Vikan - 23.10.1958, Page 17

FAEIN OR
UM TUNDU
Eftir
Jónas Guðmundsson
áhrif og segulmagnsbreytingar sprengja
duflið. T. d. nægja þau rafmagnsáhrif,
sem myndast við að skip rennur gegnum
sjóinn, til þess að sprengja duflið, svo ekki
sé talað um járnskip, sem ekki eru „afseg-
ulmögnuð", eins og gert var í stríðinu.
Ægilegust og flóknust eru svo hljóð-
duflin. Duflin, sem minnsti hávaði spreng-
ir, svo ekki sé talað urn högg. Hljóð skip-
anna sprengir þau. Þ. e. a. s. hljóðbylgjan.
Til merkis um það, hversu viðkvæm
duflin eru, má nefna, að högg, eins og mað-
ur lemur við að draga ýsur, er yfrið nóg
til þess að sprengja svoleiðis dufl.
Hugsum okkur, að duflið stæði í her-
bergi og væri virkt. Þá myndi það nægja,
ef einhver gengi harkalega um, til að
sprengja duflið.
Þessi dufl eru afar hættuleg fyrir menn-
ina, sem gera tundurduflin óvirk.
Það er nú svo, að í fátt hafa mennirnir
lagt meiri kænsku en tundurduflin. Meira
að segja eru til radio-dufl, sem sprengd
eru með ,,símskeyti“, ef svo má að orði
komast, svo eitthvað sé nefnt.
I»Ai: FLUTU ÞUSUNDUM saman.
Á stríðsárunum, var mikið af tundur-
duflum lagt í Atlantshaf. Mátti heita að
samfellt tundurduflabelti væri frá Skote-
landi til Grænlands. Beltið lá um Fær-
eyjar og Island. Mörg þessara dufla fóru
Stríðið er búið, en samt heldur það áfram
að spilla verðmætum og valda mönnum
örkumlum og jafnvel dauða.
Þau veiðast í botnvörpur, þau rekur á
fjörur, og þau velkjast um höfin. — Tund-
urduflin. I stríðinu lögðu hemaðarveldin
tundurdufl um öll heimsins höf. Venju-
legast á fjölfarnar siglingaleiðir, til þess
að granda skipum óvinarins. Og svo kom
hinn langþráði „friður“, sem við könn-
umst öll við, en þá var fjöldi tundurdufla
í sjó, bæði hjá bandamönnum og Þjóð-
verjum. Var strax hafizt handa og farið
að hreinsa siglingaleiðimar af tundur-
duflunum. I árslok 1945 var búið að ná
upp 1.389.281 stykki og var þó mikið
eftir, svo menn geta séð, að það hefur
ekki neitt smáræði verið lagt af duflum
Þessi hreinsun var ekki framkvæmd án
fórna, því 149 menn létu lífið og 165 særð-
ust hættulega. 167 hlutu skrámur. Allt
voru þetta sérfræðingar í eyðingu dufla
og aðstoðarmenn þeirra.
Ekki er kunnugt, hversu miklu af dufl-
um hefur verið eytt síðan, en það er ekk-
ert smáræði, og enn eru þau að finnast
hér og þar og granda skipum þótt liðin
séu mörg ár frá því að þau voru lögð.
Hér á Islandi, höfum við ekki íarið var-
hluta af tundurduflahættunni. Ekki eru
mörg ár liðinn, síðan glæsilegur nýsköp-
unartogari FYLKIR fékk dufl í vörpuna
og sökk. Þessi atburður er að vísu eins-
dæmi hér við land, en þess er að minnast,
að þessháttar slys em sífellt að ske út í
heimi.
Þettn tundurdull er
„seguldufl“. Ennfremur
hefur það 11 takka.
Þetta dufl er afar hættu-
legt, og gott dæmi uppá
það, hversu mennirnir
eru hugkvæmir, þegar
þeir gera vítisvélar.
Þessi dufl eru sérlega
hættuleg fyrir mennina,
se mgera þau óvirk. Oft
hefur „duflasmiðurinn“
einnig sett sérstaka
(gildru) fyrir tundur-
duflaeyðinn, þannig, að
ef einhver ákveðinn hlut-
ur er hreyfður meðan
verið er að gera duflið
óvirkt, þá sprengir þessi vitisvél duflið. Margir
menn hafa farizt á þennan hátt.
HVAÐ ER TUNDURDUFL?
Það má segja að það sé tunna með
sprengiefni. Annars má skifta þeim í
nokkra flokka, mishættulega og misvand-
aða.
Algengustu timdurduflin eru með tökk-
um, sem sprengja duflið, ef við þá er kom-
ið. Ef komið er við takkann, þá hleypir
hann rafstraum á hvellettu, sem sprengir
sprengjuna.
Svo eru það loftnetsduflin. Úr þeim eru
stundum loftnet, bæði að ofan og neðan.
Ef loftnetið verður fyrir minnstu snert-
ingu frá segulmögnuðum hlut, t. d. skipi,
springur duflið. Auk þessa hafa loft-
netsduflin venjulega takka.
Þá eru það segulduflin, sem margir hafa
heyrt nefnd. 1 þeim er flókin vítisvél, sem
er gesyilega flókin. Minnstu segul-
Gunnar Gíslason
skipherra.
Hann gerir f!est
tundurdufl, sem
finnast, óvirk.
fljótt á rek. Voru þau þá orðin jafn hættu-
leg báðum stríðsaðilum, þess vegna varð
að sökkva þeim.
Islendingar byrjuðu árið 1940 að gera út
sérstök skip til að sökkva tundurduflum
við strendur landsins. Einnig störfuðu
varðskipin að tundurduflaeyðingu, eins og
gert er enn í dag. Á þessum árum var
duflunum sökkt í þúsundatali. Mest bar
á þessum vágesti við Austurland. Einnig
var mikið um dufl fyrir Norðurlandi.
Þessi herferð var allhættuleg. Helzt
máttu skipin ekki vera nær duflunum en
200 metra, en þá var erfitt að hæfa þau.
Einkum í sjógangi á litlum skipum.
Var þá oft látið skeika að sköpuðu og farið
alveg að duflunum og þeim sökkt. Ekkert
slys varð þó af þessu, sem betur fór. Þó
mun tundurdufl hafa sprungið allnærri
varðskipinu Óðni á þeim árum.
MAÐURINN, SEM EYÐIR TUNDUR-
DUFLUM.
Hann hefur sérstöðu, því það öfunda
Framhald á hls. 45
VIKAN
17