggð við blaðið
þrátt fyi’ir ritstjóraskiptin. Ein-
hverjar breytingar verða að sjálf-
sögðu á efni blaðsins, en það er
ekki ætlunin að boða neina stór-
byltingu né gefa lesendum hátíð-
leg loforð, því það er ekki eins og
ný ríkisstjórn sé að setjast að
völdurn. Hinsvegar verður leitast
við að svara sem flestum kröfum
lesenda og hafa blaðið sem fjöl-
breytilegast. Einkanlega vei'ðui'
lögð áherzla á að áfla innlen,ds
lesefnis.
hfokkui’ orð um efni þessa
heftis: Á þessari síðu er stuttlega
sagt frá heimsókn dönsku leikar-
anna ogjer rétt að taka fram að
sú frásögn er ekki eftir leikdómara
heldur leikhúsfréttaritara blaðs-
ins. Hann er ekki í Leikdómara-
félaginu og hefur ekki einu sinni
sveinspi'óf í iðninni. Hann er því
ekki óskeikull, heldui' hripar nið-
ur það sem honum kemur í hug
í strætisvagninum á leiðinni heim
eftir frumsýningu.
Á bls. 6 er sagt frá skringileg-
um tilburðum nýtízkulistmálara,
þar ei' ekki veitst að einum né
neinum, heldur munu lesendur sjá
við lesturinn að það er bara „sál-
in í nýtízkumálara“ sem er tekin
til meðferðai'.
Garmurinn Gissur verður kyrr á
bls. 7. Það er óþarft að kynna
hann fyrir lesendum. Gissur er
einn af traustustu hornsteinum
Vikunnar. Hann blifur, þótt rit-
stjórar komi og ritstjórar fari.
Bls. 8—9 er ríki konunnar og
ætla ég mér ekki þá dul að gerast
leiðsögumaður um það torrataða
riki. En þar verður hugðarmálum
kvenna gerð skil og sagt frá öllu
er varðar heimili og húshald.
Bls. 10 er helguð því fólki sem á
tyllidögum er kallað erfingjar
landsins og framtíðarvon þjóðar-
innar en hversdagslega glötuð
kynslóð. Á bls. 11 er sagt frá
raunalegri ógæfu sem egypsk
drottning rataði í vegna þess að
hjúskaparmiðlunin var ekki tekin
til starfa á hennar dögum.
Loks eru tvær frámhaldssögur i
blaðinu að venju, báðar hörku-
spennandi og efnismiklar.
Að endingu' flyt ég lesendum
kveðju mina og vona að Vikan
eigi eftir að veita þeim ótalda
ánægjustund hér eftir sem hing-
að til.
Jökull Jakobsson.
Veiztu — ?
1. Hver er endir als?
2. Hvenær voru danskir bændur
leystir úr ánauð?
3. Hvað hét maðurinn sem var sj«-
ræningi áðui- en hann gerðist
páfi?
4. Hver fann handritið að Bjólfs-
kviðu ?
5. Hver var Josep Korzenievski ?
6. I hverju þvoði Pílatus hendur
sínar ?
7. Eftir hvern er ljóðlínan „Water,
water everywhere“ ?
8. Eftir livern er ljóðlínan „Allt á
floti allsstaðar“ ?
9. Af hverju bera Gveiidarbruii«ar
nafn sitt?
10. Eftir hvern er þessi vísa:
Mörður gígja maður hét,
niikill skýjaglópur.
1 Ástralíu einatt lét
einsog kríuliópur?
Sjá svör d bls. lJf.
VIKAN
s