Vikan - 23.10.1958, Blaðsíða 50

Stœrsta
bifreiðastöð
landsins
WREYFILL
SÍIUI
22-4-22
Opið
allan sólarhringinn
;Leigjum bifreiðir
til lengri og skemmrí ferðalaga.
1 Félagsmenn
og aðrir
]j
'I viðskiptamenn
Reynslan hefir sannað, og mun sanna yður
framvegis, að hagkvæmustu viðskiptin gerið
þér ávallt hjá kaupfélaginu.
Seljum allar fáanlegar nauðsynjavörur á hag-
stæðu verði.
Kaupum íslenzkar framleiðsluvörur.
• ' 'Tryggingaumboð fyrir Samvinnutryggingar og
Andvöku.
Greiðum hæstu fáanlega vexti af sparifé í inn-
lánsdeild vorri.
f»að eru hyggindi, sem í hag koma,
að verzla við
Kaupfélag Ólafsfjarðar
ÓLAFSFIRÐI
Grein Oiafs Björnssonar
að vænta af betri skipulagningii
framleiðslustarfsemi og viðskipta.
Um það hefur sem kunnugt er
verið mikill ágreiningur bæði meðal
fræðimanna og á vettvangi stjórn-
málanna, hver sé hin æskilegasta
skipan efnahagsmálarma. Einnig
hefur menn greint mjög á um það,
hvers árangurs geti verið að vænta
af bættri skipan þessara mála. Sumir
eru svo bjartsýnir í því efni, að þeir
telja að öll efnahagsvandamál
myndu úr sögunni ef tekin yrði upp
ný og betri skipan atvinnu- og við-
skiptamála, en aðrir telja aftur á
móti, að náttúruskilyrðin og tækni-
þekkingin ráði mestu imi efnahags-
afkomu þjóðanna, en skipan efna-
hagsmálanna skipti þar miklu minna
máli.
En þrátt fyrir mismunandi skoðan-
ir í þessu efni eru þó allir á einu
máli um það, að ekki geti einu gilt,
hversu efnahagsmálunum er skipað.
Er varla ágreiningur um það, að
skynsamleg skipan framleiðslu og
viðskipta getur haft veruleg áhrif á
afköst framleiðslunnar og þá um
leið á lífskjör almennings.
Það er ekki einvörðungu svo, að
skipan efnahagsmálanna hefur I
sjálfu sér þýðingu fyrir framleiðslu-
afköstin, heldur getur hún einnig
haft veruleg áhrif á hina tæknilegu
þróun. Sem dæmi um það má nefna,
að ekki er vafi á því, að afnám
bændaánauðarinnar og samyrkjubú-
skapar miðaldanna hefur haft mikil
áhrif í þá átt að skapa skilyrði fyrir
tækniframförum í landbúnaðinum.
Á sama hátt er ekki vafi á því að
aukið frjálsræði í viðskiptum þjóða
á milli hefur átt mikinn þátt í þeim
tækniframförum, sem hófust með
hinum merku uppfinningum á sviði
tækninnar um miðja 18. öld. Hin
efnahagslega og tæknilega þróun
hafa því jafnan haft gagnkvæm áhrif
hvor á aðra.
Þótt ágreiningur sé þannig varla
um það, að skipan efnahagsmálanna
hefur veruleg áhrif á framleiðsluaf-
köstin, er þar með auðvitað ekki
skorið úr um það, að aukin þekking
almennings á lögmálum efnahags-
lífsins myndi trygging fyrir betri
skipan þessara mála. Hvort slíks má
vænta eða ekki verður aftur komið
undir því, hvort til er nokkur sú
skipan efnahagsmálanna, sem vænta
má, að allir yrðu sammála um að
væri sú æskilegasta, ef þeir hefðu
nægilega þekkingu til að bera.
Hér komum við að þeirri mikil-
vægu spurningu, að hve miklu leyti
ágreiningur sá, sem er um skipan
efnahagsmálanna, stafi af mismun-
andi þekkingu eða mismunandi til-
finningamati. Ef þessi ágreiningur
væri eingöngu af hinum síðarnefnda
toga spunninn, er auðsætt, að aukin
almenn þekking á efnahagslegum
lögmálum myndi ekki geta jafnað
hann, en sé það sem um er deilt í
þessu efni, aðeins þekkingaratriði,
myndi aukin þekking geta skorið úr
honum.
Svarið við ofangreindri spurningu
er undir því komið hvaða atriði á
sviði efnahagsmála er um að ræða.
Sum þeirra atriða, er um er deilt á
þessu sviði eru þess eðlis, að þekk-
ingin á að geta skorið úr ágreiningi
um þau, en um önnur atriði á það
ekki við.
