Vikan - 23.10.1958, Page 19

REYKJAVÍK VAKNAR
Ein nágrannakona mín, sem virðist láta sér
mjög annt um mína hagi, hefur tekið sér fyrir
hendur að fylgjast með því, hvenær ég komi
heim á kvöldin. Og nú ætla ég að leika á hana
og fara fyrr á fætur en ég er vanur. Hún á aldrei
að fá að vita, að ég eigi til að vera svona árrisull.
Klukkan er fimm, og það eru þrír tímar til
dagmála. Gatan er hálfmyrk, rafljósin eru slökkt
á öðrum hvorum ljósastaur —, það er sparnaðar-
ráðstöfun, því að það er svo til ætlast, að fólk
sot'i á nóttunni, hvort sem það gerir það eða ekki.
Fyrstu tíu mínúturnar, sem ég róla fram og
aftur um auðar göturnar, heyri ég hvorki andvarp
né stunu og sé ekkert, er geti borið vott um
mannaferðir. Og þó — það loga Ijós í einstöku
gluggum, en annars eru húsin myrk og dauð
eins og rekandi skipsflök á hafinu.
En svo birtist lifið allt í einu og gægist fram
úr þessari auðu, hljóðu nótt i tilveru tveggja
unglingsstúlkna. Þær halla sér upp að húsvegg,
reykjandi eina sígarettu og tala saman í hálfum
hljóðum. Æskan á alltaf svo ótal mörg leyndar-
mál. Þær eru vel til fara, þessar litlu stúlkur, sem
Sigurður Benediktsson, fyrsti ritstjóri Vik-
unnar, skrifaði þessa skemmtilegu lýsingu
á morgungöngu um Reykjavík. Hún birtist
í 8. tbl. Vikunnar 1940.
voru fermdar í haust. Ég er alls kostar ófróður
um hagi þeirra, en ég þykist mega vita, að þær
séu að ganga til hvílu, en ekki að rísa úr rekkju.
Og ennfremur hitt, að þær hafi varið þessari
nóttu til ásta og unaðssemda. Ungu fólki finnst
stundum svo skemmtilegt að lifa, að það getur
ekki sofið. Margur er misskilinn fyrir það. Annað
fólk er ekki á ferli í Austui'bænum. Aðeins þess-
ar tvær stúlkur af 14000 manns. Hinir sofa eða
eru andvaka. Það eru alltaf einhverjir andvaka í
stórri borg.
Á bekknum undir klukkunni á Lækjartorgi
sefur maður fram á hendur sínar. Þannig geta
menn orðið úti á hinum fjölförnustu vegum.
Kannske sakar manninn ekki næturkuldinn og
kannske vaknar hann af værum svefni og frið-
þægjandi draumum við það, að yfirvöldunum
finnst honum ofaukið á þessu auða torgi og
flytja hann þaðan. Ég þekki þennan mann. Ég
hefi séð hann innbyrða fleiri þúsund þorska og
afla þjóðinni mikils gjaldeyris. Ég hefi séð hann
skipa fyrir verkum með einurð og djörfung og
ég hefi séð menn hlýða honum í blygðunarlausri
auðsveipni. Þá var hann óbilgjarn harðjaxl, ó-
sveigjanlegur, tilfinningalaus, en nú hefur lífið
skipað honum að sofna á auðum bekk á al-
mannafæri, og hann hefur hlýtt því, af því að
lífið er enn óbilgjarnara.
Gömul og hokin kona kemur haltrandi einhvers
staðar norðan úr rökkrinu og þögninni við höfn-
ina og beygir upp á Hverfisgötu. Hún sækir á
brekkuna með sviplausri þjáningu þess, sem
alltaf hefur streitt á móti. 1 vinstri handarkrik-
anum ber hún spýtubrak, en yfir hægri öxlina
stóran poka og í botni pokans er einhver þunga-
vara, sem gætu verið fáeinir kolamolar. Hún
hefur þríhyrnuna strengda um mittið og dúðaða
upp á höku, og svarti skýluklúturinn hennar er
bundinn yfir hægra eyrað. Er hún verður mín
vör, hrekkur hún við og missir spýturnar. Þær
syngja við götuna og tvístrast sitt á hvað. Hún
gripur þær næstu, en gefur sér ekki tima til að
elta ólar við hinar, sem hafa hrokkið lengra, því
að hún þarf að flýta sér. Kannske verða fleiri
hennar varir, og hvað varðar fólk um ferðir
gamallar konu, sem vantar eldsneyti og yl.
Eftir Austurstræti ganga tveir fyrirmannlegir,
miðaldra menn með hvíta bringuna. Þeir tala hátt
og hiklaust, en umræðuefnið er ekki að sama
skapi fyrirmannlegt og maður skyldi álíta eftir
fasi og fatnaði þessara manna. Allur þeirra mál-
elgur snýst um hana, þessa í bláa kjólnum — þið
skiljið, þessa ljóshærðu með lökkuðu neglurnar.
Þeir eru báðir sammála um ágæti hennar og
skipuleggja við hana nánari kunningsskap. Ann-
ar trúir því ekki á hana, en hinn veit það fyrir
víst, að hún var send heim á kostnað hins opin-
bera, af því að útlandinu fannst henni ofaukið.