Sem dæmi um deiluatriði á sviði
efnahagsmála, sem eru þess eðlis, að
ekki eru líkur á því að það myndi
nær lausn sinni þótt þekking á lög-
málum efnahagslífsins yrði almenn-
ari, má nefna tekjuskiptinguna í
þjóðfélaginu. Hér er um mikilvægt
Framháld af bls. 15.
vandamál að ræða, sem hin þjóðfé-
lagslegu átök milli stétta og stjórn-
málaflokka hafa oft að verulegu
leyti snúist um. En engar líkur eru
á því að aukin almenn þekking
myndi hjálpa til að skera úr þeim
ágreiningi, sem fyrir hendi er um
þetta efni. Ástæðan til þess er sú,
að enginn algildur mælikvarði er til
á það, hver sé hin réttláta sklpting
þjóðarteknanna milli stétta og ein-
staklinga Slíkt verður ávalt háð
persónulegu tilfinningamati, þannig
að úrskurður í þvi efni verður ekki
felldur á fræðilegum grundvelli. Svo
er og um önnur þau atriði efnahags-
málanna, þar sem hagsmunir stétta
og einstaklinga rekast á, að vísinda-
legur úrskurður verður ekki um það
feildur, hver sé hin rétta lausn þeirra.
En eins og áður hefur verið drepið
á er efnahagsleg velmegun í þjóðfé-
laginu ekki einvörðungu komin undir
tekjuskiptingunni, heldur einnig
framleiðsluafköstum. Ef litið er á
málin frá hagsmunasjónarmiði
heildarinnar skipta framleiðsluaf-
köstin miklu meira máli, þar sem
tekjuskiptingin hefur því aðeins áhrif
á afkomu heildarinnar, að hún hafi
áhrif á afköst framleiðslunnar.
Allar ráðstafanir í efnáhagsmál-
um, sem til þess eru fallnar að auka
framleiðsluafköstin, eru því heild-
inni í hag. Hafi slíkar ráðstafanir
ekki áhrif á tekjuskiptinguna ættu
þær í rauninni að vera öllum í hag.
Þeir sem gegn slíkum ráðstöfunum
vinna, vinna því gegn hagsmunum
heildarinnar. Ef hægt er því að sýna
fram á það, að tilteknar ráðstafanir
á sviði efnahagsmála auki afköst
framleiðslunnar án þess að hafa áhrif
á tekjuskiptinguna, ætti að vera hægt
að ná samkomulagi um framkvæmd
slíkra ráðstafana, ef þeir sem um
málin fjalla hafa næga þekkingu til
að bera til þess að gera sér grein
fyrir áhrifum þessara ráðstafana.
Svo að aftur sé vikið að þvl
vandamáli, sem nefnt var I upphafi
greinar þessarar, verðbólguvanda-
málinu og það tekið hér sem dæmi,
þá er ekki vafi á því, að hagnýting
framleiðsluaflanna verður betri I
þeim ríkjum, sem búa við stöðugt
verðlag, en hinum, þar sem verð-
bólga ríkir. Ráðstafanir til heftingar
verðbólgunni ættu því að vera heild-
inni I hag. Nú er það að visu svo,
að enda þótt heildin tapi á verðbólgu-
þróun, þá getur hún verið einstakl-
ingum I hag, þannig að ekki er hægt
að fullyrða að hver einstakur þjóð-
félagsborgari myndi hagnast á því,
að hún yrði stöðvuð. Óliklegt má þó
hinsvegar telja, að sérhagsmunir
einstaklinga yrðu látnir hindra ráð-
stafanir gegn verðbólguimi, ef það
væri ljóst, að slíkar ráðstafanir væru
í samræmi við hagsmuni yfirgnæf-
andi meirihluta þjóðarinnar.
Káðstafanir gegn verðbólgu hafa
hér verið teknar sem dæmi um ráð-
stafanir í efnahagsmálum sem myndu
auka þjóðartekjurnar og þvi vera
heildinni í hag. En fjölmargar aðrar
ráðstafanir í efnahagsmálum eru
sama eðlis. Um allar slikar ráðstaf-
anir má fullyrða að auðveldara yrði
að ná samkomulagi um framkvæmd
þeirra, ef þekking á lögmálum efna-
hagslífsins yrði almennari.
Niðurstaða þess, er hér hefur verið
sagt, er þvi sú, að aukin almenn
þekking á efnahagsmálum gæti orð-
ið til þess að auðvelda lausn margra
mikilvægra málefna á því sviði. Sú
hlið þessa máls, er að framkvæmd-
inni snýr, verður hinsvegar sam-
kvæmt áður sögðu ekki rædd, en svo
mikið er vist, að framkvæmdaörðug-
leikarnir eru miklir.
50
VIKAN