Þeir hlakka mjög til endurfundanna við hana,
og áður en þeir hafa stigið tíu skref, er ákveðið
„party“ á þi'iðjudagskvöldið, og þar á að reyna
hana til þrautar. En þessar háværu samræður
hafa rumskað við tveimur lögregluþjónum, sem
gægjast fyrir horn til þess að skyggnast fyrir
um uppruna þessara mála. Þeir skima eins og
aldraður fjárbóndi, sem gengur út fyrir bæjar-
kampinn í þeim ásetningi að þagga niður í ,,hel-
vítis hundunum“, en sér þá að „blessaðar skepn-
urnar“ eru af sjálfsdáðum að reka kýrnar úr
túninu. Lögreglan hefur ekkert við háreysti þess-
ara manna að athuga! Þeir mega hafa eins hátt
og þeir vilja, og þeir mega segja allt, sem þeim
býr í brjósti. Það er á þeirra eigin ábyrgð, af
því að þetta eru fínir menn og þetta gatan þeirra.
Vestan úr dimmbláu rökkrinu berst klukku-
sláttur. Tvö hljómmikil högg í þessari eyðikyrrð.
Dómkirlcjuklukkan slær hálfsex, og Reykjavík
sefur. Enn dreymir hana óraunhæfa, fjarlæga
hluti, eða hún vakir yfir ástinni sinni, sem er
kannske enn fjarlægari en sólskinslandsdraum-
ur hins huggandi svefns.
Nokkrir fnæsandi kettir eru í hamstola elting-
arleik um Veltusund. Það vantar rófuna á tvo
þeirra. Einn er máttvana á báðum afturfótum
og skjögrar áfram með þvi að krækja fyrir
sig framfótunum og styðja sig við trýnið, sitt á
hvað. Eyrun eru kalin af þessum köttum. Sum
alveg, en önnur til hálfs. Og heimkynni þessara
aumingja er í gluggalausum kjallara undir einu
auðugasta firma borgarinnar. Þar fæðast þeir
blindir og þaðan hefja þeir sókn sína og sjálfs-
björg, þegat' þeir vaxa. Þar smitast þeir skað-
legum sjúkdómum og þaðan flýja þeir örkumla
út á strætið til að skríða aftur inn í urðarkattar-
bælið. Og hér ýlfra þeir og veina, daglangt og
náttlangt, bíta hvern annan og rífa í æðisgenginni
grimmd hins meðfædda ráneölis. Þessir kettir
hafa sýkst af rottum! Allir sýkjast af einhverj-
um. Þetta er við aðalgötu höfuðborgarinnar, borg
hinnar miklu mannúðar og skipulögðu dýravernd-
unar, og skal sízt varpað rýrð á þau störf. En
það er oft vaðið yfir ána til að sækja vatn í
lækinn.
Þær koma fyrir hornið á Vöruhúsinu. Önnur
er í bleikrauðum samkvæmiskjól og með græna
silksislæðu skýlubundna um höfuðið. Kjólfald-
urinn sópar auða gangstéttina og felur fæturna,
nema skótærnar, sem tifa áfram með stúlkuna
og fötin hennar. Hin er skjólklædd með tvíref
um hálisnn. Þær eru heldur ekkert myrkar í
máli, og nú er þeim ljóst, að í raun og veru
hafi þetta verið allra skemmtilegasta ,,kvöld“.
En hvernig stóð eiginlega á því, að þeim var
boðið? Hvorug gat getið sér til um það. En þær
voru staðráðnar í því að snúa á karlskömmina,
— og sá var nú heldur ekki of góður að ,,gefa
eitt kvöld“. Aldrei að láta karlmenn kúga sig!
Þessi . . .
Það er annars mál út af fyrir sig, og girni-
legt til fróðleiks, hvernig stúlkur í Reykja-
vík, sem sjá fyrir sér sjálfar, og vinna fyrir 150
króna mánaðarlaunum, hafa efni á því að ganga
í silki og loðskinnum eins og tízkudrottningar
stórborganna. Hver borgar hér mismuninn á
tekjum og gjöldum ? '— Eða er ekki um greiðslu-
halla að ræða?
Á eftir þessum hefðardömum gengur hokin,
miðaldra kona með skyggnishúfu — það er engin
silkiskýla. Enda er þessi kona að ganga til iðju
sinnar, en ekki til hvíldar. Hún á þrjú börn í
ómegð og minninguna um drukknaðan sjómann.
Það er allt og sumt. Og svo þvær hún skrifstofu-
gólf i miðbænum.
— Morgrmblaðið! Morgunblaðið! hrópar dreng-
hnokki á miðri götunni. Sá er árrisull. Aðalsteinn
Ottesen, afgreiðslumaður, er þá kominn á vett-
vang — árrisulasti maður í Reykjavík. 1 röskan
aldarfjórðung hefur hann afgreitt eina morgun-
blaðið á Islandi og séð blaðsölubörn vaxa sér
yfir höfuð! Telpuhnokkarnir í snjáðu kápunum,
með löngu úlfnliðina og rauða raksæla nefið,
sem báru Morgunblaðið til kaupenda fyrir tveim-
ur árum sofa nú við línlök og svæfla, sælar og
fulltíða konur. Og ærslaseggirnir eru í þann veg-
inn að verða menntamenn, og þeir eru þegar
farnir að lyftá hattinum fyrir fyrsta atvinnu-
F'ramh. á bls. Ifi
Opinn
kl. 10-12 og 13,30-16,30
Laugardaga kl. 10—12
lönaðarbanki
íslands h.f.
Lækjargötu 2 - Reykjavík
Sími 19670
Sparnaður er þjóðar-
dyggð og þjóðarnauðsyn
Sparifé er undirstaða
efnalegs sjálfstœðis
VIKAN
19